ព្រះធម៌

ការ​ឲ្យ​ទាន

ការឲ្យទាន គឺការលះបង់ ការបរិច្ចាគ ការវៀរបង់ផលប្រយោជន៍ដែលទទួលបានដោយការបៀតបៀនអ្នកដទៃ មាន ៣ យ៉ាង គឺ ១. ចេតនាទាន ( ចាគចេតនា ) មានការតាំងចិត្តឲ្យ ( មកអំពីចិត្តខាងក្នុង ) ដែលជាការឲ្យទានហើយ ប្រព្រឹត្ត​ទៅដើម្បីសេចក្តីមិនលោភលន់ ( ធ្វើឲ្យទទួលបាននូវការឆ្អែតចិត្ត )
២. វិរិតិទាន ( អភយទាន ) មានការឲ្យអំពីខាងក្នុងចិត្ត ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីវៀរចាកការមានទោសៈ ដូច ការឲ្យ​ដើម្បីវៀរចាកការកន្លងល្មើសសីល ៥ មានការតាំងចិត្តឲ្យការមិនបៀតបៀនអ្នកដទៃ ហើយប្រសិនបើនរណាឲ្យ​យើងថ្នាំងថ្នាក់ចិត្ត ( ជាគូសត្រូវ ) យើងអត់ធន់ ឲ្យនូវអភយទានបាន ( មិនតបត និងចងគំនុំ ) នឹងធ្វើឲ្យបាន​អានិសង្សដ៏មានកម្លាំង
៣. វត្ថុទាន ( ទេយ្យធម៌ ) ការឲ្យទេយ្យធម៌ដោយសទ្ធា ឬដោយមេត្តា ការឲ្យទានក្នុងខនេះ ត្រូវមានវត្ថុទានទើប​គ្រប់បរិបូណ៌ ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីសក្ការៈ
លក្ខណៈទានដែលកាន់យកថាជាមង្គល អង្គប្រកបសំខាន់ បានដល់ ការមានចេតនាក្នុងការឲ្យ និងការឲ្យព្រោះ​ការមិនលោភ ( ជាការលះបង់ដាច់ស្រឡះ ) ចំណែកវត្ថុ ទេយ្យធម៌គ្រាន់តែជាអង្គប្រកបរាយរង
ទេយ្យធម៌ដែលគួរឲ្យ មាន ១០ ប្រការ
១. អន្នំ បាយ គឺរបស់ស៊ី របស់ទំពាស៊ីផ្សេងៗ
២. បានំ ទឹកបរិភោគគ្រប់យ៉ាង
៣. វត្ថំ សំពត់គ្រប់យ៉ាង ដូចជា សំពត់ចីវរជាដើម
៤. យានំ យានពាហនៈ សម្រួលក្នុងការធ្វើដំណើរ ដូច រថ ស្បែកជើង ឆ័ត្រ ស្ពាន ជាដើម
៥. មាលា ផ្កាកម្រងគ្រប់ប្រភេទ ទាំងក្រងហើយ និងមិនបានក្រង
៦. គន្ធំ គ្រឿងក្រអូបសព្វមុខ ដូច ធូប ទៀន …
៧. វិលេបនំ គ្រឿងលាប ដើម្បីស្បែកស្អាត ( សម្រាប់មនុស្សទូទៅ ) និងបន្ធូរអាការចុករួយ ( សម្រាប់ភិក្ខុ ) ដូច រមៀត ម្សៅត្រជាក់ ( បំបាត់កន្ទួលរមាស់ ) ប្រេងល្ង ( បំបាត់ការឈឺចុកចាប់ )
៨. សេយ្យំ ទីដេកនិងទីអង្គុយ ដូច កន្ទេល គ្រែ តាំង កៅអី កម្រាល ជាដើម
៩. អាវសថំ ទីស្នាក់អាស្រ័យ ដូច ផ្ទះ សាលា គ្រឿងប្រក់បិទបាំង ជាដើម
១០. បទីបំ ប្រទីប ដូច ប្រគេនថ្លៃភ្លើង ចន្លុះ អំពូលភ្លើង ជាដើម
បានៈ គឺទឹកភេសជ្ជៈក្នុងវិន័យសម្រាប់ភិក្ខុសាមណេរ ចែកចេញជា ២ ប្រភេទ មួយប្រភេទៗ មាន ៨ យ៉ាង
ទឹកអដ្ឋបាន ទី ១ មាន ៨​ យ៉ាង
១. អម្ពបានំ ទឹកស្វាយ ( ខ្ចី ឬទុំ )
២. ជម្ពុបានំ ទឹកព្រីង
៣. ចោចបានំ ទឹកចេកមានគ្រាប់
៤. មោចបានំ ទឹកចេកគ្មានគ្រាប់
៥. មធុកបានំ ទឹកស្រគំ
៦. មុទ្ទិកបានំ ទឹកចន្ទន៍
៧. សាលុកបានំ ទឹកក្រឳឈូក
៨. ផារុសកបានំ ទឹកមាក់ប្រាង
ទឹកបានៈ ៨ យ៉ាងខាងលើនេះ ផឹកបានគ្រប់ពេល ( តម្បន ឧទកសម្ភិន្នំ វដ្តតិ សុទ្ធំ ន វដ្តតិ ភេសជ្ជៈទឹក​ស្រគំ​នោះ លាយជាមួយទឹកទើបគួរ ឆាន់សុទ្ធ មិនលាយទឹក រមែងមិនគួរ )
ទឹកអដ្ឋបាន ទី ២ មាន​ ៨ យ៉ាង
១. កោសម្ពបានំ ទឹកផ្លែសង្ឃ័រ
២. កោលបានំ ទឹកផ្លែពុទ្រាតូច
៣. ពទរបានំ ទឹកផ្លែពុទ្រាធំ
៤. ឃតបានំ ប្រេង ( ចម្រាញ់ចេញពីសប្បិ ទឹកដោះថ្លា )
៥. តេលបានំ ប្រេង ចម្រាញ់ចេញពីគ្រាប់ធញ្ញជាតិ មាន សណ្តែក ល្ងជាដើម
៦. យាគុបានំ ទឹកបបរ
៧. បយោបានំ ទឹកដោះស្រស់ ( ខីរៈ )
៨. រសបានំ ទឹករស មានរសរបស់បន្លែជាដើម ( ដែលក្រៅអំពីភេសជ្ជៈ ៧ យ៉ាងខាងដើម )
ទឹកបានៈទាំង​ ៨ យ៉ាងខាងក្រោយនេះ ផឹកបានគ្រប់ពេលក្នុង ៥ ខដំបូង ចំណែកទឹកបានៈ ខទី ៦-៨ ផឹកក្នុង​វេលាមិនហួសពីថ្ងៃត្រង់
ទានសង្គ្រោះដោយន័យម្យ៉ាងទៀត មាន ២ យ៉ាង គឺ
១. ការឲ្យអាមិសទាន បានដល់ ការឲ្យបច្ច័យ ៤ មានបាយទឹក និងគ្រឿងឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ ជាដើម
២. ការឲ្យធម្មទាន ( តែមិនកាន់យកថាជាមង្គល ) ការឲ្យធម៌ជាទាន ឈ្មោះថាឈ្នះការឲ្យទាំងពួង ( ព្រោះជាការ​ឲ្យប្រាជ្ញាស្មារតី )
កាលយើងមានវត្ថុ មានចេតនាចង់នឹងឲ្យទាន ជួបមនុស្សដែលគួរនឹងបានទទួលនូវទាន កាលមានឱកាសហើយ​ឲ្យទាន ឈ្មោះថាជាការឲ្យទាន ព្រោះមានចេតនាលះបង់ ដោយមិនមានលោភៈជាប់ចំពាក់ មិនមានទោសៈ ( ឲ្យ​អភយទាន )
ការឲ្យវត្ថុទាន មានអង្គ ៣ គឺ
១. ទាយកោ អ្នកឲ្យទាន មានចេតនាក្នុងកាលទាំង ៣ គឺ
     ១. ១. កាលមុនឲ្យមានសេចក្តីជ្រះថ្លា មានចិត្តនឹងនរក្នុងខណៈដែលគិតនឹងឲ្យទាន មិនឲ្យមានអ្វីមករារាំង​ការតាំងចិត្ត
     ១. ២. កាលខណៈឲ្យធ្វើចិត្តជ្រះថ្លា ការធ្វើទានដែលយើងឲ្យនេះ ដើម្បីជាបច្ច័យខាងដើមនៃមគ្គផល ជាការ​លើកលំដាប់ចិត្តឲ្យខ្ពស់ឡើង ( មិនធ្វើព្រោះសេចក្តីលោភក្នុងផលរបស់ទាន ) ទានដែលយើងធ្វើជាការលះបង់​របស់ដែលឥតខ្លឹមសារ ដើម្បីវត្ថុដែលមានខ្លឹមសារ ( ជ្រះថ្លាក្នុងទាននិងផលរបស់ទាន សូម្បីព្រះពុទ្ធទ្រង់ធ្វើយ៉ាង​នេះមកហើយ ជាវត្ថុដែលបណ្ឌិតព្រមទទួល ) ជាការកប់ទ្រព្យទុកដែលជាហេតុជាប់តាមខ្លួនទៅ
     ១. ៣. កាលឲ្យហើយធ្វើចិត្តឲ្យរីករាយ មិនមានចិត្តកករល្អក់ ជាការបង្ខូចចេតនាដែលល្អតាមក្រោយ ធ្វើឲ្យ​ផលរបស់ទានតិច ជាការធ្វើបុណ្យមិនចូលដល់បុណ្យ ដូច ការស្តាយរបស់ដែលឲ្យហើយ
ការឲ្យទាននឹងមានអានិសង្សច្រើន ដល់បុគ្គលដែលមានចេតនាធ្វើគ្រប់កាលទាំង ៣
២. វត្ថុទាន ជាវត្ថុដែលបានមកដោយសេចក្តីបរិសុទ្ធ និងសុចរិតត្រូវតាមធម៌ ដូច មិនបានមកពីការខ្ចីបុល ការ​លួច និងកេងប្រវ័ញ្ចជាដើម ដោយចំពោះរបស់ដែលឲ្យមានចេតនាធ្វើដោយផ្ទាល់ដៃខ្លួនឯង រមែងញ៉ាំងបីតិឲ្យ​កើតឡើងក្រៃលែង
៣. បដិគ្គាហកោ អ្នកទទួលទាន ជាអ្នកបរិសុទ្ធក្នុងសីល មានសីលបរិសុទ្ធតាំងពីសីល ៥ សីល ៨ រហូតដល់​សីលរបស់ភិក្ខុសាមណេរ ការដែលមានអានិសង្សច្រើនឬតិច ស្រេចនឹងការមានសីលច្រើនឬតិច ក៏បានទទួល​ផលតាមនោះ ឈ្មោះថាទានព្រោះជាការឲ្យដល់អ្នកមានគុណ ដោយសទ្ធាឬដោយហេតុនៃគុណ ជាដើម
ការបរិច្ចាគជាការឲ្យដល់អ្នកដែលមានគុណតិចដោយចិត្តអាណិត ការបានថ្វាយទានដល់សង្ឃ កាន់យកថាមាន​អានិសង្សច្រើន
ធ្វើសង្ឃទាន មានអង្គប្រកប ៣
១. មានចេតនា ( ពោលទុករួចហើយ )
២. មានវត្ថុ បានដល់ ទេយ្យធម៌សម្រាប់ភិក្ខុ ( ចំណែកសម្រាប់ឃរាវាសមានច្រើនជាងសម្រាប់ភិក្ខុ ) ដែលជា​របស់មានប្រយោជន៍ និងមិនខុសចាកផ្លូវធម៌ និងផ្លូវលោក
៣. មានអ្នកទទួល គឺសង្ឃ បែងចែកលក្ខណៈរបស់សង្ឃមាន ២ ប្រភេទ គឺ
   ១. សង្ឃធ្វើសង្ឃកម្ម បានដល់
        ១. ១. មានភិក្ខុចាប់ពី ៤ រូបឡើងទៅ ដូច ការធ្វើឧបោសថ
        ១. ២. មានភិក្ខុចាប់ពី ៥ រូបឡើងទៅ ដូច ការបំបួសកុលបុត្រក្នុងបច្ចន្តជនបទ
        ១. ៣. មានភិក្ខុចាប់ពី ៩ រូបឡើងទៅ ក្នុងមជ្ឈិមប្រទេស ដូច ការបំបួសក្នុងមជ្ឈិមជនបទ
        ១. ៤. មានភិក្ខុ ២១ រូបឡើងទៅ ទាក់ទងនឹងការធ្វើបរិវាសកម្ម ដើម្បីឲ្យភិក្ខុដែលមានទោស បានចេញ​ចាកទោស
   ២. សង្ឃដទៃៗ បានដល់
        ២. ១. ភិក្ខុមួយរូប ក៏ហៅថាសង្ឃបាន
        ២. ២. ព្រះអរិយៈ សូម្បីត្រឹមតែ ១ រូប ក៏ហៅថាសង្ឃ
        ២. ៣. សម្មតិសង្ឃ ដូច ភិក្ខុដែលនៅមិនទាន់សម្រេចអរិយមគ្គ ( ក្រុមភិក្ខុបញ្ចវគ្គិយ លើកលែងព្រះអញ្ញា-កោណ្ឌញ្ញ ) អ្នកដែលបួសថ្មីសម្រេចជាភិក្ខុដោយការសូត្រកម្មវាចា
        ២. ៤. ភិក្ខុ សាមណេរ ឬសហធម្មិក ( អ្នកប្រព្រឹត្តរួមគ្នា បានដល់ ភិក្ខុ សាមណេរ ភិក្ខុនី សិក្ខមានា និង​សាមណេរី ) បានទទួលសម្មតិជាអ្នកតំណាងសង្ឃ សូម្បីមួយរូបក៏ហៅថាសង្ឃ ដូច មានអ្នកថ្វាយសង្ឃទាន តែ​សង្ឃឲ្យលោកមកតំណាង មកទទួលសង្ឃទាន កាន់យកថាជាសម្មតិសង្ឃ សូម្បីលោកជាព្រះអរិយៈក៏ដោយ ព្រោះសង្ឃជាអ្នកតែងតាំង ( សម្មតិ ) ឲ្យមកតំណាង
រឿងព្រាហ្មណ៍ថ្វាយសង្ឃទាន
មានរឿងតំណាលក្នុងកាលមុនមកថា មានព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ប្រាថ្នាថ្វាយសង្ឃទាន បានទៅនិមន្តភិក្ខុក្នុងវត្តមកទទួល​សង្ឃទាននៅផ្ទះរបស់គាត់ តែភិក្ខុសង្ឃលោកជាប់កិច្ចរវល់ទាំងអស់អង្គ ទើបបញ្ជូនសាមណេរមួយអង្គ មកជំនួស​ ថ្ងៃក្រោយមក គាត់បានមកទូលសួរព្រះសាស្តាក្នុងរឿងនេះថា ការដែលសាមណេរទៅទទួលវត្ថុសម្រាប់ធ្វើសង្ឃ-ទាននេះ មានអានិសង្សដល់អ្នកប្រគេនដូចម្តេច ទ្រង់ត្រាស់ថា អានិសង្សដូចគ្នានឹងភិក្ខុសង្ឃបានទៅទទួលដែរ ព្រោះសាមណេរទៅក្នុងនាមរបស់សង្ឃ
អានិសង្សរបស់ទាន ដោយប្រភេទនៃបដិគ្គាហកៈ ( អ្នកទទួល ) ព្រះពុទ្ធត្រាស់ទុកក្នុងនវកនិបាតសូត្រ អង្គុត្តរ-និកាយ ដូច្នេះ ព្រាហ្មណ៍ណាបានឲ្យអាហារផ្សេងៗ ដល់លោកិយមហាជន អស់វេលា ៧ ឆ្នាំ ៧ ខែ ក្នុងថ្ងៃចុង​ក្រោយបានឲ្យគ្រឿងអលង្ការមានតម្លៃថ្លៃ ឈ្មោះថាមហាទាន
ការឲ្យទានដល់ព្រះសោតាបន្នមួយរូប មានផលច្រើនជាងមហាទាន ដែលព្រាហ្មណ៍បានធ្វើហើយនោះទៅទៀត ឲ្យបាយដល់ព្រះសកទាគាមីមួយរូប មានផលច្រើនជាងឲ្យបាយដល់ព្រះសោតាបន្នទាំងឡាយ ១០០ ដង ឲ្យ​បាយដល់ព្រះអនាគាមីមួយរូប មានផលច្រើនជាងឲ្យបាយដល់ព្រះសកទាគាមីទាំងឡាយ ១០០ ដង ឲ្យបាយ​ដល់ព្រះអរហន្តមួយរូប មានផលច្រើនជាងឲ្យបាយដល់ព្រះអនាគាមីទាំងឡាយ ១០០ ដង ឲ្យបាយដល់ព្រះ​បច្ចេកពុទ្ធ មានផលច្រើនជាងឲ្យបាយដល់ព្រះអរហន្តទាំងឡាយ ១០០ ដង ថ្វាយបាយដល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធមាន​ ផលច្រើនជាងឲ្យបាយដល់ព្រះបច្ចេកពុទ្ធទាំងឡាយ ១០០ ដង ប្រគេនបាយដល់សង្ឃមានព្រះពុទ្ធជាប្រធាន​ មានផលច្រើនជាងថ្វាយបាយដល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ថ្វាយវិហារដល់សង្ឃមកអំពីទិសទាំង ៤ មានផលច្រើនជាង​ប្រគេនបាយដល់សង្ឃមានព្រះពុទ្ធជាប្រធាន ( ក្រៅអំពីនេះ ព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ទានទុកក្នុងសូត្រដទៃៗ ទៀត )
ការឲ្យទាននឹងមានអានិសង្សច្រើន គឺកុំចំពោះតែភិក្ខុ ព្រោះជាបាដិបុគ្គលិកទាន ( ចំពោះបុគ្គល ) ទើបធ្វើឲ្យបាន​អានិសង្សតិចជាងធ្វើចំពោះសង្ឃ
ទានឈ្មោះថាជាមង្គល ព្រោះជាហេតុនៃការសម្រេចផលក្នុងទិដ្ឋធម៌ ( បច្ចុប្បន្នភព ) និងសម្បរាយភព ( បរលោក ) មានឋានៈ កិត្តិយស កេរ្តិ៍ឈ្មោះ ទ្រព្យសម្បត្តិស្តុកស្តម្ភ ជាទីស្រឡាញ់របស់ជនទាំងឡាយ ជាដើម
រឿងសេដ្ឋីមិនមានបុត្រ ( អបុត្តកសេដ្ឋី )
អបុត្តកសេដ្ឋីបានប្រើគេឲ្យប្រគេនអាហារបិណ្ឌបាតដល់ព្រះតគរសិខីបច្ចេកពុទ្ធ ( កូនរបស់នាងបទុមវតី ) ដោយ​ផលកម្មល្អនេះ ធ្វើឲ្យអបុត្តកសេដ្ឋីបានកើតក្នុងឋានសួគ៌ ៧ ដង កើតជាសេដ្ឋីក្នុងក្រុងសាវត្ថី ៧ ដង
ផលរបស់ទាន
ផល ( អានិសង្ស វិបាក ) របស់ទាន មាន ៥ គឺ
១. ពហុនោ ជនស្ស បិយោ ហោតិ មនាបោ អ្នកឲ្យទាន ជាទីស្រឡាញ់ ជាទីគាប់ចិត្តដល់ជនច្រើន
២. សន្តោ សប្បុរិសោ ភជន្តិ ពួកសប្បុរសអ្នកស្ងប់ រមែងគប់រក
៣. កល្យាណោ កិត្តិសទ្ទោ អព្ភុគ្គច្ឆតិ មានកិត្តិស័ព្ទដ៏ពីរោះខ្ចរខ្ចាយទៅ
៤. គិហិធម្មោ អនបគតោ ហោតិ មិនបានប្រាសចាកធម៌របស់គ្រហស្ថ ( គឺមិនប្រាសចាកសីល ៥ )
      ឬម្យ៉ាងទៀត យញ្ញទេវ បរិសំ អមង្កុភូតោ មិនជាទីស្អប់ខ្ពើមរបស់មនុស្សក្នុងសង្គម
៥. កាយស្ស ភេទា បរម្មរណា សុគតឹ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជតិ លុះបែកធ្លាយរាងកាយស្លាប់ទៅ រមែង​កើតក្នុងសុគតិ សួគ៌ ទេវលោក

( អង្គុត្តរនិកាយ បពា្ចកនិបាត )

ទោសនៃការមិនស្គាល់ការឲ្យទាន
កាលមិនដែលស្គាល់ការឲ្យ មានតែការទទួលតែម្យ៉ាង រមែងមិនមាននរណាចង់គប់រក សមាគមជាមួយ លុះលះ​លោកនេះទៅហើយ តែងកើតក្នុងភពថ្មីមានឋានៈ និងការរស់នៅតូចទាប លំបាក ក្រខ្សត់ ដូច កើតជាស្មូម​យាចក ជាដើម ហេតុនោះ បើចង់ជាអ្នកមានទ្រព្យ ទើបត្រូវតែស្គាល់ការឲ្យទាន។

ខន្តិ​ និង​សោរច្ចៈ

ខន្តិ             សេចក្តី​អត់​ធ្មត់​
សោរច្ចំ       ការ​ប្រព្រឹត្ត​ល្អ​ ឬ​ស្លូត​មិន​កោង​កាច​
អធិប្បាយ
ពាក្យ​ថា​ ខន្តិ​ បាន​ដល់​ អធិវាសនខន្តិ​ ដែល​លោក​ពោល​ទុក​យ៉ាង​នេះ​ថា​ “តត្ថ កតមា ខន្តិ? យា ខន្តិ ខមនតា អធិវាសនតា អចណ្ឌិក្កំ អនស្សុរោបោ អត្តមនតា ចិត្តស្ស បណ្តា​ធម៌​ទាំង​នោះ​ ខន្តិ តើ​ដូច​ម្តេច​?​ គឺ​ ភាព​អត់​ធ្មត់​ ការ​អត់​សង្កត់​ ភាព​មិន​កាច​ មិន​ព្រហើន​ ភាព​នៃ​ចិត្ត​រីក​រាយ” ។
ពាក្យ​ថា​ សោរច្ចំ​ បាន​ដល់​ ភាព​ស្ងៀម​ស្ងាត់​ ដែល​លោក​ពោល​ទុក​យ៉ាង​នេះ​ថា​ “តត្ថ កតមំ សោរច្ចំ? យោ កាយិកោ អវីតិក្កមោ, វាចសិកោ អវីតិក្កមោ, កាយិកវាចសិកោ អវីតិក្កមោ ។ ឥទំ វុច្ចតិ សោរច្ចំ ។ សព្ពោបិ សីលសំវរោ សោរច្ចំ បណ្តា ​ធម៌​ទាំង​នោះ​ សោរច្ចៈ​ តើ​ដូច​ម្តេច?​ គឺ​ ការ​មិ​ន​ប្រព្រឹត្ត​ល្មើស​តាម​ផ្លូវ​កាយ​ ការ​មិន​ប្រព្រឹត្ត​ល្មើស​តាម​ផ្លូវ​វាចា​ ការ​មិន​ប្រព្រឹត្ត​ល្មើស​តាម​ផ្លូវ​កាយ​និង​វាចា,​ នេះ​ហៅ​ថា​ សោរច្ចៈ,​ សូម្បី​ការ​សង្រួម​ក្នុង​សីល​ ( សីលសំវរៈ )​ ទាំង​អស់​ ក៏​ចាត់​ចូល​ក្នុង​សោរច្ចៈ” ។

( សង្គីតិសុត្តវណ្ណនា )

បទ​ថា​ កាយិកោ​ វីតិក្កមោ​ ( ការ​មិន​ប្រព្រឹត្ត​ល្មើស​ ដោយ​កាយ ) បាន​ដល់​ កាយសុចរិត ៣ ។ បទ​ថា​ វាចសិកោ​ អវីតិក្កមោ​ ( ការ​មិន​ប្រព្រឹត្ត​ល្មើស​ ដោយ​វាចា ) បាន​ដល់​ វចីសុចរិត ៤ ។​ បទ​ថា​ កាយិកវាចសិកោ​ ( ដោយ​កាយ​ និង​វាចា ) នេះ​ ទ្រង់​កំណត់​យក​អាជីវមដ្ឋកសីល ( សីល​មាន​អាជីវៈ​ជា​គម្រប់​ ៨ ) ដែល​តាំង​ឡើង​ដោយ​កាយ​ និង​វាចា ។​

បទថា​ សព្វោបិ​ សីលសំវរោ​ ( សូម្បីការ​សង្រួម​ក្នុង​សីល​ទាំង​អស់ )​ នេះ​ ព្រះ​មាន​ព្រះ​ភាគ​ត្រាស់​ទុក​ ដើម្បី​សម្តែង​ការ​កាន់​យក​នូវ​សីល​ ដោយ​ចិត្ត​ ព្រោះ​បុគ្គល​មិន​មែន​ប្រព្រឹត្ត​អនាចារ​ដោយ​កាយ​ និង​វាចា​ប៉ុណ្ណោះ​ សូម្បី​ដោយ​ចិត្ត​ ក៏​ត្រូវ​ប្រព្រឹត្ត​ដូច​គ្នា ៕

( អដ្ឋសាលិនី អដ្ឋកថា )

អាជ្ជវៈ​ និង​មទ្ទវៈ

អាជ្ជវំ                          សេចក្តី​ស្លូត​ត្រង់
មទ្ទវំ   ( លជ្ជវំ )          ចិត្ត​ទន់ ( ភាព​ជា​អ្នក​មាន​សេចក្តី​អៀន​ខ្មាស )
អធិប្បាយ
ពាក្យ​ថា​ អាជ្ជវំ​ បាន ​ដល់​ ភាព​មិន​ស្លូត​ត្រង់​ ៣​ ប្រភេទ​ គឺ​ គោមុត្តវង្កតា​ ចន្ទវង្កតា​ និង​ នង្គលកោដិវង្កតា ។​ អធិប្បាយ​ថា​ ភិក្ខុ​រូប​ខ្លះ​ ក្នុង​បឋមវ័យ​ ប្រព្រឹត្ត​អនេសនៈ​ ២១​ និង​អគោចរ​ ៦​ តែ​ក្នុង​មជ្ឈិមវ័យ​ និង​បច្ឆិមវ័យ​ ជា​អ្នក​មាន​សេចក្តី​ខ្មាស​អៀន​ ប្រាថ្នា​ការ​សិក្សា,​ នេះ​ឈ្មោះ​ថា​ គោមុត្តវង្កតា​ ( វៀចវេរ​ដូច​ទឹក​នោម​គោ ) ។ ភិក្ខុ​រូប​ខ្លះ​ក្នុង​បឋមវ័យ​ និង​បច្ឆិមវ័យ​ បំពេញ​ចាតុប្បារិសុទ្ធិសីល​ មាន​សេចក្តី​អៀន​ខ្មាស​ រង្កៀស​ ប្រាថ្នា​ចំពោះ​ការ​សិក្សា​
តែ​ក្នុង​មជ្ឈិមវ័យ​ ដូច​គ្នា​នឹង​ភិក្ខុ​ក្នុង​ឧទាហរណ៍​ទី​មួយ,​ នេះ​ឈ្មោះ​ថា​ ចន្ទវង្កតា​ ( វៀច​វេរ​ដូច​វង់​ព្រះ​ចន្ទ្រ ) ។ ភិក្ខុ​រូប​ខ្លះ​ ទាំង​ក្នុង​បឋមវ័យ​ និង​មជ្ឈិមវ័យ​ បំពេញ​ចាតុប្បារិសុទ្ធិសីល​ មាន​សេចក្តី​អៀន​ខ្មាស​ រង្កៀស​ ប្រាថ្នា​ចំពោះ​ការ​សិក្សា​ តែ​ក្នុង​បច្ឆិមវ័យ​ ដួច​គ្នា​នឹង​ភិក្ខុ​រូប​មុន,​ នេះ​ឈ្មោះ​ថា​ នង្គលកោដិវង្កតា​ ( វៀច​វេរ​ដូច​ចុង​នង្គ័ល )​ ។​ ភិក្ខុមួយរូប​ លះ​បង់​ភាព​មិន​ត្រង់​ទាំង​ ៣​ ប្រភេទ​នោះ​ចោលហើយ​ មាន​សីល​ មាន​សេចក្តី​អៀន​ខ្មាស​ រង្កៀស​ ប្រាថ្នា​ចំពោះ​ការ​សិក្សា​ ក្នុង​វ័យ​ទាំង​ ៣​ ភាព​ស្លូតត្រង់​របស់​ភិក្ខុ​រូប​នោះ​ នេះឯង​ ឈ្មោះ​ថា​ អាជ្ជវំ ។​ សូម្បី​ក្នុង​ព្រះ​អភិធម្មក៏​ពោល​ទុក​យ៉ាង​នេះ​ថា​ “តត្ថ កតមោ អជ្ជវោ។ យា អជ្ជវតា អជិម្ហតា អវង្កតា អកុដិលតា, អយំ វុច្ចតិ អជ្ជវោ បណ្តា ​ធម៌​ទាំង​នោះ​ អជ្ជវៈ​ ( អាជ្ជវៈ )​ តើ​ដូច​ម្តេច​?​ អជ្ជវៈ​នោះ​គឺ​ សេចក្តី​ត្រង់​ មិន​វៀច​ មិន​វេរ​ មិន​កោង​ នេះ​លោក​ហៅ​ថា​ អជ្ជវៈ” ។
ពាក្យ​ថា​ លជ្ជវំ ( មទ្ទវំ ) បាន​ដល់​ ភាព​ជា​អ្នក​មាន​សេចក្តី​អៀន​ខ្មាស​ ដែល​លោក​ពោល​ទុក​យ៉ាង​នេះ​ថា​ “តត្ថ កតមោ លជ្ជវោ? យោ ហិរីយតិ ហិរីយិតព្វេន ហិរីយតិ បាបកានំ អកុសលានំ ធម្មានំ សមាបត្តិយា។ អយំ វុច្ចតិ លជ្ជវោ បណ្តា ​ធម៌​ទាំង​នោះ​ លជ្ជវៈ​ តើដូច​ម្តេច​?​ គឺ​ អៀន​ខ្មាស​ចំពោះ​វត្ថុ​ដែល​គួរ​អៀន​ខ្មាស​ ខ្មាស​ចំពោះ​ការ​ប្រព្រឹត្តអកុសលធម៌​ ដ៏លាមក,​ នេះ​លោក​ហៅ​ថា​ លជ្ជវៈ” ៕

ជន​ពាល​ប៉ុណ្ណោះ​រមែង​លិច​លង់​ក្នុង​លោក​នេះ

ឯថ  បស្សថិមំ  លោកំ                ចិត្តំ  រាជរថូបមំ
យត្ថ  ពាលា  វិសីទន្តិ                  នត្ថិ  សង្គោ  វិជានតំ ។
អ្នកទាំងឡាយ​ ចូរមកមើលលោកនេះ​ ដ៏ត្រកាលដូចរាជរថ​ ជនពាលទាំងឡាយ​ រមែងលិចលង់​ ក្នុងលោកណា​ សេចក្ដី​ជាប់ជំពាក់ក្នុងលោកនោះ រមែងមិនមាន​ ដល់ជនជាបណ្ឌិតទាំងឡាយ​ ដែលដឹងច្បាស់ទេ ។

អធិប្បាយ
បណ្តា​បទ​ទាំង​នោះ​ បទ​ថា​ ឯថ​ បស្សថិ​ ព្រះ​សាស្តា​ត្រាស់​សំដៅ​យក​ព្រះ​រាជកុមារ​នុ៎ះ​ឯង​ ។​ បទ​ថា​ ឥមំ​ លោកំ​ បាន​ដល់​ អត្តភាព​ ពោល​គឺ​ខន្ធលោក​ជា​ដើម​នេះ ។​
បទ​ថា​ ចិត្តំ​ សេចក្តី​ថា​ ដ៏​វិចិត្រ​ដោយ​គ្រឿង​ប្រដាប់​ មាន​គ្រឿង​ប្រដាប់​ គឺ​សំពត់​ជា​ដើម​ ដូច​រាជរថ​ដ៏​វិចិត្រ​ដោយ​គ្រឿង​ប្រដាប់​មាន​កែវ​ ៧​ ប្រការ​ជា​ដើម ។​ ពីរ​បទ​ថា​ យត្ថ​ ពាលា​ សេចក្តី​ថា​ ពួក​អ្នក​ល្ងង់​ខ្លៅ​ប៉ុណ្ណោះ​រមែង​លិច​ចុះ​ក្នុង​អត្តភាព​ណា ។​ បទ​ថា​ វិជានតំ​ សេចក្តី​ថា​ តែ​សម្រាប់​ពួក​អ្នក​ដឹង​ គឺ​បណ្ឌិត​ទាំង​ឡាយ​ មិន​មាន​សេចក្តី​ជាប់​ជំពាក់​ ក្នុង​កិលេស​ជា​គ្រឿង​ជាប់​ជំពាក់​ គឺ​រាគៈ​ជា​ដើម​សូម្បី​យ៉ាង​ណា​មួយ​ ក្នុង​អត្តភាព​នោះ​ទេ ។

ទិដ្ឋធម្មិកធម៌ ធម៌​ដែល​នាំ​ឲ្យ​កើត​ប្រយោជន៍​ក្នុង​បច្ចុប្បន្ន​ ៤​ ​យ៉ាង

ទិដ្ឋធម្មិកធម៌ គឺហេតុឲ្យកើតផលប្រយោជន៍ក្នុងពិភពលោកនេះ​ មាន ៤ គឺ៖
១. ការប្រឹងប្រែងធ្វើការងារ មិនខ្ជិលច្រអូសជានិច្ច ឈ្មោះថា ឧដ្ឋានសម្បទា ។
២. ការថែរក្សាដោយយកចិត្តទុកដាក់ជានិច្ច ឈ្មោះថា អារក្ខសម្បទា ។
៣. ភាពជាអ្នកគប់មិត្តល្អ ឈ្មោះថា កល្យាណមិត្តតា ។
៤. ភាពនៃការចិញ្ចឹមជីវិតតាមលទ្ធភាព ឈ្មោះថា សមជីវីតា ។
     
  ធម៌ទាំងនេះឯង ជាប្រភព និងជាគ្រឹះយ៉ាងមាំ​ សម្រាប់បណ្ដុះបណ្ដាល និង​ ​ទ្រទ្រង់​នូវ​អង្គការ​ពិភព​លោក អង្គការរដ្ឋ និងអង្គការគ្រួសារមួយៗ​ ឲ្យបានប្រកបដោយវឌ្ឍនធម៌ ចម្រើនរុងរឿង ។ បើ​ខ្វះ​ធម៌ណាមួយ អង្គការនោះៗ​ ត្រូវមានវិបត្តិមិនខាន ។ ក្នុងរដ្ឋមួយៗ​ មានអង្គការ​ជាច្រើន​ ដូចជា សេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងនយោបាយ ជាដើម ។
       ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ដូចខាងឧស្សាហកម្ម និងពាណិជ្ជកម្ម បើអ្នកកាន់ការទាំងឡាយ​ ក្នុងពិភព​លោក ខ្វះ​ធម៌ទី​ ១​ គឺ ឧដ្ឋានសម្បទា កម្ជិលមិនប្រឹងប្រែងចំពោះករណីយកិច្ច រវល់តែប្រចាំគ្នា ច្រណែនគ្នា អំពី​ប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន មិនខំរវៃឧស្សាហកម្ម និងពាណិជ្ជកម្មឲ្យដើរទាន់សម័យទេ សេដ្ឋកិច្ច​មិន​ត្រូវ​អមតៈ​បានឡើយ ព្រោះនៅមានការកុហកបោកប្រាស នៅមានអំពើពុករលួយ លួចប្លន់កេងកិប សូក​ស៊ី​សំណូក ច្របូកច្របល់ក្នុងដំណើរជីវិត ត្រូវសិក្សាបង្កើត​ថ្នាក់ឲ្យ​ដល់​កម្រិត​សីលសិក្ខា​ បាន​ដល់​ការ​សិក្សា​តាមមគ្គសច្ចវិទ្យា ត្រង់ទី​ ៣ ទី​ ៤ និងទី​ ៥ គឺ សម្មាវាចា សម្មាកម្មន្គៈ សម្មាអាជីវៈ ជា​ច្រើន​ឆ្នាំ​ទៀត​ដរាប ដល់អប់រំចរិយាមារយាទឲ្យបានថ្លៃថ្នូរ ស្អាតបរិសុទ្ធ​ ដែលហៅថា អរិយចរិយា ។
       បើមានឧដ្ឋានសម្បទា​ ហើយខ្វះអារក្ខសម្បទា មានការខ្ជះខ្ជាយ មិនត្រួតពិនិត្យឲ្យដល់ទីកន្លែង ចេះ​តែប្រចាំ បណ្ដាក់គ្នា ម្នាក់អាងលើម្នាក់ នៅតែក្នុងការិយាល័យ រំពឹងតែលើក្រដាស លើបញ្ជីនោះ ផល​នៃឧស្សាហកម្ម និងពាណិជ្ជកម្មត្រូវខូចខាត សេដ្ឋកិច្ចត្រូវធ្លាក់ចុះ ។
      បើមានធម៌ទាំងពីរនេះហើយ ប៉ុន្តែខ្វះធម៌ទី​ ៣ គឺកល្យាណមិត្តតា មានការទាក់ទងជាមួយអ្នក​លក់ អ្នក​ទិញ ជាមនុស្សទុច្ចរិត មានការគៃបន្លំ និងនាំគៃបន្លំដោយហេតុណាមួយ ឬ​ក៏​មាន​សហការី​របស់​ខ្លួន​ ជាមនុស្សពុករលួយ ត្រូវជើងនឹងអ្នកទិញ ឬអ្នកលក់ ធ្វើឲ្យខូចខាតផលឧស្សាហកម្ម ពាណិជ្ជកម្ម​នោះ សេដ្ឋកិច្ចត្រូវធ្លាក់ចុះ ។
      បើមានធម៌ទី​ ១ ទី​ ២ ទី​ ៣ នេះគ្រប់គ្រាន់ហើយ នៅខ្វះធម៌ទី​ ៤​ គឺ សមជីវិតា មានការចំណាយ​ច្រើន​ជាងចំណូល ដោយការខ្ជះខ្ជាយ ឬដោយប្រើបុគ្គលិកច្រើនហួសដែលបណ្ដាលមកពីមិនចេះ​ប្រើ គឺអំពើដែលគេធ្វើតែម្នាក់កើត យើងធ្វើ​ ៤ ឬ​ ៥​ នាក់ទើបកើត ហើយមិនល្អទៀត ឬទិញ​របស់​មួយ​មុខៗ​ ចូល​ច្រើនហួស ដើម្បីបានភាគរយអំពីអ្នកលក់ ឯរបស់ដទៃទៀតគ្មានលុយទិញគ្រប់​គ្រាន់ ដែល​នាំ​ឲ្យ​រអាក់រអួលដំណើរឧស្សាហកម្ម ពាណិជ្ជកម្មនោះ សេដ្ឋកិច្ចត្រូវធ្លាក់ចុះ ។
     កាលបើសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះ​ ព្រោះខ្លួនខ្វះសមត្ថភាព ឬព្រោះខ្លួនទុច្ចរិតហើយ ខំតម្លើងតម្លៃទំនិញ​ដើម្បី​​ទប់ទល់នោះ រឹតតែនាំឲ្យចង្រៃធំដល់សង្គមជាតិ​ អ្នកប្រើប្រាស់ថែមទៀត ។
    ទិដ្ឋធម្មិកធម៌នេះ មានន័យធំទូលាយគ្រប់ករណីកិច្ចទាំងអស់របស់អ្នកពិភពលោក ដូច​បាន​នាំ​កូន​ចំណុច​តូចមួយខាងលើនេះជានិទស្សនៈស្រាប់ ។

អត្ថបទដែលទាក់ទង ៖ ជីវិតជាមួយនឹងទ្រព្យសម្បត្តិ,

គុណ​ និងទោស​នៃ​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​ទ្រព្យសម្បត្តិ

ដកស្រង់ពី វត្តបិដកត្យារាម ក្នុងស្រុក

ជីវិត​ជា​មួយ​នឹង​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ

  ជីវិត​មនុស្ស​ មាន​ការ​ទាក់​ទង​នឹង​សម្បត្តិ​ទ្រព្យ​ជាប់​ជា​និច្ច​ ជា​ពិសេស​អ្នក​គ្រប់​គ្រង​ផ្ទះ​ ដូច្នេះ​ ទើប​ត្រូវ​សិក្សា​គោល​ធម៌​ក្នុង​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា​ ដើម្បី​ឲ្យ​ចេះ​ស្វែក​រក​ ចេះ​ចាយ​ ចេះ​ប្រើ​ប្រាស់​ និង​ចេះ​ចាត់​ចែង​ គឺ​ជា​អ្នក​ជំនាញ​ខាង​ផ្នែក​សេដ្ឋកិច្ច​គ្រួសារ​ និង​ជំនាញ​ខាង​ការ​ប្រើ​ប្រាស់​ ចាត់​ចែង​ឲ្យ​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ជា​ប្រយោជន៍​ មាន​គោលធម៌​បដិបត្តិ​ដូច​តទៅ​ ៖
   ក.​ ការ​ស្វែង​រក​និង​ការ​រក្សា​ទ្រព្យ​ ត្រូវ​បដិបត្តិ​តាម​គោលធម៌​ ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​ប្រយោជន៍​ក្នុង​បច្ចុប្បន្ន​ មាន​ ៤​ យ៉ាង​គឺ៖
  

១. ឧដ្ឋានសម្បទា​ ដល់ ​ព្រម​ដោយ​ការ​ប្រឹង​ប្រែង​ព្យាយាម​ គឺ​ការ​ក្រោក​ឈរ​ដោយ​ស្មារតី​តស៊ូ​ មិន​ខ្លាច​ការ​ហត់​នឿយ​ក្នុង​មុខ​របរ​ស្វែង​រក​ទ្រព្យ​ ដែល​ជា​មុខ​របរ​សុចរិត​ ( មុខ​របរ​សុចរិត​ ជា​មុខ​របរ​ថ្លៃ​ថ្នូរ )​ ហ្វឹក​ហាត់​ឲ្យ​មាន​ការ​ជំនាញ​ក្នុងវិជ្ជាជីវៈ​ និង​ចេះ​ចាត់​ចែង​ការ​ងារ​ឲ្យ​ស្រប​តាម​កាលៈ​ទេសៈ​បច្ចុប្បន្ន ។
   ២. អារក្ខសម្បទា​ ដល់ ​ព្រម​ដោយ​ការ​រក្សា​ គឺ​ចេះ​គ្រប់​គ្រង​ថែ​ទាំ​សន្សំ​សំចៃ​ មិន​ខ្ជះ​ខ្ជាយ​នូវ​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ដែល​ខ្លួន​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​ប្រមូល​មក​ ដោយ​ការងារ​សុចរិត​ មិន​ឲ្យ​រាត់​រាយ​បាត់​បង់​ ព្រោះ​ហេតុ​មិន​រក្សា​នោះ​ឡើយ ។
   ៣. កល្យាណមិត្តតា​ គប់​រក​មនុស្ស​ល្អ​ជា​មិត្ត​ គឺ​ចេះ​សេព​គប់​មនុស្ស​ មិន​គប់​មិន​ប្រព្រឹត្ត​តាម​ចំពោះ​បុគ្គល​ណា​ដែល​ដើរ​ក្នុង​ផ្លូវ​នៃ​ អបាយមុខ​ ជ្រើស​រក​មនុស្ស​ណា​ដែល​ចេះ​ដឹង​ ទ្រទ្រង់​នូវ​គុណធម៌​ ជា​បុគ្គល​គួរ​គោរព​រាប់​អាន​ ជា​អ្នក​ណែ​នាំ​ក្នុង​ផ្លូវ​ល្អ​ ផ្លូវ​ចម្រើន​មក​ជា​មិត្ត​ ដើម្បី​ចម្រើន​ក្នុង​ការ​ងារ​ទាំង​ពួង ។
    ៤. សមជីវិតា​ ចិញ្ចឹម​ជីវិត​មាន​តុល្យភាព​ គឺ​ចេះ​កំណត់​ដឹង​នូវ​ចំណូល​ និង​ចំណាយ​ រស់​នៅ​ឲ្យ​ល្មម​នឹង​ទ្រព្យ​ដែល​ជា​ចំណូល​ មិន​ចេះ​តែ​ចង់​ហ៊ឺ​ហា​ ហើយ​ទូលាយ​ដោយ​ការ​ចាយ​វាយ​នោះ​ឡើយ​ ប៉ុន្តែ​ក៏​មិន​ត្រូវ​កំណាញ់​ដែរ។

( គោល​ធម៌​ស្រង់​ចាក​ ទីឃជាណុសូត្រ​ អង្គុត្តរនិកាយ​ អដ្ឋកនិបាត )

  ខ.​ ការ​បែង​ចែក​ទ្រព្យ​ កាល​ស្វែង​រក​ទ្រព្យ​បាន​មក​ហើយ​ គប្បី​ចេះ​បែង​ចែក​ទ្រព្យ​នោះ​ជា​ ៤​ ចំណែក​ ហៅ​ថា​ ភោគវិភាគ​ គឺ៖

    -ឯកេន​ ភោគេ​ ភុញ្ជេយ្យ​ បរិភោគ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​ខ្លួន​ឯង​ ចិញ្ចឹម​ជីវិត​អ្នក​ដទៃ​ដែល​គួរ​ចិញ្ចឹម​ និង​ប្រើ​ប្រាស់​ជា​ប្រយោជន៍​ផ្សេងៗ​ ទៀត​តាម​សម​គួរ​ មួយ​ចំណែក ។

   -ទ្វីហិ​ កម្មំ​ បយោជយេ​ ប្រើ​ជា​ដើម​ទុន​ប្រកប​មុខ​របរ​ ពីរ​ចំណែក ។

   -ចតុត្ថស្ស​ និធាបេយ្យ​ អាបទាសុ​ ភវិស្សតីតិ​ តម្កល់​ទុក​​នូវ​ចំណែក​ទី​ ៤​ ដោយ​ក្រែង​មាន​អន្តរាយ​ទាំង​ឡាយ​ឯណា​នី​មួយ​ នឹង​មាន​ទ្រព្យ​នៅ​សល់​មួយ​ចំណែក​ដែរ ។

( ស្រង់​ចាក​ សិង្គាលកសូត្រ )

   គ. ការ​បរិភោគ​ប្រើ​ប្រាស់​ចាយ​វាយ​នូវ​ទ្រព្យ​ គប្បី​រំពឹង​គិត​ឲ្យ​បាន​យល់​ច្បាស់​ថា​ ការ​ដែល​បាន​ស្វែង​រក​ និង​គ្រប់​គ្រង​រក្សា​នូវ​ទ្រព្យ​ ក៏​ដើម្បី​នឹង​ប្រើ​ប្រាស់​ឲ្យ​បាន​ជា​ប្រយោជន៍​ដល់​ខ្លួន​ឯង​និង​អ្នក​ដទៃ​ បើ​មិន​បាន​ប្រើ​ប្រាស់​ឲ្យ​កើត​ជា​គុណ​ប្រយោជន៍​ហើយ​ ការ​ស្វែង​រក​ និង​ការ​មាន​បាន​នូវ​សម្បត្តិទ្រព្យ​ ក៏​រមែង​ប្រាស​ចាក​នូវ​គុណតម្លៃ​ គ្មាន​ន័យ​ខ្លឹម​សារ​អ្វី​ឡើយ​ ដូច្នេះ​ ការ​ស្វែង​រក​នូវ​ទ្រព្យសម្បត្តិ​មាន​បាន​ច្រើន​ហើយ​​ គប្បី​បដិបត្តិ​ចំពោះ​ទ្រព្យ​មួយ​ចំណែក​ក្នុង​ចំណុច​ “ខ”​ គឺ​ ឯកេន​ ភោគេ​ ភុញ្ជេយ្យ​ ឲ្យ​ទៅ​ជា​ ៥​ ចំណែក​តាម​ព្រះ​ពុទ្ធដីកា​​ ដូច​ត​ទៅ៖
   អរិយសាវ័ក​ក្នុង​ធម្មវិន័យ​នេះ​ មាន​នូវ​ភោគៈ​ទាំង​ឡាយ​ ដែល​ខ្លួន​បាន​មក​ដោយ​សេចក្តី​ខ្នះ​ខ្នែង​ ព្យាយាម​ដែល​ខ្លួន​សន្សំ​ដោយ​កម្លាំង​ដៃ​ មាន​ញើស​ហូរ​ចេញ​ ប្រកប​ដោយ​ធម៌​ហើយ​ រមែង​ប្រើ​ប្រាស់​ដូច​នេះ៖
  ១.​ ញ៉ាំង​ខ្លួន​ឲ្យ​សុខ​ ឲ្យ​ឆ្អែត​ រក្សា​សេចក្តី​សុខ​ដោយ​ប្រពៃ​ ញ៉ាំង​មាតា​បិតា​ ឲ្យ​សុខ​ ឲ្យ​ឆ្អែត​ រក្សា​សេចក្តី​សុខ​ដោយ​ប្រពៃ​ ញ៉ាំង​បុត្រ​ ភរិយា​ ទាសកម្មករ​ និង​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​ទៀត​ ឲ្យ​សុខ​ ឲ្យ​ឆ្អែត​ រក្សា​សេចក្តី​សុខ​ដោយ​ប្រពៃ ។
  ២. ញ៉ាំង​មិត្ត​អាមាត្យ​ ឲ្យ​សុខ​ ឲ្យ​ឆ្អែត​ រក្សា​សេចក្តី​សុខ​ ដោយ​ប្រពៃ ។
  ៣.​ ប្រើ​ប្រាស់​ការ​ពារ​នូវ​សេចក្តី​អន្តរាយ​ ដែល​កើត​អំពី​ភ្លើង​ អំពី​ទឹក​ អំពី​ចោរ​ជា​ដើម​ ហើយ​ធ្វើ​ខ្លួន​ឲ្យ​ដល់​នូវ​សួស្តី​ ព្រោះ​ភោគៈ​ទាំង​ឡាយ​នោះ ។
  ៤.​ ជា​អ្នក​ធ្វើ​នូវ​ពលី​ ៥​ ប្រការ​ គឺ៖
    ១-​ ញាតិពលី សង្គ្រោះ​ញាតិ ។
     ២-​ អតិថិពលី​ ទទួល​ភ្ញៀវ ។
     ៣-​ បុព្វបេតពលី​ ធ្វើ​ទាន​ ឧទ្ទិស​កុសល​ឲ្យ​ដល់​អ្នក​ចែក​ឋាន​ទៅ​ហើយ ។
     ៤- រាជពលី​ ជួយ​ប្រទេស​ជាតិ​ ទំនុក​បម្រុង​រាជការ​ដោយ​ការ​បង់​ពន្ធ​ជា​ដើម ។
     ៥-​ ទេវតាពលី ធ្វើ​បុណ្យ​ឧទ្ទិស​ឲ្យ​ដល់​ទេវតា​ ( ទេវតា​​ ក៏​ត្រូវ​ការ​អនុមោទនា​នូវ​បុណ្យ​ដែរ ) ។
  ៥.​ តម្កល់​នូវ​ទក្ខិណាទាន​ដ៏​ខ្ពង់​ខ្ពស់​​ ជា​ធម្មជាតិ​អំណោយ​ផល​ដ៏​ល្អ​ មាន​វិបាក​ជា​សុខ​ ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​ស្ថាន​សួគ៌​ដល់​សមណព្រាហ្មណ៍​ដែល​ប្រាស​ចាក​សេចក្តី​ ប្រមាទ​ មិន​ជា​បុគ្គល​ស្រវឹង​ តាំង​នៅ​ក្នុង​ខន្តិសោរច្ចៈ​ ជា​អ្នក​អប់​រំ​ទូន្មាន​ខ្លួន ។
   ***កាល​ណា​បើ​ប្រើ​ប្រាស់​នូវ​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ សម្រេច​បាន​ជា​ប្រយោជន៍​យ៉ាង​នេះ​ហើយ​ ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​អស់​ទៅ​ក៏​សប្បាយ​ចិត្ត​ ឈ្មោះ​ថា​អស់​ដោយ​ល្អ​ ព្រោះ​បាន​គិត​ឃើញ​ថា​ អាត្មា​អញ​បាន​ប្រើ​ប្រាស់​ភោគៈ​នោះ​ឲ្យ​ជា​ប្រយោជន៍​ត្រឹម​ត្រូវ​តាម​ហេតុ​ ផល បើ​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​មាន​ការ​ចម្រើន​ ក៏​សប្បាយ​ចិត្ត​ ព្រោះ​បាន​មក​ដោយ​ការងារ​សុចរិត​ ពោល​គឺ​ មិន​មាន​សេចក្តី​ក្តៅ​ក្រហាយ​ចិត្ត​ ទាំង​ត្រូវ​អស់​ ទាំង​ត្រូវ​បាន ។
( ស្រង់​ចាក​ អាទិយសូត្រ​ មុណ្ឌរាជវគ្គ​ អង្គុត្តរនិកាយ​ បញ្ចកនិបាត)

សាច់​ដែល​ព្រះមាន​ព្រះ​ភាគ​ទ្រង់​ហាមឃាត់​ ១០

សាច់ដែលព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់ហាមឃាត់មិនឲ្យភិក្ខុសាមណេរឆាន់ លោកហៅថា អកប្បិយមំសៈ មានន័យ​ថា សាច់ដែលមិនគួរ; អកប្បិយមំសៈនោះ មាន ១០ យ៉ាង គឺ
១. មនុស្សមំសំ  សាច់មនុស្ស
២. ហត្ថិមំសំ  សាច់ដំរី
៣. អស្សមំសំ  សាច់សេះ
៤. សុនខមំសំ សាច់ឆ្កែ
៥. អហិមំសំ  សាច់ពស់
៦. សីហមំសំ  សាច់រាជសីហ៍
៧. ព្យគ្ឃមំសំ  សាច់ខ្លាធំ
៨. ទីបិមំសំ  សាច់ខ្លាដំបង
៩. អច្ឆមំសំ  សាច់ខ្លាឃ្មុំ
១០. តរច្ឆមំសំ សាច់ខ្លារខិន
សាច់ទាំង ១០ យ៉ាងនោះ ភិក្ខុសាច់មនុស្ស ត្រូវអាបត្តិថុល្លច្ច័យ ចំណែកសាច់ ៩ យ៉ាងទៀត ត្រូវអាបត្តិទុក្កដ ។​ក្នុងអដ្ឋកថា លោកពន្យល់ដូច្នេះ៖
ឥតិ ឥមេសំ មនុស្សាទីនំ ទសន្នំ មំសម្បិ អដ្ឋិបិ លោហិតម្បិ ចម្មម្បិ លោមម្បិ សព្វំ ន វដ្តតិ ។
សាច់ក្តី ឆ្អឹងក្តី ឈាមក្តី ស្បែកក្តី រោមក្តី របស់សត្វទាំង ១០ យ៉ាង មានមនុស្សជាដើមនេះ មិនគួរទាំងអស់ ដោយ​ប្រការដូច្នេះ ។
យង្កិញ្ចិ ញត្វា វា អញត្វា វា ខាទន្តស្ស អាបត្តិយេវ ។
កាលភិក្ខុដឹងក៏ដោយ មិនដឹងក៏ដោយ ឆាន់សាច់យ៉ាងណានីមួយ ( ក្នុងសាច់ទាំង ១០ ) រមែងត្រូវអាបត្តិដោយ​ពិត ។
ម្យ៉ាងទៀត ភិក្ខុមិនទាន់បានពិចារណាជាមុន មិនត្រូវឆាន់សាច់ បើឆាន់ត្រូវអាបត្តិទុក្កដ មានពុទ្ធប្បញ្ញត្តថា៖
ន ច ភិក្ខវេ អប្បដិវេក្ខិត្វា មំសំ បរិភុញ្ជិតព្វំ យោ បរិភុញ្ជេយ្យ អាបត្តិ ទុក្កដស្ស “ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុ​មិនបានពិចារណាជាមុនហើយ មិនត្រូវឆាន់សាច់ទេ ភិក្ខុណាឆាន់ ត្រូវអាបត្តិទុក្កដ”
ពាក្យថា មិនបានពិចារណាជាមុន ហើយឆាន់សាច់ ក្នុងអដ្ឋកថាលោកបានពន្យល់ដូច្នេះ
អប្បដិវេក្ខិត្វាតិ អប្បដិបុច្ឆិត្វា; សចេ បន អសុក មំសន្តិ ជានាតិ បដិបុច្ឆនកិច្ចំ នត្ថិ អជានន្តេន បន បុច្ឆិត្វាវ ខាទិតព្វំ ។
បទថា អប្បដិវេក្ខិត្វា ( មិនទាន់បានពិចារណា ) បានដល់ មិនទាន់សាកសួរ ប្រសិនបើភិក្ខុដឹងថា នេះជាសាច់​អ្វី កិច្ចដែលនឹងត្រូវសាកសួរ រមែងមិនមាន តែកាលមិនដឹង ( មិនស្គាល់ ) ត្រូវសាកសួរជាមុនសិន សឹមឆាន់ ។

 ឥន្ទ្រិយ ៥

បញ្ចកៈ​ទី ១
ឥន្ទ្រិយ មាន ៥ យ៉ាង គឺ
១. ចក្ខុន្ទ្រិយ
២. សោតិន្ទ្រិយ
៣. ឃានិន្ទ្រិយ
៤. ជិវិ្ហន្ទ្រិយ
៥. កាយិន្ទ្រិយ
បញ្ចកៈ​ទី ២
ឥន្ទ្រិយ​ មាន ៥ យ៉ាងដទៃ​ទៀត គឺ
១. សុខិន្ទ្រិយ
២. ទុក្ខិន្ទ្រិយ
៣. សោមនស្សិន្ទ្រិយ
៤. ទោមនស្សិន្ទ្រិយ
៥. ឧបេក្ខន្ទ្រិយ
បញ្ចកៈ​ទី ៣
ឥន្ទ្រិយ​ មាន ៥ យ៉ាង​ដទៃ​ទៀត គឺ
១. សទ្ធិន្ទ្រិយ
២. វីរិយិន្ទ្រិយ
៣. សតិន្ទ្រិយ
៤. សមាធិន្ទ្រិយ
៥. បញ្ញិន្ទ្រិយ
អធិប្បាយ
    ក្នុង​បញ្ចកៈ​ទី ១ លោក​ពោល​ដល់​ឥន្ទ្រិយ​ដែល​ជា​លោកិយ​ប៉ុណ្ណោះ ។ ក្នុង​បញ្ចកៈ​ទី ២ ពោល​ដល់​បឋមជ្ឈាន ទុតិយជ្ឈាន និង​ចតុត្ថជ្ឈាន​ដែល​ជា​លោកិយ តតិយជ្ឈាន និង​បញ្ចមជ្ឈាន​ទាំង​ជា​លោកិយ ទាំង​ជា​លោកុត្តរ ។ ក្នុង​បញ្ចកៈ​ទី ៣ លោក​ពោល​ដល់​ឥន្ទ្រិយ​ដែល​ជា​លោកិយ និង​លោកុត្តរ ដោយ​អំណាចសមថៈ វិបស្សនា និង​មគ្គ ៕

ឧ​បាយ​បង្កើត​សេចក្តី​សុខ​

សព្វ​សត្វ​ទាំង​ឡាយ សុទ្ធ​តែ​ស្វែង​រក​សេចក្ដី​សុខ​គ្រប់ ៗ ប្រាណ តែ​មិន​ងាយ​នឹង​បាន​ជួប​ប្រទះ​នូវ​សេចក្ដី​សុខ​នោះ ដូច​យ៉ាង​ខេមរៈ​ជន​យើង​នេះ ច្រើន​តែ​ជួប​ប្រទះ​នូវ​សេចក្ដី​ទុក្ខ​លំបាក ច្រើន​ជាង​ជន​ជាតិ​នានា នោះ​មិន​មែន​មក​ពី​យើង​កាន់​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ទេ ប្រាកដ​ជា​មក​ពី​យើង​មិន​ដឹង​ច្បាប់ ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា​ឲ្យ​ច្បាស់​លាស់ ឬ​ក៏​យើង​ដឹង​ដែរ តែ​យើង​មិន​ប្រតិបត្តិ​តាម​ឲ្យ​សព្វ​គ្រប់ បាន​ជា​យើង​ឃ្វាង​ចាក​សុខ ដែល​គួរ​បាន​អំពី​ផ្លូវ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ ។ ពាក្យ​ថា​សុខ ៗ នេះ​បាន​ដល់​សេច​ក្ដី​សប្បាយ រីករាយ ធូរ​ទូលាយ ស្រួល​នៃកាយ-និ​ង​ចិត្ត ។ ឯ​សុខ សម្រាប់​មនុស្ស​ជាតិ​ក្នុង​សកល​លោក​នេះ លោក​ចែក​ចេញ​ជា​ ៦ ​ពួកគឺៈ​

១- សុខ​របស់​អ្នក​គ្រប់​គ្រង​ផ្ទះ ។
២- សុខ​របស់​មនុស្ស​មួយ​រូប ៗ ។
៣- សុខ​របស់​អ្នក​មាន​ប្ដី​ប្រពន្ធ ។
៤- សុខ​របស់​អ្នក​ជា​មាតា​បិតា នឹង​កូន​ប្រុស-​ស្រី ។
៥- សុខ​របស់​អ្នក​ជា​នាយ ចៅ​ហ្វាយ នឹង​កូន-​ក្មួយ ។
៦- សុខ​របស់​គ្រូ​អាចារ្យ នឹង​កូន​សិស្ស ។

ការ​អប់​រំ​មនុស្ស​ដោយ​ព្រះ​ធម៌​

ការ​អប់រំ​មនុស្ស​ដោយ​ព្រះ​ធម៌​ រមែង​ធ្វើ​មនុស្ស​ឲ្យ​មាន​«ជីវិត»​ល្អ​បរិសុទ្ធ មាន​ឥស្សរភាព​លើ​តណ្ហា​ មាន​សេចក្តី​សុខ​ក្នុង​តួ​ជីវិត​ខ្លួន​ឯង​។ មនុស្ស​កើត​មក​ហើយ​ត្រូវ​មាន​ការ​សិក្សា​ ព្រោះ​មនុស្ស​ជា​សត្វ​ដែល​ត្រូវ​សិក្សា​ ឬជា​សត្វ​ដែល​ត្រូវ​ហ្វឹក​ហាត់​អប់​រំ​ បើ​មិន​ហ្វឹក​ហាត់​សិក្សា​អប់​រំ​ទេ មនុស្ស​មិន​អាច​ល្អ​ទៅ​បាន​ឡើយ​ ហើយ​ជីវិត​ដ៏​ប្រសើរ​ដែល​បុណ្យ​បាន​តាក់​តែង​មក ក៏​ត្រូវ​អស់​ទៅ​វិញ​ដោយ​ឥត​ប្រយោជន៍ នេះ​ជា​រឿង​ធម្មជាតិ​របស់​មនុស្ស​។ មនុស្ស​ផ្សេង​អំ​ពី​សត្វ​តិរច្ឆាន​ គឺ​នៅ​ត្រង់​មនុស្ស​ជា​សត្វ​វិសេស​ អាច​ហ្វឹក​ហាត់​អប់​រំ​ឲ្យ​មាន​ការ​ចម្រើន​​រហូត​ដល់​ថ្នាក់​ទេវតា​ឥន្ទ​ ព្រហ្ម​គោរព​បូជា​។ គុណ​ធម៌​ដែល​មាន​ក្នុង​មនុស្ស​ មិន​មាន​គុណ​ធម៌​ណា​មួយ​ដែល​កើត​មាន​ឯងៗ​នោះ​ឡើយ គឺ​សុទ្ធ​តែជា​លទ្ធ​ផល​នៃ​ការ​អប់​រំ​ចម្រើន​ទាំង​អស់​។

កាល​បើ​ធម្ម​ជាតិ​របស់​មនុស្ស​មាន​សភាព​ យ៉ាង​នេះ មនុស្ស​យើង​មិន​គួរ​គប្បី​មាន​សេចក្តីប្រមាទ​សោះ​ឡើយ គួរ​យក​ការ​សិក្សា​អប់​រំ​ជា​គោល​សំខាន់​ សម្រាប់​ទូន្មាន​ឲ្យ​ជា​ប្រចាំក្នុង​ជីវិត​ប្រចាំ​ថ្ងៃ​ មិន​ថា​តែវ័យ​ក្មេង វ័យ​កណ្តាល ឬ​វ័យ​ចាស់​នោះ​ទេ គឺ​គ្រប់​វ័យ​ទាំង​អស់​ឲ្យ​តែ​នៅ​មាន​អវិជ្ជា​ និង​តណ្ហា​។ ធ្វើ​ជា​មនុស្ស​មិន​ត្រូវ​បញ្ចប់​ការ​សិក្សា​ដោយ​ត្រឹម​តែបាន​នូវ​ការ​ ចេះដឹង​ក្នុង​មុខ​វិជ្ជា​ជីវៈ​បុណ្ណឹង​ទេ គឺ​ត្រូវ​ហ្វឹក​ហាត់​អប់​រំ​នូវ​ចំណេះ​ដឹង ឲ្យ​ក្រៃ​លែង​ឡើង​ថែ​ម​ទៀត​ ព្រោះ​សេចក្តី​ប្រសើរ​របស់​មនុស្ស​ដែល​មាន​រហូត​ដល់​អស់​អវិជ្ជា​និង​តណ្ហា​ ជា​ប្រភព​នៃ​សេចក្តី​ទុក្ខ​សោក​នោះ​ គឺ​ស្ថិត​នៅ​លើ​កា​រសិក្សា​អប់​រំ​ហ្វឹក​ហាត់​រឿយៗ​ហ្នឹង​ឯង​ នេះ​ជា​សេចក្តី​សំខាន់​ពិសេស​នៃ​ជីវិត​មនុស្ស​។

ការ​ដែល​មិន​បោះ​បង់​នូវ​ជីវិត​ឲ្យ​ផុត​អំ​ ពី​ការ​សិក្សា​អប់​រំ​ ព្រោះ​មាន​នូវ​ស្មារតី​ចង​ចាំ​ថា «​ជីវិត​កាន់​តែ​ប្រសើរ​ឡើង​ កាន់​តែ​ភ្លឺ​ស្វាង​ឡើង​ ដោយ​សារ​ការ​អប់​រំ​នេះឯង​»។ ដរាប​ណា​ដែល​នៅ​មិន​ទាន់​បាន​ជា​ព្រះ​អរហន្ត​ទេ គ្រប់​គ្នា​ត្រូវ​នៅ​ក្នុង​ការ​សិក្សា​រហូត​អស់​ជីវិត​ ព្រោះ​ហេតុ​នេះ​ហើយ​បាន​ជា​បុគ្គល​ដែល​បដិបត្តិ​តាម​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​ មាន​ការ​ចម្រើន​នូវ​គុណធម៌​ បាន​សម្រេច​ជា​សោតា​បន្ន ជា​សកទា​គាមី និង​ជា​អនាគាមី ដែល​ហៅ​ថា​ ព្រះ​អរិយៈ បុគ្គល​៣ពួក​នេះ​ហៅ​ម៉្យាង​ទៀត​ថា ព្រះ​សេក្ខ​បុគ្គល គឺ​ជា​បុគ្គល​ដែល​នៅ​មាន​ការ​សិក្សា។ សូម្បី​ដល់​ថ្នាក់​ជា​ព្រះ​អរិយ​បុគ្គ​ល​យ៉ាង​នេះ​ហើយ​ក៏​ដោយ ក៏​នៅ​តែ​មាន​ការ​សិក្សា​ លុះ​ត្រា​តែ បាន​សម្រេច​ជា​ព្រះអរហន្ត​ ទើប​ហៅ​ថា​ ព្រះ​អសេក្ខ​បុគ្គល គឺ​បុគ្គល​គ្មាន​ការ​សិក្សា​ហ្វឹក​ហាត់​ ដើម្បី​កំចាត់​នូវ​ភាព​សៅ​ហ្មង​ពី​សន្តាន​ទៀត​ឡើយ​ ព្រោះ​សេចក្តី​សៅ​ហ្មង​ទាំង​អស់​ត្រូវ​បាន​លះ​ផ្តាច់​ដោយ​អរហត្ត​មគ្គ​ទៅ​ ហើយ ។ នេះ​ឯង​ជា​ការ​សិក្សា​អប់​រំ​ឲ្យ​បាន​សម្រេច​ដល់​ទី​បញ្ចប់​ ដែល​ជីវិត​មនុស្ស​ត្រូវ​បាន​បញ្ចប់​ទុក្ខ​កង្វល់​ក្នុង​វដ្ត​សង្សារ ជា​សារៈ​ដ៏​សំខាន់​នៃ​ជីវិត​ និង​ដែល​ជីវិត​មនុស្ស​អាចទទួល​បាន ។ ដំណើរ​ជីវិត​តាម​គោល​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា គឺ​ជា​ជីវិត​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ការ​សិក្សាអប់​រំ​ដោយ​សេចក្តី​មិន​ប្រមាទ​អស់​ កាល​ជា​និច្ច​ ។

សូម​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​ សម្លឹង​មើល​ជីវិត​ខ្លួន​ឯង​ និង​ជីវិត​អ្នក​ដទៃ​ក្នុង​និមិត្ត​មួយ​ដែល​ត្រូវ​មា​ន​សម្ព័ន្ធ​ជា​មួយ​នឹង​ ការ​សិក្សា​អប់​រំ ព្រោះ​មនុស្ស​ជា​សត្វ​វិសេស​ដែល​ត្រូវ​ទទួល​កា​ហ្វឹក​ហាត់​ ហើយ​អាច​ហ្វឹក​ហាត់​បាន​រហូត​ដល់​ពេល​ហៀប​នឹងស្លាប់​ និង​រហូត​ដល់​បាន​ជាមនុស្ស​បរិសុទ្ធ​ គឺ​ព្រះ​អរហន្ត​៕​

«​ស្រង់​ចេញ​ពី​សៀវភៅ ពរ​៤​ប្រការ របស់​អគ្គបណ្ឌិត​ធម្មាចារ្យ​ ប៊ុត​ សាវង្ស»
ពលរដ្ឋធម៌ៈ ធម៌​ជា​កម្លាំង​ដល់​ប្រទេស​

១ – អហិតេ បដិសេធោ មិត្រ​ណែ​នាំ​ហាម​ប្រាម​មិត្រ​ផង​គ្នា មិន​ឲ្យ​ធ្វើ​នូវ​អំ​ពើ​ណា មិន​មាន​ប្រយោជន៍​ប្រាប់​យ៉ាង​ណា​នេះ​យ៉ាង​ណោះ​ថា មិន​មែន​លទ្ធិ​ប្រព្រឹត្ត​ដើម្បី​សេចក្ដី​ចំរើន​ដល់​ប្រទេស​ជាតិ​មាតុ​ភូមិ​ ទេ ។​

២ – ហិតេ អនុវត្តនំ មិត្រ​ដឹក​នាំ​បង្ហាត់​បង្រៀន​មិន​លាក់​លៀម​ចំពោះ​វិជ្ជា បញ្ញា​ដែល​ខ្លួន​មាន​វិជ្ជា​ណា​រៀន​ទៅ​ហើយ​អាច​ការ​ពារ​ផល​ប្រយោជន៍​ ប្រទេសជាតិ​មាតុភូមិ នឹង​សត្រូវ​បច្ចាមិត្រ​គ្រប់​យ៉ាង​បាន ទើប​បង្ហាត់​បង្រៀន​វិជ្ជា​នោះ ។

៣ – ព្យសនេ អបរិច្ចាគោ មិត្រ​មិន​លះ​ប​​ង់មិត្រ​ក្នុង​ពេល​មាន​សេចក្ដី​វិនាស​អន្តរាយ អសន្តិ​សុ​ខ​មក​ប៉ះ​ពាល់ ស៊ូ​ស្លាប់​ជា​មួយ​គ្នា បើ​មាន​គ្រឿង​ការ​ពារ​វិសេស​វិសាល​ឆ្នើម ស៊ូ​ចែក​រំលែក​មិន​រិះ​គន់​លាក់​លៀម មិន​កំណាញ់​នឹង​មិត្រ​ផង​គ្នា ។

លក្ខណៈ ៣ យ៉ាង​នេះ​ហើយ​ជា​លក្ខណៈ​របស់​មិត្រ ឬ កល្យាណមិត្រ ដែល​យើង​គួរ​សេព​គប់ ។ កាល​បើ​ខេមរៈ ចេះ​ស្វែង​រក​មិត្រ​គួរ​សេព​គប់​ហើយ ចេះ​ស្វែង​រក​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ដោយ​ពាណិជ្ជកម្ម​ដែល​ជា​ផ្លូវ​នាំ​ឲ្យ​ចំរើន​ ភោគ​ទ្រព្យ​យ៉ាង​ឆាប់​នោះ ហើយ​មាន​ធម៌​ជា​គ្រឿង​រក្សា​នូវ​ទ្រព្យ​ដែល​បាន​រក​បាន​មក មិន​ឲ្យ​ចោរ​លួច​ប្លន់​ឆបំបាត់​ប្រវ័ញ្ចន៍​បញ្ឆោត​បាន​ហៅ​ថា សម្បទា មាន​ឧដ្ឋាន​សម្បទា​ជា​ដើម កល្យាណ​មិត្តតា សេព​គប់​នឹង​មិត្រ​ល្អ ដូច​បាន​សំដែង​លក្ខណៈ​សព្វ​គ្រប់​ស្រាប់​ជា​ទី​បំផុត ឈ្មោះ​ថា​ខ្មែរ​យើង​មិន​ព្រងើយ​កន្តើយ​នឹង​ជោគ​វាសនា​ប្រទេស​ប៉ុន្មាន​ទេ ហើយ​មាន​ឈ្មោះ​ថា​វឌ្ឍន​ធម៌​ជឿន​ឡើង​ជា​លំដាប់​ដែរ ។

តែ​បើ​មាន​មុនី​សម្បទា​នឹង​ភោគសម្ប​ទា ពេញ​លេញ​ដោយ​អ្នក​ប្រាជ្ញ អ្នក​ចេះ​ដឹង​ហើយ ស្ដុក​ស្ដម្ភ​មាំ​មួន​ដោយ​ភោគ​ទ្រព្យ​ហើយ បើ​ខ្វះ​ធម៌ ១ ខាង​ចុង គឺ​សាមគ្គី​សម្បទា​ មិន​បាន​បរិបូណ៌​ដោយ​ការ​ព្រម​ព្រៀង​គ្នា ក៏​មិន​អាច​នឹង​ច្នៃ​ក្រឡៃ​ប្រទេស​យ៉ាង​ណា​ទៅ​បាន ។ ហេតុ​នេះ ត្រូវ​ខេមរ​ជាតិ​មាន​ធម៌​នេះ​ផង​ទៀត គឺ​ព្រម​ព្រៀង​ស្រុះ​ស្រួល​មូល​មួយ​គ្នា នឹង​លើក​ដាក់​ឲ្យ​ព្រម​គ្នា ឧទាហរណ៍​ដូច​ទូក​ទូក​មួយ​ជិះ​គ្នា ១​២ នាក់ បើ​ម្នាក់​បើក​ក្ដោង ម្នាក់​ទាញ​ខ្សែ​ក្ដោង ម្នាក់​លើក​ចែវ ម្នាក់​កាន់​ចង្កូត​មិន​មើល​បំណាំ​គ្នា មិន​ត្រូវ​យក​ជើង​រា​ទឹក ហៅ​ថា​សាមគ្គីធម៌ កុំ​ថា​ឡើយ​មនុស្ស​ប្រតិបត្តិ សូម្បី​សត្វ​តិរច្ឆាន​ប្រតិបត្តិ​ក៏​បាន​សេចក្ដី​សុខ​ដែរ ​។

ដូច​ជំនាន់​ដើម​មាន​សត្វ​ចាប ៥០០ បាន​ទៅជា​ប់​លប់​របស់​ព្រាហ្មណ៍​ម្នាក់ សត្វ​ចាប​មាន​សេចក្ដី​តក់​ស្លុត​ភិត​ភ័យ​ហួស​ពេក នាំ​គ្នា​ស្ទុះ​ស្ទា​រ​ច្រាស​ប្រដាល់​ស្ទើរ​របោច​រោម​ក្បាល​អស់ គ្រា​នោះ​មាន​ចាប​មួយ​ស្រែក​ថា​ ថា​យើង​ធ្វើ​យ៉ាង​ហ្នឹង​មុខ​ជា​វិនាស​មិន​ខាន​ទេ ហេតុ​នេះ​អ្នក​ទាំង​អស់​គ្នា​ត្រូវ​ធ្វើ​តាម​ខ្ញុំ ព្រោះ​ខ្ញុំ​ធ្លាប់​ប្រតិបត្តិ​មក​បាន​សេចក្ដី​សុខ​ជា​ញយ​ណាស់ ទើប​ពពួក​ចាប​ឆ្លើយ​តប​ថា មាន​កល​ឧបាយ​ដូច​ម្ដេច ? ចូរ​ប្រាប់​ភ្លាម​ៗ មក​យើង កល់​នឹង​ទំពែក​ក្បាល​អស់​ហើយ មើល​សាមគ្គី​ធម៌​នោះ​តើ​រូប​រាង​យ៉ាង​ណា ? ។ ទើប​ចាប​នោះ​ឆ្លើយ​ឡើង​ថា សាមគ្គី​ធម៌​គ្មាន​រូប​រាង​អ្វី​ទេ គ្រាន់​តែ​ព្រម​ព្រៀង​ស្រុះ​គ្នា​ប៉ុណ្ណោះ គឺ​យើង​ទាំ​ង​អស់​គ្នា​ត្រូវ​ស្រុះ​គ្នា​ហើរ​ឡើង​តែ​ម្ដង​ព្រម​គ្នា ចាប​ទាំង​អស់​ទើប​ប្រតិបត្តិ​តាម ស្ទុះ​ហើរ​ព្រម​គ្នារ​បើក​មាត់​លប​ទៅ សម​នឹង​សុភាសិត​បារាំង​ថា L’ union fait la force សាមគ្គី​ជា​កំ​ឡាំង កំឡាំង​បំផុត សាម​គ្គីមោះ​មុត ព្រម​ព្រៀង​មូល​មួយ កាយ​វា​ចា​ចិត្ត​ស្រុះ​ស្រួល ខំ​ជួយ​ចូក​ចែវ​រងួយ ស្ទួយ​ជាតិ​ដល់​ត្រើយ ។ ចាប​ទាំង​ឡាយ​បាន​រួច​ខ្លួន​ទៅ នេះ​កំឡាំង​សាម​គ្គី​ធម៌​យ៉ាង​ហ្នឹង ។ យើង​ខេមរ​ជាតិ​ក៏​ត្រូវ​មាន​សាមគ្គីធម៌​យ៉ាង​នេះ​ដែរ ។

ធម៌​ទាំង ៣ យ៉ាង​នេះ​គឺ ១ មុនិសម្បទា ២ ភោគសម្បទា ៣ សាមគ្គីសម្បទា បើ​ប្រទេស​និគមជន​បទ​រដ្ឋ​ដែន​ណា​មាន​ធម៌​ទាំង ៣ យ៉ាង​នេះ គ្រប់​គ្រាន់​មិន​ខ្វះ នឹង​ក្រឡៃប្រ​ទេសនិគម​នោះ​ថ្លៃ​ថ្នូរ​បាន​ឆាប់ គឺ​មាន​អ្នក​ចេះ​ដឹង​ច្រើន ១ មាន​ភោគ​សម្ប័​ទ ១ មាន​ការ​ព្រ​ម​ព្រៀង​ស្រុះ​ស្រួល​មូល​មាត់​គ្នា ១ ។

ធម៌​ទាំង ៣ នេះ​ឲ្យ​ឈ្មោះ​ថា ពល​រដ្ឋ​ធម៌ ប្រែ​ថា​ធម៌​ជា​កំឡាំង​ដល់​ប្រទេស សំដែង​មក​ប៉ុណ្ណេះស​ន្មត​ថា​ចប់ ។ ទី​បំផុត​ធម៌​ទេសនា​នេះ សូម​ផ្សាយ​បុញ្ញ​រាសី គំនរ​បុណ្យ​នេះ​ ចែក​ជូន​ដល់​អស់​លោក អ្ន​ក​សប្បុរស​ទាំង​ឡាយ ទោះ​បី​ធ្វើ​មរណ​ភាព​ទៅ​ហើយ​ក្ដី នៅ​រស់​ក្ដី នៅ​ទី​ជិត​ឆ្ងាយ​ក្ដី ។

 សម្បទា សេចក្ដី​បរិបូណ៌ ៥

    សម្បទា សេចក្ដី​បរិបូណ៌ មាន ៥ យ៉ាង គឺ
១. ញាតិសម្បទា        បរិបូណ៌​ដោយ​ញាតិ
២. ភោគសម្បទា        បរិបូណ៌​ដោយ​ភោគៈ
៣. អារោគ្យសម្បទា     បរិបូណ៌​ដោយ​ភាព​មិន​មាន​រោគ
៤. សីលសម្បទា          បរិបូណ៌​ដោយសីល
៥. ទិដ្ឋិសម្បទា            បរិបូណ៌​ដោយ​ទិដ្ឋិ
    ម្នាល​អាវុសោ​ទាំង​ឡាយ ពួក​សត្វ​លុះ​បែក​ធ្លាយ​រាង​កាយ បន្ទាប់​អំពី​សេចក្ដី​ស្លាប់​ទៅ មិន​ទៅ​កើត​ក្នុង​សុគតិ សួគ៌ ទេវលោក ព្រោះ​ហេតុ​តែ​បរិបូណ៌​ដោយ​ញាតិ​ក្ដី ព្រោះ​ហេតុ​តែ​បរិបូណ៌​ដោយ​ភោគៈ​ក្ដី ព្រោះ​ហេតុ​តែ​បរិបូណ៌​ដោយ​ភាព​មិន​មាន​រោគ​ក្ដី នោះ​ទេ ។
    ម្នាល​អាវុសោ​ទាំង​ឡាយ ពួក​សត្វ​លុះ​បែក​ធ្លាយ​រាង​កាយ បន្ទាប់​អំពី​សេចក្ដី​ស្លាប់​ទៅ តែង​បាន​ទៅ​កើត​ក្នុង​សុគតិ​ សួគ៌ ទេវលោក ព្រោះ​ហេតុ​តែ​បរិបូណ៌​ដោយ​សីល ឬ​ ព្រោះ​ហេតុ​តែ​បរិបូណ៌​ដោយ​ទិដ្ឋិ ។

( បិដក​លេខ ១៩ ទំព័រ ១៧៦-៧៧ )

អធិប្បាយ

    ពាក្យ​ថា ញាតិសម្បទា ( ការ​បរិបូណ៌​ដោយ​ញាតិ ) បាន​ដល់ ការ​ដល់​ព្រម​ បរិបូណ៌ មាន​ញាតិ​ច្រើន​ ។ សូម្បី​ការ​បរិបូណ៌​ដោយ​ភោគៈ​ជា​ដើម​ក៏​មាន​ន័យ​ដូច​គ្នា​នេះ ។ ការ​ដល់​ព្រម​ដោយ​ភាព​មិន​មាន​រោគ ឈ្មោះ​ថា អារោគ្យសម្បទា ( ការ​បរិបូណ៌​ដោយ​ភាព​មិន​មាន​រោគ ) បាន​ដល់ ភាព​ជា​អ្នក​មិន​មាន​រោគ​អស់​កាល​ជានិច្ច ។ សូម្បី​ក្នុង​ការ​បរិបូណ៌​ដោយ​សីល និង​ទិដ្ឋិ​ជា​ដើម ក៏​មាន​ន័យ​ដូច​គ្នា​នេះ ។ សូម្បី​ក្នុង​ធម៌​ខ​នេះ ការ​បរិបូណ៌​ដោយ​ញាតិ​ជា​ដើម មិន​មែន​ជា​កុសល ទាំង​មិន​ទម្លាយ​លក្ខណៈ ៣ ។ ការ​បរិបូណ៌​ដោយ​សីល និង​ទិដ្ឋិ ជា​កុសល ទាំងមិន​ទម្លាយលក្ខណៈ ៣ ។ ព្រោះ​ហេតុ​នោះ​នុ៎ះ​ឯង លោក​ទើប​ពោល​ពាក្យ​ជា​ដើម​ថា “ម្នាល​អាវុសោ​ទាំង​ឡាយ ព្រោះ​ហេតុ​តែ​បរិបូណ៌​ដោយ​ញាតិ​ក្ដី”។

ទោស​នៃ​សីលវិបត្តិ​របស់​បុគ្គល​ទ្រុស្ដ​សីល ៥

   ទោស​នៃ​សីលវិបត្តិ​របស់​បុគ្គល​ទ្រុស្ដ​សីល មាន ៥ យ៉ាង
១. ទុស្សីលោ  សីលវិបន្នោ  បមាទាធិករណំ  មហតឹ  ភោគជានឹ  និគច្ឆតិ  បុគ្គល​ទ្រុស្ដ​សីល វិបត្តិ​ចាក​សីល​នេះ តែង​ដល់​នូវ​សេចក្ដី​វិនាស​នៃ​សម្បត្តិ​យ៉ាង​ធំ មាន​សេចក្ដី​ប្រមាទ​ជា​ហេតុ​
២. ទុស្សីលស្ស  សីលវិបន្នស្ស  បាបកោ  កិត្តិសទ្ទោ  អព្ភុគ្គច្ឆតិ  កិត្តិសព្ទ​អាក្រក់​របស់​បុគ្គល​ទ្រុស្ដ​សីល វិបត្តិ​ចាក​សីល រមែង​ផ្សាយ​ទៅ​សព្វ​ទិស
៣. ទុស្សីលោ  សីលវិបន្នោ  យំ  យទេវ  បរិសំ  ឧបសង្កមតិ  យទិ  ខត្តិយបរិសំ  យទិ  ព្រាហ្មណបរិសំ  យទិ  គហបតិបរិសំ  យទិ  សមណបរិសំ  អវិសារទោ  ឧបសង្កមតិ  មង្កុភូតោ  បុគ្គល​ទ្រុស្ដ​សីល វិបត្តិ​ចាក​សីល ចូល​ទៅ​រក​បរិស័ទ​ណាៗ ទោះ​ខត្តិយបរិស័ទ​ក្ដី ព្រាហ្មណបរិស័ទ​ក្ដី គហបតិបរិស័ទ​ក្ដី សមណបរិស័ទ​ក្ដី រមែង​មិន​ក្លៀវ​ក្លា​ មាន​មុខ​ឱន​ចុះ
៤. ទុស្សីលោ  សីលវិបន្នោ  សម្មូឡ្ហោ  កាលំ  ករោតិ  បុគ្គល​ទ្រុស្ដ​សីល វិបត្តិ​ចាក​សីល តែង​វង្វេង​ធ្វើ​មរណកាល
៥. ទុស្សីលោ  សីលវិបន្នោ  កាយស្ស  ភេទា  បរំ  មរណា  អបាយំ  ទុគ្គតឹ  វិនិបាតំ  និរយំ  ឧបបជ្ជតិ  បុគ្គល ​ទ្រុស្ដ​សីល វិបត្តិ​ចាក​សីល លុះ​បែក​ធ្លាយ​រាង​កាយ បន្ទាប់​អំពី​សេចក្ដី​ស្លាប់​ទៅ តែង​ទៅ​កើត​ក្នុង​តិរច្ឆាន ប្រេត អសុរកាយ នរក

( បិដក​លេខ ១៩ ទំព័រ ១៧៧-៧៨ )

គុណ​សម្បត្តិ​របស់​កល្យាណមិត្ត

មនុស្សល្អ ពោលដោយលក្ខណៈផ្ទាល់ខ្លួន មានគុណសម្បត្តិផ្សេងៗ ដែលគួរជ្រាបដូចតទៅ ៖
សប្បុរស គឺមនុស្សល្អ មានធម៌របស់សប្បុរស ៧ ប្រការ
១. ធម្មញ្ញុតា         ដឹងគោលធម៌ដែលជាហេតុ
២. អត្ថញ្ញុតា        ដឹងទិសដៅដែលជាផល
៣. អត្តញ្ញុតា        ស្គាល់ខ្លួនឯងតាមសេចក្តីពិត
៤. មត្តញ្ញុតា      ស្គាល់ប្រមាណក្នុងកិច្ចការសព្វគ្រប់
៥. កាលញ្ញុតា       ស្គាល់កាលដែលនឹងត្រូវធ្វើអ្វីៗ
៦. បរិសញ្ញុតា       ស្គាល់ប្រជុំជនមានសភាពយ៉ាងណាខ្លះ
៧. បុគ្គលញ្ញុតា    ស្គាល់បុគ្គលដោយសភាពផ្សេងៗ
សប្បុរិសធម៌ទាំង ៧ ប្រការនេះ មាននៅក្នុង សង្គីតិសូត្រ ទសុត្តរសូត្រ ពួក ៧ បិដកលេខ ១៩ និងមាន​សេចក្តីអធិប្បាយនៅក្នុង ធម្មញ្ញូសូត្រ មហាវគ្គ បិដកលេខ ៤៧ ។
ក្នុងបិដកលេខ ២៦ ទំព័រ ២០៩ នៅក្នុង ចូឡបុណ្ណមសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែង នូវសប្បុរិសធម៌ ៨ ចំណុចដោយឡែកផ្សេងទៀត មានដូចតទៅ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរសរមែងប្រកបដោយព្រះសទ្ធម្ម ជាអ្នកមានការសេពគប់ជាសប្បុរស មានគំនិតជា​សប្បុរស មានសេចក្តីប្រឹក្សាជាសប្បុរស មានវាចាជាសប្បុរស មានការងារជាសប្បុរស មានទិដ្ឋិជាសប្បុរស តែង​ឲ្យនូវទានជាសប្បុរស ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចុះសប្បុរស ប្រកបដោយព្រះសទ្ធម្ម តើដូចម្តេច ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរសក្នុងលោក​នេះ ជាអ្នកមានសទ្ធា មានសេចក្តីខ្មាសបាប មានសេចក្តីខ្លាចបាប ជាអ្នកចេះដឹងច្រើន មានព្យាយាមមាំមួន មាន​ស្មារតីតម្កល់ខ្ជាប់ខ្ជួន និងមានបញ្ញា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរស រមែងប្រកបដោយព្រះសទ្ធម្ម ៧ ប្រការយ៉ាង​នេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចុះសប្បុរស​ មានការសេពគប់ជាសប្បុរស តើដូចម្តេច ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ក្នុងលោកនេះ ពួកសមណព្រាហ្មណ៍ ដែលមានសទ្ធា មានសេចក្តីខ្មាសបាប មានសេចក្តីខ្លាចបាប ជាអ្នកចេះដឹងច្រើន មាន​ព្យាយាមមាំមួន មានស្មារតីតម្កល់ខ្ជាប់ខ្ជួន និងមានបញ្ញា ពួកសមណព្រាហ្មណ៍នោះ រមែងបានជាមិត្ត ជាសម្លាញ់ នៃសប្បុរសនោះ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរស មានការសេពគប់ជាសប្បុរស យ៉ាងនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចុះសប្បុរស មានគំនិតជាសប្បុរស តើដូចម្តេច ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរសក្នុងលោក​នេះ មិនគិតដើម្បីបៀតបៀនខ្លួនឯង មិនគិតដើម្បិបៀតបៀនអ្នកដទៃ មិនគិតដើម្បីបៀតបៀនទាំងពីរខាង ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរស មានគំនិតជាសប្បុរស យ៉ាងនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចុះសប្បុរស មានសេចក្តីប្រឹក្សាជាសប្បុរស តើដូចម្តេច ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរសក្នុង​លោកនេះ មិនប្រឹក្សាដើម្បិបៀតបៀនខ្លួនឯង មិនប្រឹក្សាដើម្បីបៀតបៀនអ្នកដទៃ មិនប្រឹក្សាដើម្បីបៀតបៀន​ទាំងពីរខាង ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរស មានសេចក្តីប្រឹក្សាជាសប្បុរស យ៉ាងនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចុះសប្បុរស មានវាចាជាសប្បុរស តើដូចម្តេច ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរសក្នុងលោក​នេះ វៀរចាកពាក្យកុហក វៀរចាកពាក្យញុះញង់ វៀរចាកពាក្យទ្រគោះ វៀរចាកពាក្យរោយរាយឥតប្រយោជន៍ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរស មានវាចាជាសប្បុរស យ៉ាងនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចុះសប្បុរស មានការងារជាសប្បុរស តើដូចម្តេច ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរសក្នុងលោក​នេះ វៀរចាកការសម្លាប់សត្វ វៀរចាកការលួចទ្រព្យគេ វៀរចាកការប្រព្រឹត្តខុសក្នុងកាមទាំងឡាយ ម្នាលភិក្ខុទាំង ឡាយ សប្បុរស មានការងារជាសប្បុរស យ៉ាងនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចុះសប្បុរស មានទិដ្ឋិជាសប្បុរស តើដូចម្តេច ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរសក្នុងលោកនេះ មានសេចក្តីយល់ឃើញ យ៉ាងនេះថា ទានដែលបុគ្គលឲ្យហើយ មានផល, ការបូជាធំ​ មានផល, ការបូជាតូច មាន​ផល, ផលនៃវិបាកកម្មដែលល្អ និងអាក្រក់មាន, លោកនេះមាន, លោកខាងមុខមាន, ការប្រតិបត្តិល្អអាក្រក់ក្នុង​មាតាមានផល, ការប្រតិបត្តិល្អអាក្រក់ក្នុងបិតាមានផល, សត្វជាឱបបាតិកៈមាន, ពួកសមណព្រាហ្មណ៍ក្នុងលោក ដែលប្រព្រឹត្តល្អ ប្រតិបត្តិល្អ ធ្វើឲ្យជាក់ច្បាស់ ដោយបញ្ញាដ៏ឧត្តម នៃខ្លួនឯង នូវលោកនេះផង លោកខាងមុខផង ហើយអាចនឹងប្រកាសបាន រមែងមាន ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរស មានទិដ្ឋិជាសប្បុរស យ៉ាងនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចុះសប្បុរស តែងឲ្យទានជាសប្បុរស តើដូចម្តេច ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរសក្នុងលោក ​ នេះ ឲ្យទានដោយគោរព ធ្វើនូវសេចក្តីកោតក្រែងហើយឲ្យទាន ឲ្យទានដ៏បរិសុទ្ធ មានសេចក្តីយល់ឃើញនូវផល​ហើយឲ្យទាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរស តែងឲ្យទានជាសប្បុរស យ៉ាងនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរសនោះឯង ប្រកបដោយព្រះសទ្ធម្មយ៉ាងនេះ មានការសេពគប់ជាសប្បុរសយ៉ាងនេះ មានគំនិតជាសប្បុរសយ៉ាងនេះ មានសេចក្តីប្រឹក្សាជាសប្បុរសយ៉ាងនេះ មានវាចាជាសប្បុរសយ៉ាងនេះ មាន​ការងារជាសប្បុរសយ៉ាងនេះ មានទិដ្ឋិជាសប្បុរសយ៉ាងនេះ ឲ្យទានជាសប្បុរសយ៉ាងនេះ លុះមានរាងកាយបែក​ធ្លាយទៅ ខាងមុខបន្ទាប់អំពីមរណៈតែងទៅកើតក្នុងគតិរបស់សប្បុរស ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចុះគតិរបស់សប្បុរស តើដូចម្តេច គតិរបស់សប្បុរសនោះ គឺសភាពជាទេវតាដ៏ស្តុកស្តម្ភ សភាពជាមនុស្សដ៏ស្តុកស្តម្ភ ។
ក្នុងបិដកលេខ ៥១ ទំព័រ ១៥៥ អង្គុត្តរនិកាយ ទសកនិបាត សេដ្ឋវគ្គ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងនូវ កុសល-កម្មបថ ១០ ថាជាសប្បុរិសធម៌ ។
ក្នុងបិដកលេខ ៥១ ទំព័រ ៧៧ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែង អសេក្ខធម៌ ឬ សម្មត្តធម៌ ១០ គឺសម្មាទិដ្ឋិ ។ល។ សម្មាសមាធិ សម្មាញាណ សម្មាវិមុត្តិ ថាជាសប្បុរិសធម៌ ។
ក្នុងបិដកលេខ ៣៧ ទំព័រ ៤៣ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់ថា ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចុះសប្បុរស តើដូចម្តេច ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលពួកខ្លះក្នុងលោកនេះ ជាអ្នកឃើញ​ត្រូវ ។ល។ តម្កល់ចិត្តមាំត្រូវ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ នេះហៅថា​ សប្បុរស ។
ព្រះអង្គត្រាស់ហៅអ្នកដែលប្រកបដោយ អង្គមគ្គ ៨ នោះឯង ថាជាសប្បុរស ។
បណ្ដិត គឺមនុស្សឆ្លាត ឬមនុស្សដែលមានដំណើរជិវិតដោយបញ្ញា ។ មានគុណសម្បត្តិដែលព្រះដ៏មានព្រះភាគ​ទ្រង់បានសម្តែងទុកមក ច្រើនបែបច្រើនយ៉ាង មានដូចតទៅ ៖
ក្នុងបិដកលេខ ៤១ ទំព័រ ៣ លក្ខណសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពី ពាល និងបណ្ឌិត រមែងប្រាកដដោយ​កម្ម ដែលខ្លួនប្រព្រឹត្តមកហើយនោះឯង ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់ថា ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនពាលមានកម្មជាលក្ខណៈ បណ្ឌិតក៏មានជាលក្ខណៈ ប្រាជ្ញាតែងមានសេចក្តីរុងរឿងក្នុង​ការប្រព្រឹត្តមិនដាច់ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលប្រកបដោយធម៌ ៣ យ៉ាងគួរសំគាល់បានថាជាជនពាល ។ ធម៌ ៣ តើដូចម្តេច ។ គឺ កាយទុច្ចរិត ១ វចីទុច្ចរិត ១ មនោទុច្ចរិត ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលប្រកបដោយធម៌ ៣ នេះឯងដែលគួរសំគាល់បាន ថាជាជនពាល ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលប្រកបដោយធម៌ ៣ យ៉ាង គួរ​សំគាល់បានថាជាបណ្ឌិត ។ ធម៌ ៣ តើដូចម្តេច ។ គឺកាយសុចរិត ១ វចីសុចរិត ១ មនោសុចរិត ១ ។ ម្នាលភិក្ខុ​ទាំងឡាយ បុគ្គលប្រកបដោយធម៌ទាំង ៣ នេះឯង ដែលគួរសំគាល់បានថាជាបណ្ឌិត ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ហេតុនោះ អ្នកទាំងឡាយគប្បីសិក្សាយ៉ាងនេះថា បុគ្គលប្រកបដោយធម៌ ៣ ណា​ ដែលគួរសំគាល់បានថាជាជន​ពាល បុគ្គលវៀរធម៌ទាំំង ៣ នោះ ហើយប្រកបដោយធម៌ ៣ ណាដែលគួរសំគាល់បានថាជាបណ្ឌិត យើងទាំង​ឡាយនឹងសមាទានប្រព្រឹត្តធម៌ទាំង ៣ នោះ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អ្នកទាំងឡាយគប្បីសិក្សាយ៉ាងនេះឯង ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤១ ទំព័រ ៦ នៅក្នុង អច្ចយសូត្រ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលប្រកបដោយធម៌ ៣ គប្បីដឹងបានថាជាបណ្ឌិត ។ ធម៌ ៣ តើដូចម្តេច គឺបុគ្គលឃើញ​ទោសរបស់ខ្លួនតាមទោស ១ លុះឃើញទោសតាមទោសហើយ ក៏សម្តែងទោសឲ្យសមគួរតាមធម៌ ១ កាលបុគ្គល ដទៃសម្តែងទោសប្រាប់ហើយ ក៏ទទួលដោយសមគួរតាមធម៌ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលប្រកបដោយធម៌ ៣ នេះឯង ដែលគប្បិដឹងបានថាជាបណ្ឌិត ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤១ ទំព័រ ៧ នៅក្នុង អយោនិសោសូត្រ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលប្រកបដោយធម៌ ៣ គួរស្គាល់បានថាជាបណ្ឌិត ។ ធម៌ ៣ តើដូចម្តេច ។ គឺជាអ្នកតាក់​តែងប្រស្នាដោយត្រូវទំនង ១ ជាអ្នកដោះស្រាយប្រស្នាដោយត្រូវទំនង ១ បើអ្នកដទៃដោះស្រាយប្រស្នាដោយ​ត្រូវទំនងហើយ ក៏សរសើរដោយបទ និងព្យញ្ជនៈជាបរិមណ្ឌលស្រួលបរិបូណ៌ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គល​ប្រកបដោយធម៌ ៣ នេះឯង ដែលគួរស្គាល់បានថាជាបណ្ឌិត ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤០ ទំព័រ ១៨៨ នៅក្នុង ពាលវគ្គទី ៥ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនពាលទាំងឡាយនេះមានពីរពួក ។ ជនពាលពីរពួក តើដូចម្តេច ។ គឺជនពាលតែងទទួល​ភារៈដែលមិនទាន់មកដល់ ១ [ បានដល់ភារៈទាំង ១០ គឺ​បោសរោងឧបោសថ ១ អុចប្រទីប ១ តម្កល់ទឹកឆាន់ ទឹកប្រើប្រាស់ ១ ក្រាលអាសនៈ ១ នាំឆន្ទៈ ១ នាំបារិសុទ្ធិ ១ ប្រាប់រដូវ ១ រាប់ចំនួនភិក្ខុ ១ ឲ្យឱវាទដល់នាងភិក្ខុនី ១ សម្តែងបាតិមោក្ខ ១ ជាភារៈរបស់ព្រះថេរៈៗ មិនទាន់​បានអារាធនាស្រាប់តែភិក្ខុថ្មីទៅធ្វើ ហៅថា នាំភារៈដែល​មិនទាន់មកដល់ ] ជនពាលតែងមិនទទួលភារៈដែលមកដល់ហើយ ១ [ បានដល់ភារៈទាំំង ១០ របស់ព្រះថេរៈ ៗ មិនធ្វើខ្លួនឯង ឬមិនបង្គាប់អ្នកដទៃឲ្យធ្វើ ហៅថា មិននាំភារៈដែលមកដល់ហើយ ] ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជន​ពាលទាំងឡាយមានពីរពួកនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតទាំងឡាយនេះមានពីរពួក ។ បណ្ឌិតពីរពួក តើដូចម្តេច ។ គឺបណ្ឌិតតែងទទួលភារៈ​ដែលមកដល់ហើយ ១ បណ្ឌិតមិនទទួលភារៈដែលមិនទាន់មកដល់ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតទាំងឡាយ​មានពីរពួកនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនពាលនេះមានពីរពួក ។ ជនពាលពីរពួក តើដូចម្តេច ។ គឺជនពាលមានសេចក្តីសំគាល់ថា​គួរក្នងរបស់ដែលមិនគួរ ១ [ សំគាល់ក្នុងសាច់ទាំង ១០ មានសាច់សីហៈជាដើម ដែលមិនគួរឆាន់ ថាជាសាច់គួរ​ឆាន់វិញ ] ជនពាលមានសេចក្តីសំគាល់ថាមិនគួរក្នុងរបស់ដែលគួរ ១ ។ [ សំគាល់ក្រៅពីសាច់ ១០ យ៉ាង មាន​សាច់ក្រពើ សាច់ឆ្មាជាដើមដែលគួរឆាន់បាន ថាមិនគួរឆាន់វិញ ] ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនពាលទាំងឡាយមានពីរ​ពួកនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតទាំងឡាយនេះមានពីរពួក ។ បណ្ឌិតពីរពួក តើដូចម្តេច ។ គឺបណ្ឌិតមានសេចក្តី​សំគាល់ថាមិនគួរក្នុងរបស់ដែលមិនគួរ ១ បណ្ឌិតមានសេចក្តីសំគាល់ថាគួរក្នុងរបស់ដែលគួរ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំង​ឡាយមានពីរពួកនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនពាលទាំងឡាយនេះ មានពីរពួក ។ ជនពាលពីរពួក តើដូចម្តេច ។ គឺជនពាលមាន​សេចក្តីសំគាល់ថា មានអាបត្តិក្នុងអនាបត្តិ ១ ជនពាលមានសេចក្តីសំគាល់ថាឥតមានអាបត្តិក្នុងអាបត្តិ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនពាលទាំងឡាយមានពីរពួកនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតទាំងឡាយនេះ មានពីរពួក ។ បណ្ឌិតពីរពួក តើដូចម្តេច ។ គឺបណ្ឌិតមានសេចក្តី​សំគាល់ថា ឥតមានអាបត្តិក្នុងអនាបត្តិ ១ បណ្ឌិតតែងសំគាល់ថា មានអាបត្តិក្នុងអាបត្តិ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតទាំងឡាយមានពីរពួកនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនពាលទាំងឡាយនេះមានពីរពួក ។ ជនពាលពីរពួក តើដូចម្តេច ។ គឺជនពាលមានសេចក្តី សំគាល់ថា ធម៌ក្នុងអធម៌ ១ ជនពាលមានសេចក្តីសំគាល់ថាអធម៌ក្នុងធម៌ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនពាលទាំង​ឡាយមានពីរពួកនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតទាំងឡាយនេះមានពីរពួក ។ បណ្ដិតពីរពួក តើដូចម្តេច ។ គឺបណ្ឌិតមានសេចក្តី​សំគាល់ថា អធម៌ក្នុងធម៌ ១ បណ្ឌិតមានសេចក្តីសំគាល់ថា ធម៌ក្នុងអធម៌ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតទាំង​ឡាយមានពីរពួកនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនពាលទាំងឡាយនេះមានពីរពួក ។ ជនពាលពីរពួកតើដូចម្តេច ។ គឺជនពាលមានសេចក្តី​សំគាល់ថា វិន័យក្នុងអវិន័យ ១ ជនពាលមានសេចក្តីសំគាល់ថា អវិន័យក្នុងវិន័យ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជន​ពាលទាំងឡាយមានពីរពួកនេះឯង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតទាំងឡាយនេះមានពីរពួក ។ បណ្ឌិតពីរពួក តើដូចម្តេច ។ គឺបណ្ឌិតមានសេចក្តី​សំគាល់ថា អវិន័យក្នុងអវិន័យ ១ បណ្ឌិតមានសេចក្តីសំគាល់ថា វិន័យក្នុងវិន័យ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិត​ទាំងឡាយមានពីរពួកនេះឯង ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤០ ទំព័រ ១៣១ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលពាលនេះមាន ២ ពួក ។ បុគ្គលពាលមាន ២ ពួក តើដូចម្តេច ។ គឺបុគ្គលមិនឃើញ​ទោសតាមទោស ១ បុគ្គលកាលបើគេប្រាប់ទោស ក៏មិនព្រមទទួលទោសតាមធម៌ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលពាលមាន ២ ពួកនេះ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលជាបណ្ឌិតនេះមាន ២ ពួក ។ បុគ្គលជាបណ្ឌិតមាន ២ ពួក តើដូចម្តេច ។ គឺបុគ្គលឃើញទោសតាមទោស ១ បុគ្គលកាលបើគេប្រាប់ទោស ក៏ព្រមទទួលទោសតាមធម៌ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បុគ្គលជាបណ្ឌិតមាន ២ ពួកនេះឯង ។
នៅក្នុង គាថាធម្មបទ បិដកលេខ ៥២ ពាលវគ្គ ទំព័រ ៣៦ ព្រះអង្គទ្រង់សម្តែងប្រារព្ធចំពោះ ព្រះសុធម្មត្ថេរ ៖
អសន្តំ  ភាវមិច្ឆេយ្យ                   បុរេក្ខារញ្ច  ភិក្ខុសុ
អាវាសេសុ  ច  ឥស្សរិយំ           បូជា  បរកុលេសុ  ច  ។
មមេវ  កតមញ្ញន្តុ                      គិហិប្បព្វជិតា  ឧភោ
មមេវ  អតិវសា  អស្សុ                កិច្ចាកិច្ចេសុ  កិស្មិញ្ចិ
ឥតិ  ពាលស្ស  សង្កប្បោ            ឥស្សា  មានោ  ច  វឌ្ឍតិ  ។
ភិក្ខុពាល រមែងប្រាថ្នានូវសេចក្តីសរសើរដែលមិនមានផង ចង់បានជាប្រមុខដឹកនាំក្នុងពួកភិក្ខុផង ចង់បាននូវភាព​ជាឥស្សរៈក្នុងអាវាសទាំងមូលផង និងចង់បានការបូជាទាំងឡាយក្នុងត្រកូលទាំងពួងដទៃទៀតផង ។
ភិក្ខុពាលតែងមានសេចក្តីត្រិះរិះថា គ្រហស្ថនិងបព្វជិតទាំងពីរពួក ចូរសំគាល់នូវកិច្ចដែលមនុស្សដទៃធ្វើហើយថា​ជាកិច្ចរបស់អាត្មាអញវិញ អំណាចដ៏ក្រៃលែងរបស់អាត្មាអញ ចូរមានក្នុងកិច្ចតូចក្តីធំក្តីឯណានីមួយ ( កាលបើ​យ៉ាងនេះ ) ឥស្សា គឺការច្រណែន និងមានះ គឺការប្រកាន់ខ្លួន រមែងចម្រើន ( ដល់ភិក្ខុពាលនោះ ) ។
ព្រះ គាថាធម្មបទ បណ្ឌិតវគ្គ បិដកលេខ ៥២ ទំព័រ ៣៩ ៖
សព្វត្ថ   វេ   សប្បុរិសា   វជន្តិ
ន  កាមកាមា  លបយន្តិ  សន្តោ
សុខេន   ផុដ្ឋា   អថ   វា   ទុក្ខេន
ន  ឧច្ចាវចំ  បណ្ឌិតា  ទស្សយន្តិ  ។
ពួកសប្បុរស តែងលះបង់នូវធម៌ទាំងពួង ពួកលោកអ្នកស្ងប់រមែងមិនពោលប្រស្រ័យ ព្រោះសេចក្តីប្រាថ្នាក្នុងកាម​ទេ ពួកបណ្ឌិត បើសេចក្តីសុខ ឬទុក្ខពាល់ត្រូវហើយ រមែងមិនសម្តែងអាការឡើងចុះឡើយ ។
ន  អត្តហេតុ  ន  បរស្ស  ហេតុ
ន  បុត្តមិច្ឆេ  ន  ធនំ  ន  រដ្ឋំ
ន  ឥច្ឆេយ្យ  អធម្មេន  សមិទ្ធិមត្តនោ
ស  សីលវា  បញ្ញវា  ធម្មិកោ  សិយា  ។
បណ្ឌិតមិនគួរធ្វើអាក្រក់ ព្រោះហេតុនៃខ្លួន មិនគួរធ្វើអាក្រក់ ព្រោះហេតុនៃអ្នកដទៃ មិនគួរប្រាថ្នាបុត្រ មិនគួរ​ប្រាថ្នាទ្រព្យ មិនគួរប្រាថ្នារដ្ឋ មិនគួរប្រាថ្នានូវសេចក្តីសម្រេចដើម្បីខ្លួន ដោយហេតុមិនមែនជាធម៌ឡើយ បណ្ឌិត​នោះគួរជាអ្នកមានសីល មានបញ្ញាប្រកបដោយធម៌ ។
ក្នុងបិដកលេខ ៣២ ទំព័រ ១៩៤ នៅក្នុង លាភសក្ការសំយុត្ត ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពីសប្បុរស ត្រេកអរ​ចំពោះព្រះនិព្វានដែលជាទីក្ស័យនៃឧបាទាន មានគាថាព័ន្ធដូចតទៅ ៖
យស្ស  សក្ករិយមានស្ស                       អសក្ការេន  ចូភយំ
សមាធិ  ន  វិកម្បតិ                                អប្បមាទវិហារិនោ  ។
តំ  ឈាយិនំ  សាតតិកំ                         សុខុមទិដ្ឋិវិបស្សកំ
ឧបាទានក្ខយារាមំ                                អាហុ  សប្បុរិសា  ឥតិ  ។
បុគ្គលណា ដែលគេធ្វើនូវសក្ការៈក៏ដោយ មិនធ្វើនូវសក្ការៈក៏ដោយ គេធ្វើនូវសក្ការៈ និងអសក្ការៈ ទាំងពីរក៏ដោយ រមែងមាននូវសមាធិមិនញាប់ញ័រ រស់នៅដោយសេចក្តីមិនប្រមាទ ជាអ្នកមានប្រក្រតី សម្លឹងពិនិត្យ មានព្យាយាម​ជាប់តគ្នាមិនដាច់ ជាអ្នកឃើញច្បាស់ដោយទិដ្ឋិដ៏សុខុម ត្រេកអរចំពោះព្រះនិព្វាន ដែលជាទីក្ស័យនៃឧបាទាន អ្នកប្រាជ្ញទាំងឡាយ ហៅនូវបុគ្គលនោះថាជាសប្បុរស ។
ព្រះគាថាធម្មបទ បណ្ឌិតវគ្គ ប្រារព្ធ បណ្ឌិតសាមណេរ បានសម្រេចអរហត្តផល ៖
ឧទកញ្ហិ  នយន្តិ  នេត្តិកា                     ឧសុការា  នមយន្តិ  តេជនំ
ទារុំ  នមយន្តិ  តច្ឆកា                             អត្តានំ  ទមយន្តិ  បណ្ឌិតា  ។
ធម្មតាអ្នកបង្ហូរទឹក តែងបង្ហូរទឹកទៅ ជាងធ្វើព្រួញ តែងពត់ព្រួញឲ្យត្រង់ ជាងឈើ តែងចាំងឈើ ( ឲ្យទៅតាម​សេចក្តីប្រាថ្នា ) ចំណែកឯបណ្ឌិតតែងអប់រំទូន្មានចិត្ត ។
ក្នុងបិដកលេខ ៣២ ទំព័រ ២៨៩ ព្រះអង្គទ្រង់ប្រារព្ធ លកុណ្តកភទ្ទិយៈ ជាបណ្ឌិតអ្នកប្រាជ្ញ សូម្បីរូបរាងកាយ​មិនស្អាតក៏ដោយ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងថា ៖
ហំសា  កុញ្ចា  មយូរា  ច                        ហត្ថិយោ  បសដមិគា
សព្វេ  សីហស្ស  ភាយន្តិ                         នត្ថិ  កាយស្មិ  តុល្យតា  ។
ឯវមេវ  មនុស្សេសុ                                   ទហរោ  ចេបិ  បញ្ញវា
សោ  ហិ  តត្ថ  មហា  ហោតិ                   នេវ  ពាលោ  សរីរវា ។
ពួកហង្សក្តី ក្រៀលក្តី ក្ងោកក្តី ដំរីក្តី ម្រឹគក្តាន់ក្តី ពួកសត្វទាំងនោះ រមែងខ្លាចរាជសីហ៍ទាំងអស់ នឹងយករាងកាយ​ទៅប្រៀបធៀបគ្នាមិនបានឡើយ មានឧបមាយ៉ាងណា មានឧបមេយ្យដូចយ៉ាងក្នុងពពួកមនុស្ស ទោះបីគេនោះ​នៅក្មេង ប៉ុន្តែបើគេមានប្រាជ្ញា គេរមែងបានជាធំ ក្នុងពពួកមនុស្សនោះ រីឯមនុស្សពាល មានតែសរីរៈ គឹមិនបាន​ជាធំក្នុងពពួកមនុស្សឡើយ ។
ព្រះគាថាធម្មបទ ជរាវគ្គ ប្រារព្ធ លោឡុទាយី ដែលមានការចេះដឹងតិច ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ប្រៀបដូចគោ​ដែលគេឈប់ប្រើហើយលែងចោល ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែង ១ គាថា ៖
អប្បស្សុតាយំ  បុរិសោ                         ពលិពទ្ទោវ  ជីរតិ
មំសានិ  តស្ស  វឌ្ឍន្តិ                            បញ្ញា  តស្ស  ន  វឌ្ឍតិ  ។
បុរសអ្នកមិនមានការចេះដឹងនេះ រមែងចាស់ដូចគោបម្រើ សាច់របស់វាតែងចម្រើនឡើង តែប្រាជ្ញារបស់វាមិន​ចម្រើនឡើងឡើយ ។
ព្រះគាថាធម្មបទ ធម្មដ្ឋវគ្គ ប្រារព្ធ ព្រះលកុណ្តកភទ្ទិយត្ថេរ ដែលជាថេរៈ ព្រោះមាំមួនដោយការត្រាស់ដឹងនូវ​សច្ចៈ បាននូវលោកុត្តរធម៌ រស់នៅដោយព្រហ្មវិហារ មានសីល និងមានការសង្រួមឥន្ទ្រិយ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់​សម្តែងថា ៖
ន  តេន  ថេរោ  ហោតិ                           យេនស្ស  បលិតំ  សិរោ 
បរិបក្កោ  វយោ  តស្ស                          មោឃជិណ្ណោតិ  វុច្ចតិ  ។
យម្ហិ  សច្ចញ្ច  ធម្មោ  ច                         អហឹសា  សញ្ញមោ  ទមោ
ស  វេ  វន្តមលោ  ធីរោ                            សោ  ថេរោតិ  បវុច្ចតិ  ។
បុគ្គលមិនឈ្មោះថាថេរៈ ព្រោះមានសក់ស្កូវនៅលើក្បាលនោះទេ អ្នកដែលមានវ័យចាស់ហួសទៅហើយនោះ តថាគតហៅថា “ចាស់ទទេ” ។
លុះត្រាតែបុគ្គលណា មានសច្ចៈផង ធម្មៈផង ការមិនបៀតបៀនផង ការសង្រួមផង និងការអប់រំផង គឺជាអ្នក​មានមន្ទិលខ្ជាក់ចោលហើយ ជាអ្នកប្រាជ្ញ ទើបតថាគតហៅបុគ្គលនោះថា “ថេរៈ” ។
ក្នុងបិដកលេខ ៥៤ ទំព័រ ២៤៥ នៅក្នុង នាឡកសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងថា “ស្ទឹងតូចទាំងឡាយ ហូរទៅ​លាន់សូរ ឯស្ទឹងធំ តែងហូរទៅស្ងៀមៗ” ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់បន្តថា ៖
យនូទកំ  តំំ  សនតិ                              យំ  បូរំ  សន្តមេវ  តំ
អឌ្ឍកុម្ភូបមោ  ពាលោ                         រហទោ  បូរោវ  បណ្ឌិតោ  ។
ទឹកណាដែលមិនពេញ ទឹកនោះតែងឮសូរ ទឹកណាដែលពេញ ទឹកនោះតែងស្ងប់ ជនពាលដូចទឹកកន្លះក្អម ឯជនជាបណ្ឌិត ដូចអន្លង់ទឹកដ៏ពេញ ។
ព្រះគាថាធម្មបទ ពាលវគ្គ ប្រារព្ធ គណ្ឋិភេទកចោរ គឺចោរអ្នកទម្លាយបង្វិច ដោយសេចក្តីផ្តើមថា មានចោរពីរ​នាក់ជាសម្លាញ់នឹងគ្នា បានចូលទៅកាន់វត្តជេតពន ។ ចោរម្នាក់ស្តាប់ធម៌បានសម្រេចសោតាបត្តិផល ឯចោរម្នាក់​ទៀតរង់ចាំតែឱកាសនឹងលួចទ្រព្យរបស់គេ ទីបំផុតក៏លួចបានមែន ហើយយកមកស៊ីចាយសប្បាយជាមួយនឹង​ប្រពន្ធរបស់ខ្លួន ។
ក្រោយមក ចោរបាននិយាយដៀមដាមចាក់ដោត និងចំអកឡកឡាយ ឲ្យដល់សម្លាញ់របស់ខ្លួនដែលបានសម្រេច​សោតាបត្តិផលហើយនោះ ជាការនិយាយអួតខ្លួនឯងថាជាអ្នកឆ្លាត មានបញ្ញាជាបណ្ឌិត … រីឯសម្លាញ់ដែលបាន​សម្រេចនូវសោតាបត្តិផលនោះឯង បានចូលទៅក្រាបទូលដល់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់ថា ៖
យោ  ពាលោ  មញ្ញតី  ពាល្យំ              បណ្ឌិតោ  វាបិ  តេន  សោ
ពាលោ  ច  បណ្ឌិតមានី                      ស  វេ  ពាលោតិ  វុច្ចតិ  ។
បុគ្គលពាលណាដឹងខ្លួនឯងថា ជាអ្នកល្ងង់ខ្លៅ បុគ្គលពាលនោះ នឹងអាចក្លាយទៅជាបណ្ឌិតបាន ព្រោះហេតុតែការ​ដឹងខ្លួននោះឯង ឯបុគ្គលណា មានសេចក្តីប្រកាន់ថា ខ្លួនជាបណ្ឌិត បុគ្គលពាលនោះ តថាគតហៅថា “ជាមនុស្ស​ពាលដោយពិត” ។
ក្នុងបិដកលេខ ៣០ ទំព័រ ១៤៧ នៅក្នុង ខោមទុស្សសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់ហៅបុគ្គលថា ជាសប្បុរស ព្រោះ​ពោលនូវធម៌ ៖
នេសា  សភា  យត្ថ  ន  សន្តិ  សន្តោ
សន្តោ  ន  តេ  យេ  ន  វទន្តិ  ធម្មំ
រាគញ្ច  ទោសញ្ច  បហាយ  មោហំ
ធម្មំ  វទន្តា  ច  ភវន្តិ  សន្តោ  ។
ពួកសប្បុរស មិនមានក្នុងទីណា ទីនោះមិនឈ្មោះថា សភាឡើយ ជនទាំងឡាយណា មិនពោលធម៌ ជនទាំងនោះ​មិនឈ្មោះថា សប្បុរសអ្នកស្ងប់រម្ងាប់ទេ លុះតែពួកជនបានលះបង់នូវរាគៈ ទោសៈ មោហៈ ទាំងពោលនូវធម៌ផង ទើបឈ្មោះថា សប្បុរស ។
ក្នុងបិដកលេខ ៦០ ទំព័រ ២៣៩ ពាក្យរបស់ សរភង្គតាបស ជាព្រះបរមពោធិសត្វ ៖
យោ  វេ  កតញ្ញូ  កតវេទិ  ធីរោ
កល្យាណមិត្តោ  ទឡ្ហភត្តិ  ច  ហោតិ
ទុក្ខិតស្ស  សក្កច្ច  ករោតិ  កិច្ចំ
តថាវិធំ  សប្បុរិសំ  វទន្តិ  ។
បុគ្គលណា ជាកតញ្ញូកតវេទី មានប្រាជ្ញា មានមិត្តល្អ មានភក្តីមាំមួន ធ្វើនូវកិច្ចការដើម្បីអ្នកដែលដល់នូវសេចក្តី​ទុក្ខ ដោយគោរព បណ្ឌិតទាំងឡាយ ហៅនូវបុគ្គលបែបនេះថាជាសប្បុរស ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤២ ទំព័រ ២៩៧ ឋានសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពីហេតុ ៤ យ៉ាង មិនជាទីគាប់ចិត្ត ២ យ៉ាង និងជាទីគាប់ចិត្ត ២ យ៉ាង រួចហើយព្រះអង្គទ្រង់ចែកក្នុង ២ យ៉ាងនោះ ១ មិនជាប្រយោជន៍ និង ១ ទៀត​​ជាប្រយោជន៍ មានសេចក្តីទាំងស្រុងដូចតទៅ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ហេតុនេះមាន ៤ យ៉ាង ។ ហេតុ ៤ យ៉ាងដូចម្តេចខ្លះ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការធ្វើនូវហេតុ​មិនជាទីគាប់ចិត្ត ហេតុដែលគួរធ្វើនោះរមែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីសេចក្តីមិនជាប្រយោជន៍ក៏មាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ​ ការធ្វើនូវហេតុមិនជាទីគាប់ចិត្ត ហេតុដែលបុគ្គលធ្វើនោះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ក៏មាន ម្នាលភិក្ខុ​ទាំងឡាយ ការធ្វើនូវហេតុជាទីគាប់ចិត្ត ហេតុដែលបុគ្គលធ្វើនោះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីមិនជាប្រយោជន៍ក៏មាន ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការធ្វើនូវហេតុជាទីគាប់ចិត្ត ហេតុដែលបុគ្គលធ្វើនោះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រយោជន៍​ក៏មាន ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្តាហេតុទាំំង ៤ យ៉ាងនោះ ការធ្វើនូវហេតុណា មិនជាទីគាប់ចិត្ត ហេតុដែលធ្វើនោះរមែង ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីមិនជាប្រយោជន៍ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតរមែងសំគាល់នូវហេតុនោះ ថាជាហេតុដែលខ្លួន​មិនត្រូវធ្វើទាំង ២ ប្រការ គឺ ការធ្វើនូវហេតុណា មិនជាទីគាប់ចិត្ត ក៏សំគាល់នូវហេតុនោះ ថាជាហេតុដែលខ្លួនមិន​ត្រូវធ្វើ ១ ហេតុណាដែលបុគ្គលធ្វើ រមែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីមិនជាប្រយោជន៍ ក៏សំគាល់នូវហេតុនោះ ថាជាហេតុ​ដែលខ្លួនមិនត្រូវធ្វើ ១ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតរមែងសំគាល់នូវហេតុនោះ ថាជាហេតុដែលខ្លួនមិនត្រូវធ្វើទាំង ២ ប្រការតែម្តង ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្តាហេតុទាំង ៤ យ៉ាងនោះ ការធ្វើនូវហេតុណា មិនជាទីគាប់ចិត្ត ហេតុដែលបុគ្គលធ្វើ​នោះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីជាប្រយោជន៍ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនជាពាលក្តី ជាបណ្ឌិតក្តី គប្បីដឹងច្បាស់ក្នុង​ហេតុនេះ គឺក្នុងកម្លាំងរបស់បុរស ក្នុងសេចក្តីព្យាយាមរបស់បុរស ក្នុងសេចក្តីប្រឹងប្រែងរបស់បុរស ម្នាលភិក្ខុ​ទាំងឡាយ ជនពាលមិនពិចារណា ដូច្នេះថា ការធ្វើនូវហេតុមិនជាទីគាប់ចិត្តក៏ពិតមែនហើយ តែហេតុដែលធ្វើ​នេះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ ជនពាលនោះ ទើបមិនធ្វើនូវហេតុនោះ ហេតុដែលជនពាលមិនធ្វើ​នោះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីមិនជាប្រយោជន៍ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចំណែកឯបណ្ឌិតរមែងពិចារណាដូច្នេះថា ការធ្វើនូវហេតុមិនជាទីគាប់ចិត្តនេះ ក៏ពិតមែនហើយ តែថាហេតុដែលធ្វើនេះរមែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីជាប្រយោជន៍ បណ្ឌិតនោះ ទើបធ្វើនូវហេតុនោះ ហេតុដែលបណ្ឌិតធ្វើនោះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្តាហេតុទាំង ៤ យ៉ាងនោះ ការធ្វើនូវហេតុណា ជាទីគាប់ចិត្ត ហេតុដែលបុគ្គលធ្វើនោះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីមិនជាប្រយោជន៍ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនជាពាលក្តី ជាបណ្ឌិតក្តី គប្បីដឹងច្បាស់ក្នុងហេតុ​នេះ គឺក្នុងកម្លាំងរបស់បុរស ក្នុងសេចក្តីព្យាយាមរបស់បុរស ក្នុងសេចក្តីប្រឹងប្រែងរបស់បុរស ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ជនពាលមិនពិចារណា ដូច្នេះថា ការធ្វើនូវហេតុជាទីគាប់ចិត្តនេះ ក៏ពិតមែនហើយ តែហេតុដែលធ្វើនេះ រមែង​ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីមិនជាប្រយោជន៍ ជនពាលនោះ ទើបធ្វើនូវហេតុនោះ ហេតុដែលជនពាលធ្វើនោះ រមែងប្រព្រឹត្ត​ទៅដើម្បីមិនជាប្រយោជន៍ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ចំណែកឯបណ្ឌិត រមែងពិចារណាដូច្នេះថា ការធ្វើនូវហេតុជាទី​គាប់ចិត្តនេះ ក៏ពិតមែនហើយ តែថា ហេតុដែលធ្វើនេះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីមិនជាប្រយោជន៍ ទើបបណ្ឌិតនោះ​មិនធ្វើនូវហេតុនោះ ហេតុដែលបណ្ឌិតមិនធ្វើនោះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីជាប្រយោជន៍ ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្តាហេតុទាំង ៤ យ៉ាងនោះ ការធ្វើនូវហេតុណា ជាទីគាប់ចិត្ត ហេតុដែលបុគ្គលធ្វើនោះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតរមែងសំគាល់ នូវហេតុនោះថាជាហេតុដែល​ខ្លួនត្រូវធ្វើទាំង ២ ប្រការ គឺការធ្វើនូវហេតុណា ជាទីគាប់ចិត្ត ក៏សំគាល់នូវេហតុនោះ ថាជាហេតុដែលខ្លួនត្រូវធ្វើ ១ ហេតុណាដែលខ្លួនធ្វើ រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីជាប្រយោជន៍ ក៏សំគាល់នូវហេតុនោះ ថាជាហេតុដែលខ្លួនត្រូវធ្វើ ១ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ បណ្ឌិតសំគាល់នូវហេតុនេះ ថាជាហេតុដែលខ្លួនត្រូវធ្វើទាំង ២ ប្រការតែម្តង ។ ម្នាលភិក្ខុ​ទាំងឡាយ ហេតុមាន ៤ យ៉ាងនេះឯង ។
អដ្ឋកថាឋានសូត្រ
ឋានៈគឺហេតុទី ១ បានដល់ បាបកម្មមានទុក្ខលំបាកយ៉ាកយ៉ាប់ ចង្អៀតចង្អល់ខ្វល់ក្នុងចិត្ត ដោយការគិតរក​ឧបាយដើម្បីសម្លាប់សត្វ ម៉្លោះហើយត្រូវធ្វើការនឿយហត់ ដូចជាត្រូវជីករណ្តៅដាក់ចម្រូងជាដើម ឬត្រូវធ្វើការ​លួចប្លន់ ទាំងមានការភ័យខ្លាចក្នុងចិត្ត ។ល។
ឋានៈគឺហេតុទី ២ បានដល់ ការងារមានការដឹកសំរាមចោល ឬក៏ធ្វើជាកម្មករផ្សេងៗ មានការសាងសង់ជាដើម រហូតដល់បោសសំរាមតាមថ្នល់ និងធ្វើអ្វីៗ ក្នុងទីមិនស្អាត ។ល។ នេះសម្រាប់គ្រហស្ថដែលចិញ្ចឹមជីវិតដោយ​ប្រពៃ ។
ឋានៈគឺហេតុទី ៣ បានដល់ កម្មមានការបរិភោគសុរា ប្រដាប់រាងកាយដោយផ្កាកម្រង លាបគ្រឿងក្រអូប សប្បាយរីករាយក្នុងកាមគុណ និងការសម្លាប់សត្វបរិភោគប្រព្រឹត្តទៅដោយសេចក្តីត្រេកអរ សប្បាយនឹងស៊ី នឹងផឹកជាដើម ។
ឋានៈគឺហេតុទី ៤ បានដល់ កុសលកម្មដែលប្រកបដោយសោមនស្សក្នុងការដែលស្លៀកពាក់ស្អាតបាត កាន់ផ្កា​កម្រងគ្រឿងក្រអូបជាដើមទៅក្នុងពេលស្តាប់ព្រះធម៌ ការក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះចេតិយ ព្រះពោធិព្រឹក្ស ការស្តាប់​ធម្មកថាដ៏ពីរោះ និងការសមាទានសីល ៥ ជាដើម ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤៤ ទំព័រ ១៦៤ នៅក្នុង បឋមវុឌ្ឍិសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពីសប្បុរស ដែលមាននូវ​សេចក្តីចម្រើន មានប្រាជ្ញា រមែងកាន់យកនូវសារៈក្នុងលោកនេះ ឲ្យដល់ខ្លួនឯងបាន ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែង​ថា ៖
សទ្ធាយ  សីលេន  ច  យោ  បវឌ្ឍតិ
បញ្ញាយ  ចាគេន  សុតេន  ចូភយំ
សោ  តាទិសោ  សប្បុរិសោ  វិចក្ខណោ
អាទីយតិ  សារមិធេវ  អត្តនោ  ។
បុគ្គលណា ចម្រើនដោយសទ្ធា ដោយសីល ដោយសុតៈ ដោយចាគៈ និង ដោយបញ្ញា បុគ្គលប្រាកដដូច្នោះ ឈ្មោះថាជាសប្បុរសមានប្រាជ្ញាជាគ្រឿងពិចារណា រមែងកាន់យកនូវប្រយោជន៍ទាំងពីរ ( គឺប្រយោជន៍មាន​ខ្លឹមសារ និងប្រយោជន៍ដ៏ឧត្តមខ្ពង់ខ្ពស់ក្រៃលែងឡើងទៀត ) អំពីលោកនេះឲ្យដល់ខ្លួនឯងបាន ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤៣ ទំព័រ ២៤៧ អានិសង្សសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពីអានិសង្ស ៤ ប្រការ កើត​ប្រាកដឡើងបាន ព្រោះអាស្រ័យសប្បុរស មានដូចតទៅ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អានិសង្ស ៤ ប្រការ កើតប្រាកដឡើងបាន ព្រោះអាស្រ័យសប្បុរស ។ អានិសង្ស ៤ ប្រការ​តើដូចម្តេចខ្លះ ។ បុគ្គលអាស្រ័យសប្បុរស រមែងចម្រើនដោយសីលដ៏ប្រសើរ រមែងចម្រើនដោយសមាធិដ៏ប្រសើរ រមែងចម្រើនដោយបញ្ញាដ៏ប្រសើរ រមែងចម្រើនដោយវិមុត្តិដ៏ប្រសើរ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អានិសង្ស ៤ ប្រការ នេះឯងកើតឡើងប្រាកដបាន ព្រោះអាស្រ័យសប្បុរស ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤៣ ទំព័រ ៩៣ នៅក្នុង ឧម្មង្គសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់ឆ្លើយតបបញ្ហា ដែលភិក្ខុមួយអង្គបានទូល​សួរថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន បុគ្គលជាបណ្ឌិតអ្នកមានប្រាជ្ញាច្រើន តើដោយហេតុដូចម្តេច ?
ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់ថា ៖
ម្នាលភិក្ខុ បុគ្គលជាបណ្ឌិតមានបញ្ញាច្រើននៅក្នុងសាសនានេះ រមែងមិនគិតដើម្បីបៀតបៀនខ្លួន រមែងមិនគិត​ដើម្បីបៀតបៀនអ្នកដទៃ រមែងមិនគិតដើម្បីបៀតបៀនខ្លួនឯង និងអ្នកដទៃទាំងពីរខាង​ ។ កាលបើគិត រមែង​គិតឲ្យជាប្រយោជន៍ដើម្បីទំនុកបម្រុងដល់ខ្លួន ដើម្បីទំនុកបម្រុងដល់អ្នកដទៃ ដើម្បីទំនុកបម្រុងដល់ខ្លួនឯងនិង​អ្នកដទៃទាំងពីរខាង និងគិតឲ្យជាប្រយោជន៍ដើម្បីទំនុកបម្រុងដល់លោកទាំងមូល ។ ម្នាលភិក្ខុ បុគ្គលជាបណ្ឌិត​មានប្រាជ្ញាច្រើន យ៉ាងនេះឯង ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤៨ ទំព័រ ១៧៣ បឋមសប្បុរិសសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងទានរបស់សប្បុរស ៨ យ៉ាង ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរិសទាននេះមាន ៨ យ៉ាង ។ សប្បុរិសទាន ៨ យ៉ាង តើដូចម្តេចខ្លះ ។ គឺបុគ្គលឲ្យវត្ថុ​ស្អាត ១ ឲ្យវត្ថុថ្លៃថ្លា ១ ឲ្យតាមកាល ១ ឲ្យវត្ថុគួរ ១ ជ្រើសរើសហើយទើបឲ្យ ១ ឲ្យទានរឿយៗ ១ កំពុងឲ្យញ៉ាំង​ចិត្តឲ្យជ្រះថ្លា ១ លុះឲ្យផុតហើយ រមែងមានសេចក្តីពេញចិត្ត ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរិសទាន ៨ យ៉ាង​នេះឯង ។
សុចឹ  បណីតំ  កាលេន                               កប្បិយំ  បានភោជនំ
អភិណ្ហំ  ទទាតិ  ទាទានិ                              សុខេត្តេសុ  ព្រហ្មចារិសុ
នេវ  វិប្បដិសារីយំ                                         ចជិត្វា  អាមិសំ  ពហុំ
ឯវំ  ទិន្នានិ  ទានានិ                                       វណ្ណយន្តិ  វិបស្សិនោ
ឯវំ  យជិត្វា  មេធាវី                                       សទ្ធោ  មុត្តេន  ចេតសា
អព្យាបជ្ឈំ  សុខំ  លោកំ                               បណ្ឌិតោ  ឧបបជ្ជតិ  ។
សប្បុរស រមែងឲ្យនូវទានទាំងឡាយ គឺ ទឹក និងភោជនដ៏ស្អាត ថ្លៃថ្លា តាមកាល វត្ថុដ៏គួរ រឿយៗ ចំពោះព្រហ្មចារី​បុគ្គលទាំងឡាយ ដែលជាស្រែដ៏ល្អ ។ ពួកអ្នកប្រាជ្ញ រមែងសរសើរនូវទានទាំងឡាយ ដែលសប្បុរសលះបង់នូវ​អាមិសៈជាច្រើន ដែលមិនមានសេចក្តីក្តៅក្រហាយ ហើយឲ្យទៅយ៉ាងនេះ ។ អ្នកប្រាជ្ញមានបញ្ញា ជាអ្នកមាន​សទ្ធា បានលះបង់យ៉ាងនេះហើយ មានចិត្តរួចស្រឡះ រមែងចូលទៅកាន់លោក ដែលមិនមានការបៀតបៀន មានតែសេចក្តីសុខ ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤៨ ទំព័រ ១៧៤ ទុតិយសប្បុរិសសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពី ការកើតឡើងនៃសប្បុរស រមែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សប្បុរស កាលកើតក្នុងត្រកូល រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខ ដល់មាតាបិតា ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខ ដល់​បុត្រភរិយា ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខ ដល់បុរសជាទាសកម្មករ ប្រព្រឹត្ត​ទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់មិត្តនិងអាមាត្យទាំងឡាយ ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បី​ប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់ពួកញាតិដែលចែកឋានទៅកាន់បរលោក ប្រព្រឹត្តទៅ​ដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់ព្រះរាជា ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តី​ចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់ពួកទេវតា ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់​សមណព្រាហ្មណ៍ទាំងឡាយ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មហាមេឃ កាលញ៉ាំងសំទូងទាំងឡាយ ឲ្យសម្រេចព្រម រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដល់ជនច្រើន ។ល។ មានឧបមាដូចម្តេចមិញ ម្នាលភិក្ខុ​ទាំងឡាយ សប្បុរស កាលកើតក្នុងត្រកូល រមែងប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តី​សុខដល់ជនច្រើន ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់មាតានិងបិតាទាំង​ឡាយ ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់បុត្រភរិយា ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បី​ប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់បុរសជាទាសកម្មករ ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បី​សេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់មិត្តនិងអាមាត្យទាំងឡាយ ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តី​ចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់ពួកញាតិ ដែលចែកឋានទៅកាន់បរលោក ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បី​សេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់ព្រះរាជា ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តី​សុខដល់ពួកទេវតា ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់សមណព្រាហ្មណ៍​ទាំងឡាយ ក៏មានឧបមេយ្យ ដូច្នោះដែរ ។
ពហូនំ  វត  អត្ថាយ                          សប្បញ្ញោ  ឃរមានសំ
មាតរំ  បិតរំ  បុព្វេ                              រត្តិន្ទិវមតន្ទិតោ
បូជេតិ  សហធម្មេន                          បុព្វេ  កតមនុស្សរំ
អនាគារេ  បព្វជិតេ                           អបាបេ  ព្រហ្មចារិនោ
និវិដ្ឋសទ្ធោ  បូជេតិ                            ញត្វា  ធម្មេ  ច  បេសលោ
រញ្ញោ  ហិតោ  ទេវហិតោ                  ញាតីនំ  សខិនំ  ហិតោ
សព្វេសំ  សហិតោ  ហោតិ               សទ្ធម្មេ  សុបតិដ្ឋិតោ
វិនេយ្យ  ​មច្ឆេរមលំ                            សលោកំ  ភជតេ  សិវន្តិ  ។
សប្បុរសប្រកបដោយបញ្ញា កាលនៅគ្រប់គ្រងផ្ទះ រមែងប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រយោជន៍ដល់ពួកជនច្រើន ជាអ្នកមិន​ខ្ជិលច្រអូសក្នុងវេលាយប់និងថ្ងៃ កាលនឹករលឹកដល់បុព្វការគុណដែលមាតានិងបិតាធ្វើហើយ រមែងបូជាមាតាបិតា​ជាមុន ដោយហេតុប្រកបដោយធម៌ ។ សប្បុរស មានសទ្ធាតាំងមាំហើយ មានសីលជាទីស្រឡាញ់ បានជ្រាបនូវ​ធម៌ហើយ រមែងបូជានូវបព្វជិត ដែលជាអ្នកមិនគ្រប់គ្រងផ្ទះ មិនមានបាប ជាព្រហ្មចារីបុគ្គល ។ សប្បុរសណា ទំនុកបម្រុងនូវប្រយោជន៍ដល់ព្រះរាជា ដល់ទេវតា ដល់ពួកញាតិ ដល់មិត្តសម្លាញ់ តម្កល់ស៊ប់ក្នុងព្រះសទ្ធម្ម សប្បុរសនោះ ឈ្មោះថាមានប្រយោជន៍ដល់បុគ្គលទាំងអស់ ។ បុគ្គលណា កម្ចាត់បង់នូវមន្ទិល គឺសេចក្តីកំណាញ់ បុគ្គលនោះ រមែងជួបប្រទះ នូវលោកដ៏ក្សេមក្សាន្ត​ ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤៤ ទំព័រ ៩៤ ព្រះគាថានៅក្នុង សប្បុរិសសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងខាងដើមនៃព្រះគាថា ​អំពីការកើតឡើងនៃសប្បុរសក្នុងត្រកូល រមែងកើតដើម្បីសេចក្តីចម្រើន ដើម្បីប្រយោជន៍ ដើម្បីសេចក្តីសុខដល់​ជនច្រើនគ្នា គឺដល់មាតាបិតាទាំងឡាយ ដល់បុត្រនិងភរិយា ដល់បុរសជាទាសកម្មករ ដល់ពួកមិត្តអាមាត្យ និង​ដល់ពួកសមណព្រាហ្មណ៍ រួចទើបព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងនូវព្រះគាថា ៖
                       ហិតោ  ពហុន្នំ  បដិបជ្ជ  ភោគេ
                       តំ  ទេវតា  រក្ខតិ  ធម្មគុត្តំ
                       ពហុស្សុតំ  សីលវតូបបន្នំ
                       ធម្មេ  ឋិតំ  ន  វិជហាតិ  កិត្តិ  ។
ធម្មដ្ឋំ  សីលសម្បន្នំ                              សច្ចវាទី  ហិរិមនំ
នេក្ខំ  ជម្ពោនទស្សេវ                            កោ  តំ  និន្ទិតុមរហតិ
ទេវាបិ  នំ  បសំសន្តិ                              ព្រហ្មុនាបិ  បសំសិតោ  ។
សប្បុរសគ្រប់គ្រងនូវភោគទ្រព្យ ជាប្រយោជន៍ទំនុកបម្រុងដល់ពពួកជនច្រើន ទេវតារមែងរក្សានូវសប្បុរសដែល​ជាអ្នកគ្រប់គ្រងធម៌នោះ ជាពហុស្សូត បរិបូណ៌ដោយសីល និងការប្រព្រឹត្ត កិត្តិស័ព្ទរមែងមិនលះបង់នូវសប្បុរស ដែលជាអ្នកតាំងនៅក្នុងធម៌ ។
អ្នកណាមួយអាចដើម្បីនិន្ទា បុគ្គលដែលឋិតនៅក្នុងធម៌ បរិបូណ៌ដោយសីល ពោលពាក្យសច្ចៈ មានចិត្តប្រកប​ដោយការខ្ពើមបាប បីដូចជាមាសជម្ពូនទៈនោះបាន សូម្បីតែពួកទេវតា ក៏រមែងសរសើរនូវបុគ្គលនោះ ទាំងព្រហ្ម​ក៏សរសើរនូវបុគ្គលនោះដែរ ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤៧ ទំព័រ ៦០ ទុតិយសក្ខាសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពីគុណសម្បត្តិនៃមិត្តសម្លាញ់ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុជាមិត្តប្រកបដោយធម៌ ៧ ប្រការ បុគ្គលអ្នកស្វែងរកមិត្ត ទោះបីលោកបណ្តេញបំបរបង់ ក៏គួរតែសេពគប់ រាប់រក ចូលទៅអង្គុយជិត ។ ប្រកបដោយធម៌ ៧ ប្រការ តើដូចម្តេចខ្លះ ។ គឺភិក្ខុជាអ្នក (ធ្វើ​ខ្លួន) ឲ្យជាទីស្រឡាញ់ និងជាទីគាប់ចិត្ត ១ គួរគោរព ១ គួរសរសើរ ១ ឧស្សាហ៍ប្រៀនប្រដៅ ១ អត់ធន់ចំពោះ​ពាក្យ ១ ជាអ្នកនិយាយពាក្យជ្រៅ ១ មិនដឹកនាំក្នុងហេតុដែលមិនគួរ ១ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុជាមិត្តប្រកប​ដោយធម៌ ៧ ប្រការនេះឯង បុគ្គលអ្នកស្វែងរកមិត្ត បើទុកជាលោកបណ្តេញបំបរបង់ចេញ ក៏គួរតែសេពគប់ រាប់​រកចូលទៅអង្គុយជិត ។
បិយោ  ច  គរុ  ភាវនីយោ                        វត្តា  ច  វចនក្ខមោ
គម្ភីរញ្ច  កថំ  កត្តា                               នោ  ចដ្ឋានេ  និយោជយេ
យស្មឹ  ឯតានិ  ឋានានិ                            សំវិជ្ជន្តីធ  បុគ្គលេ
សោ  មិត្តោ  មិត្តកាមេន                        អត្ថកាមានុកម្បកោ
អបិ  នាសិយមានេន                              ភជិតព្វោ  តថាវិធោ  ។
ភិក្ខុជាអ្នក ( ធ្វើខ្លួន ) ឲ្យជាទីស្រឡាញ់ផង គួរគោរពផង គួរសរសើរផង ឧស្សាហ៍ប្រៀនប្រដៅផង អត់ធន់ចំពោះ​ពាក្យផង ជាអ្នកនិយាយពាក្យជ្រៅផង ទាំងមិនដឹកនាំក្នុងហេតុដែលមិនគួរផង ហេតុទាំងនេះ មានក្នុងភិក្ខុណា ភិក្ខុនោះជាមិត្តពិត ។ ក្នុងលោកនេះ បុគ្គលជាអ្នកប្រាថ្នានូវប្រយោជន៍ ជាអ្នកធ្វើនូវសេចក្តីអនុគ្រោះ មានសភាព​ ដុច្នោះនោះបុគ្គលអ្នកមានសេចក្តីត្រូវការដោយមិត្តទោះបីជាលោកបណ្តេញក៏គួរតែតាមសេពគប់នឹងលោកដែរ។
  សេចក្តី​សំខាន់​នៃ​ការ​មាន​កល្យាណមិត្ត
ក្នុងបិដកលេខ ៣៧ ទំព័រ ៦៣ នៅក្នុង បឋមកល្យាណមិត្តសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងថា “ការមានមិត្តល្អ ជាបុព្វនិមិត្តនៃអរិយមគ្គ” មានសេចក្តីផ្តើមដូចតទៅ ៖
សាវត្ថីនិទាន ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការរះឡើងនៃអរុណ នេះជាប្រធាន នេះជាបុព្វនិមិត្ត ( គ្រឿងកំណត់មុន ) នៃព្រះអាទិត្យដែលរះឡើង ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការមានមិត្តល្អ នេះជាប្រធាន នេះជាបុព្វនិមិត្ត ប្រព្រឹត្តទៅ​ដើម្បីញ៉ាំងអរិយមគ្គប្រកបដោយអង្គ ៨ ឲ្យកើតឡើងដល់ភិក្ខុ ដោយប្រការយ៉ាងនេះដែរ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ដំណើរនេះជាទីសង្ឃឹមរបស់ភិក្ខុដែលមានមិត្តល្អ ភិក្ខុនោះនឹងចម្រើនអរិយមគ្គប្រកបដោយអង្គ ៨ និងធ្វើអរិយ-មគ្គប្រកបដោយអង្គ ៨ ឲ្យច្រើនឡើង ។
ក្នុងបិដកលេខ ៣៧ ទំព័រ ៣ ឧបឌ្ឍសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពីភាពនៃបុគ្គល ដែលមានមិត្តល្អ ចាត់ជា​ព្រហ្មចរិយធម៌ទាំងមូល មិនមែនពាក់កណ្តាលដូចព្រះអានន្ទបានពោលនោះឡើយ សេចក្តីនេះមានដូចតទៅ ៖
ខ្ញុំបានស្តាប់មកយ៉ាងនេះ ។ សម័យមួយ ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់គង់នៅក្នុងសក្ករនិគមរបស់ពួកសក្យៈ ក្នុងដែន​សក្យៈ ។ គ្រានោះ ព្រះអានន្ទដ៏មានអាយុចូលទៅគាល់ព្រះដ៏មានព្រះភាគ លុះចូលទៅដល់ ក្រាបថ្វាយបង្គំព្រះដ៏​មានព្រះភាគ ហើយអង្គុយក្នុងទីសមគួរ ។ លុះព្រះអានន្ទដ៏មានអាយុអង្គុយក្នុងទីសមគួរហើយ ក៏ក្រាបបង្គំទូល​ព្រះដ៏មានព្រះភាគដូច្នេះថា បពិត្រព្រះអង្គដ៏ចម្រើន គុណជាតឯណា គឺការមានមិត្តល្អ ការមានសម្លាញ់ល្អ និង​ការមានក្លើល្អ គុណជាតនេះ ចាត់ជាពាក់កណ្តាលនៃព្រហ្មចរិយធម៌ ។
ម្នាលអានន្ទ អ្នកកុំពោលយ៉ាងនេះឡើយ ម្នាលអានន្ទ អ្នកកុំពោលយ៉ាងនេះឡើយ ម្នាលអានន្ទ គុណជាតឯណា គឺ​ការមានមិត្តល្អ ការមានសម្លាញ់ល្អ និងការមានក្លើល្អ គុណជាតនេះឯង ចាត់ជាព្រហ្មចរិយធម៌ទាំងមូល ។ ម្នាល​អានន្ទ ព្រហ្មចរិយធម៌នេះឯង ប្រាកដដល់ភិក្ខុមានមិត្តល្អ មានសម្លាញ់ល្អ មានក្លើល្អ និងចម្រើននូវមគ្គដ៏ប្រសើរ​ប្រកបដោយអង្គ ៨ និងធ្វើឲ្យច្រើននូវមគ្គដ៏ប្រសើរប្រកបដោយអង្គ ៨ ។
ម្នាលអានន្ទ ចុះភិក្ខុមានមិត្តល្អ មានសម្លាញ់ល្អ មានក្លើល្អ ចម្រើននូវមគ្គដ៏ប្រសើរ ប្រកបដោយអង្គ ៨ ធ្វើឲ្យច្រើន​នូវមគ្គដ៏ប្រសើរប្រកបដោយអង្គ ៨ តើដូចម្តេច ។ ម្នាលអានន្ទ ភិក្ខុក្នុងសាសនានេះ ចម្រើននូវសម្មាទិដ្ឋិ ដែល​អាស្រុ័យនូវសេចក្តីស្ងប់ស្ងាត់ អាស្រ័យនូវសេចក្តីនឿយណាយ អាស្រ័យនូវសេចក្តីរលត់ មានកិរិយាបង្អោនទៅ​ដើម្បីលះបង់ ចម្រើននូវសម្មាសង្កប្បៈដែលអាស្រ័យនូវសេចក្តីស្ងប់ស្ងាត់ ។ល។ ចម្រើននូវសម្មាវាចា ។ល។ ចម្រើននូវសម្មាកម្មន្តៈ ។ល។ ចម្រើននូវសម្មាអាជីវៈ ។ល។ ចម្រើននូវសម្មាវាយាមៈ ។ល។ ចម្រើននូវសមា្ម-សតិ ។ល។ ចម្រើននូវសម្មាសមាធិ ដែលអាស្រ័យនូវសេចក្តីស្ងប់ស្ងាត់ អាស្រ័យនូវសេចក្តីនឿយណាយ អាស្រ័យនូវសេចក្តីរលត់ មានកិរិយាបង្អោនទៅដើម្បីលះបង់ ។ ម្នាលអានន្ទ ភិក្ខុមានមិត្តល្អ មានសម្លាញ់ល្អ មាន​ក្លើល្អ ចម្រើននូវមគ្គដ៏ប្រសើរប្រកបដោយអង្គ ៨ ធ្វើឲ្យច្រើននូវមគ្គដ៏ប្រសើរប្រកបដោយអង្គ ៨ យ៉ាងនេះឯង ។
ម្នាលអានន្ទ អ្នកគប្បីដឹងសេចក្តីនោះដោយបរិយាយនេះចុះថា នេះជាព្រហ្មចរិយធម៌ទាំងមូល គឺការមានមិត្តល្អ ការមានសម្លាញ់ល្អ និងការមានក្លើល្អ ។ ម្នាលអានន្ទ ព្រោះអាស្រ័យតថាគតដែលជាមិត្តល្អ បានជាពួកសត្វដែល​មានជាតិជាធម្មតា រួចស្រឡះចាកជាតិទៅបាន ពួកសត្វដែលមានជរាជាធម្មតា រួចស្រឡះចាកជរាទៅបាន ពួក​សត្វដែលមានមរណៈជាធម្មតា រួចស្រឡះចាកមរណៈទៅបាន ពួកសត្វដែលមានសោក ខ្សឹកខ្សួល លំបាកកាយ​ លំបាកចិត្ត និងសេចក្តីចង្អៀតចង្អល់ចិត្តជាធម្មតា រួចស្រឡះចាកសោក ខ្សឹកខ្សួល លំបាកកាយ លំបាកចិត្ត និង​សេចក្តីចង្អៀតចង្អល់ទៅបាន ។ ម្នាលអានន្ទ អ្នកគប្បីដឹងសេចក្តីនុ៎ះ ដោយបរិយាយនេះចុះថា នេះជាព្រហ្មចរិយ​ធម៌ទាំងមូល គឺការមានមិត្តល្អ ការមានសម្លាញ់ល្អ និងការមានក្លើល្អ ។
ក្នុងបិដកលេខ ៣៧ ទំព័រ ២០៣ នៅក្នុង បឋមសូរិយូបមសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងថា “ការមានមិត្តល្អ ជាបុព្វនិមិត្តនៃពោជ្ឈង្គ ៧” មានសេចក្តីផ្តើមដូចតទៅ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ការរះឡើងនៃអរុណនុ៎ះឯងជាប្រធាន ជាបុព្វនិមិត្ត នៃព្រះអាទិត្យដែលរះឡើង ( យ៉ាងណា​ ) ភាវៈនៃកល្យាណមិត្តនុ៎ះឯង ជាប្រធាន ជាបុព្វនិមិត្តនៃការញ៉ាំងពោជ្ឈង្គទាំង ៧ ឲ្យកើតឡើងដល់ភិក្ខុ ក៏យ៉ាង​នោះដែរ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ហេតុនេះ ភិក្ខុដែលនឹងចម្រើននូវពោជ្ឈង្គទាំង ៧ ធ្វើឲ្យរឿយៗ នូវពោជ្ឈង្គទាំង ៧ ( នោះ ) គួរប្រាថ្នានូវភិក្ខុដែលជាកល្យាណមិត្ត ( កុំខាន ) ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤០ ទំព័រ ២៦ នៅក្នុង កល្យាណមិត្តតាទិវគ្គទី ៨ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពីប្រយោជន៍ដ៏​សំខាន់ ព្រោះមកអំពីមានកល្យាណមិត្ត មានសេចក្តីផ្តើមដូចតទៅ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគតរំពឹងរកមិនឃើញសភាវៈដទៃ សូម្បីតែសភាវៈ ១ ដែលញ៉ាំងពួកកុសលធម៌ មិនទាន់​កើតឡើងឲ្យកើតឡើងបានក្តី ពួកអកុសលធម៌ ដែលកើតឡើងហើយ ឲ្យសាបសូន្យទៅក្តី ដូចការមានកល្យាណ​មិត្តនេះសោះឡើយ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលបើបុគ្គលមានកល្យាណមិត្ត ពួកកុសលធម៌ដែលមិនទាន់កើតឡើង ក៏រមែងកើតឡើងបានផង ពួកអកុសលធម៌ ដែលកើតឡើងហើយ រមែងសាបសូន្យទៅផង ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤០ ទំព័រ ៣៣ នៅក្នុង បមាទាទិវគ្គទី ៩ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែង អំពីប្រយោជន៍ដ៏ច្រើន ព្រោះមកអំពីមានកល្យាណមិត្ត មានដូចតទៅ ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគតរំពឹងរកមិនឃើញសភាវៈដទៃ សូម្បីតែសភាវៈ ១ ដែលប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រយោជន៍​ច្រើន ដូចការមានកល្យាណមិត្តនេះសោះឡើយ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មានតែការមាននូវកល្យាណមិត្តនេះឯង ទើបប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រយោជន៍ច្រើន ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤០ ទំព័រ ៤២ ក្នុង វគ្គទី ១០ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងថា ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគតរំពឹងរកមិនឃើញសភាវៈដទៃ សូម្បីតែ ១ ដែលប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីឋិតនៅ មិនវិនាស មិនអន្តរធាននូវព្រះសទ្ធម្ម ដូចការមានកល្យាណមិត្តនេះសោះឡើយ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មានតែការមាននូវ​កល្យាណមិត្តនេះឯង ទើបប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីឋិតនៅ មិនវិនាស មិនអន្តរធាននូវព្រះសទ្ធម្ម ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤០ ទំព័រ ៣៧ ក្នុង វគ្គទី ១០ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងថា ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគតរំពឹងរកមិនឃើញនូវអង្គដទៃ ដែលជាអង្គខាងក្រៅ ដែលប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីប្រយោជន៍​ច្រើន ដូចការមានកល្យាណមិត្តនេះសោះឡើយ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មានតែការមាននូវកល្យាណមិត្តនេះឯង ទើប ( ជាអង្គខាងក្រៅ ) ប្រព្រឹត្តទៅ ដើម្បីប្រយោជន៍ច្រើន ។
ក្នុងបិដកលេខ ៥៣ ទំព័រ ១៥ ទុតិយសេក្ខសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពីព្រះសេក្ខៈ ជាអ្នកមានសេចក្តី​ចម្រើនព្រោះមានកល្យាណមិត្ត ខ្លឹមសារមានទាំងស្រុងដូចតទៅ ៖
ខ្ញុំបានស្តាប់មកថា ព្រះដ៏មានព្រះភាគទ្រង់ត្រាស់ហើយ ព្រះអរហន្តសម្តែងហើយ ។ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កាលបើ​ភិក្ខុជាសេក្ខៈ មិនទាន់សម្រេចអរហត្តផលនៅឡើយ ហើយប្រាថ្នាធម៌ជាទីក្សេមចាកយោគៈដ៏ប្រសើរ ម្នាលភិក្ខុ​ទាំងឡាយ តថាគតធ្វើបច្ច័យខាងក្រៅឲ្យជាហេតុហើយ មិនឃើញហេតុដទៃ សូម្បីតែហេតុមួយដែលមានឧបការៈ ច្រើនយ៉ាងនេះ ឲ្យដូចជាភាពនៃបុគ្គលមានកល្យាណមិត្តនេះឡើយ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុមានកល្យាណមិត្ត ទើបលះបង់អកុសល ចម្រើនកុសលបាន ។ លុះព្រះមានព្រះភាគ ទ្រង់សម្តែងសេចក្តីនុ៎ះហើយ ។ ទ្រង់ត្រាស់​គាថាព័ន្ធនេះ ក្នុងព្រះសូត្រនោះថា ៖
កល្យាណមិត្តោ  យោ  ភិក្ខុ                     សប្បតិស្សោ  សគារវោ
ករំ  មិត្តានំ  វចនំ                                        សម្បជានោ  បតិស្សវោ
បាបុណេ  អនុបុព្វេន                                  សព្វសំយោជនក្ខយន្តិ  ។
ភិក្ខុណា មានកល្យាណមិត្ត មានសេចក្តីកោតក្រែងប្រកបដោយសេចក្តីគោរព ធ្វើតាមពាក្យរបស់កល្យាណមិត្ត​ទាំងឡាយ ជាអ្នកមានសេចក្តីដឹងខ្លួន មានស្មារតី ភិក្ខុនោះ ទើបគួរដល់នូវកិរិយាអស់សំយោជនៈទាំងពួង ដោយ​លំដាប់បាន ។ សេចក្តីនេះ ព្រះដ៏មានព្រះភាគ បានត្រាស់ទុកហើយ ខ្ញុំបានស្តាប់មកហើយដូច្នេះឯង ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤៩ ទំព័រ ៤ នៅក្នុង សម្ពោធិសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពីពួកធម៌ជាចំណែកនៃការ ​ត្រាស់ដឹង ៥ យ៉ាង រួចហើយព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងអំពីអានិសង្សនៃការមានមិត្តល្អ ៤ យ៉ាងជាបន្ត ៖
១. ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ហេតុនេះរមែងកើតប្រាកដដល់ភិក្ខុអ្នកមានមិត្តល្អ មានសម្លាញ់ល្អ សមគប់នឹងមិត្តល្អ គឺ ភិក្ខុនោះនឹងបានជាអ្នកមានសីល សង្រួមក្នុងបាតិមោក្ខសំវរៈ បរិបូណ៌ដោយអាចារៈ និងគោចរៈ ជាអ្នកឃើញភ័យ​ក្នុងទោសទាំងឡាយ សូម្បីបន្តិចបន្តួច សមាទានសិក្សាក្នុងសិក្ខាបទទាំងឡាយ ។
២. ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ហេតុនេះរមែងកើតប្រាកដដល់ភិក្ខុអ្នកមានមិត្តល្អ មានសម្លាញ់ល្អ សមគប់នឹងមិត្តល្អ គឺ​ភិក្ខុនោះនឹងបានជាអ្នកបានតាមប្រាថ្នា បានដោយមិនលំបាក បានដោយងាយ នូវកថាមានសភាពយ៉ាងនេះ ដែល​ជាកថាផូរផង់ ជាទីសប្បាយទូលាយចិត្ត គឺអប្បិច្ឆកថា សន្តុដ្ឋិកថា បវិវេកកថា អសំសគ្គកថា វីរិយារម្ភកថា សីលកថា សមាធិកថា បញ្ញាកថា វិមុត្តិកថា វិមុត្តិញ្ញាណទស្សនកថា ។
៣. ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ហេតុនេះរមែងកើតប្រាកដដល់ភិក្ខុអ្នកមានមិត្តល្អ មានសម្លាញ់ល្អ សមគប់នឹងមិត្តល្អ គឺ​ភិក្ខុនោះនឹងបានជាអ្នកប្រារព្ធនូវសេចក្តីព្យាយាម ដើម្បីលះបង់នូវពួកអកុសលធម៌ចេញ ដើម្បីញ៉ាំងពួកកុសល​ធម៌ឲ្យកើតឡើង ជាអ្នកមានកម្លាំងមានសេចក្តីប្រឹងប្រែង ខ្ជាប់ខ្ជួន មិនដាក់ធុរៈចោល ក្នុងកុសលធម៌ទាំងឡាយ។
៤. ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ហេតុនេះរមែងកើតប្រាកដដល់ភិក្ខុអ្នកមានមិត្តល្អ មានសម្លាញ់ល្អ សមគប់នឹងមិត្តល្អ គឺ​ភិក្ខុនោះនឹងបានជាអ្នកមានបញ្ញា ប្រកបដោយបញ្ញា ដែលអាចកំណត់នូវការកើតឡើង និងការវិនាសទៅ ( នៃ​ខន្ធបញ្ចកៈ ) ជាគ្រឿងទម្លាយនូវកិលេសដ៏ប្រសើរ ជាធម្មជាតិកម្ចាត់បង់នូវកិរិយាអស់ទៅនៃទុក្ខដោយប្រពៃ ។
អានិសង្សនៃការមានមិត្តល្អទាំង ៤ យ៉ាងនេះ សុទ្ធតែជាពួកធម៌ជាចំណែកនៃការត្រាស់ដឹង រួមនឹងការមានមិត្ត​ល្អ មានសម្លាញ់ល្អ សមគប់នឹងមិត្តល្អ មួយទៀត ដែលជាប្រធាន ទើបបានពួកធម៌ជាចំណែកនៃការត្រាស់ដឹងត្រូវ​ជា ៥ ។
ជាចុងបញ្ចប់នៃព្រះសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងថា ៖
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ មួយទៀត ភិក្ខុនោះតាំងនៅក្នុងធម៌ទាំង ៥ នេះហើយ គប្បីចម្រើន នូវធម៌ ៤ យ៉ាងតទៅ​ទៀត គឺ
១. ចម្រើនអសុភ ដើម្បីលះរាគៈ
២. ចម្រើនមេត្តា ដើម្បីលះព្យាបាទ
៣. ចម្រើនអានាបានស្សតិ ដើម្បីផ្តាច់ផ្តិលនូវវិតក្ក
៤. ចម្រើនអនិច្ចសញ្ញា ដើម្បីដកចោលនូវអស្មិមានះ ។
ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ សេចក្តីសំគាល់ថា មិនមែនខ្លួន រមែងប្រាកដដល់ភិក្ខុអ្នកមានសេចក្តីសំគាល់ថាមិនទៀង ។ ភិក្ខុអ្នកមានសេចក្តីសំគាល់ថាមិនមែនខ្លួន រមែងដល់នូវព្រះនិព្វានជាគ្រឿងដកចោលនូវអស្មិមានះក្នុងបច្ចុប្បន្ន។
ក្នុងបិដកលេខ ៤៨ ទំព័រ ២៤៤ នៅក្នុង ទីឃជាណុសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងការមានមិត្តល្អ គឺបាន​សន្ទនាធម៌ជាមួយនឹងអ្នកមានបញ្ញា សីល ចាគៈ បញ្ញា នាំឲ្យបានសម្រេចនូវប្រយោជន៍បច្ចុប្បន្ន ។
ក្នុងបិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ៧២ នៅក្នុង សិង្គាលកសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់សម្តែងអំពីអបាយមុខ គឺប្រធាននៃសេចក្តី​វិនាស ក្នុងនោះមានការសេពគប់បាបមិត្តមួយផងដែរ ។ ក្នុងបិដកលេខ ៤៨ ទំព័រ ២៤៧ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់​សម្តែងអំពីបាបមិត្តនាំឲ្យមាននូវសេចក្តីវិនាសដូចគ្នា ។
ក្នុងបិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ៧៨ នៅក្នុង សិង្គាលកសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងឲ្យចេះជ្រើសរើសមនុស្ស​ដើម្បីសេពគប់ គឺមិត្តដូចម្តេចជាមិត្តពិត មិត្តដូចម្តេចជាមិត្តប្លម ។
ក្នុងបិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ២៦៣ នៅក្នុង ទសុត្តរសូត្រ ពួក ៤ មានធម៌សម្តែងអំពីការសេពគប់នឹងសប្បុរស គឺ​ជាធម៌មួយក្នុងចក្កធម៌ ៤ ប្រការ ។ ចក្កធម៌ គឺជាធម៌ដែលនាំជីវិតឆ្ពោះទៅរកសេចក្តីចម្រើនរុងរឿង ដូចកង់នាំរថ​ទៅកាន់ទិសដៅ និងម្យ៉ាងទៀត ចក្កធម៌ ៤ ប្រការនេះមានឧបការគុណដ៏ក្រៃលែង ។ ចក្កធម៌ ៤ ប្រការ គឺ ​
១.ការនៅក្នុងប្រទេសដ៏សមគួរ ២. ការសេពគប់នឹងសប្បុរស ៣. ការតម្កល់ខ្លួនដោយប្រពៃ ៤. ភាពជាអ្នកបាន​ធ្វើបុណ្យទុកក្នុងកាលមុន ។ ក្នុងបិដកលេខ ៤២ ទំព័រ ៧៩ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែង ចក្កសូត្រ មានធម៌ ៤ យ៉ាងនេះឯង ។
ក្នុងបិដកលេខ ៤៣ ទំព័រ ២៦២ និង ២៦៣ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងនូវធម៌ ៤ គឺ ១. ការសេពគប់នឹងសប្បុរស ២. ការស្តាប់ធម៌របស់សប្បុរស ៣. ការយកចិត្តទុកដាក់ដោយឧបាយ ៤. ប្រតិបត្តិធម៌ដ៏សមគួរតាមធម៌ ។ ធម៌​ទាំង ៤ ប្រការនេះ គឺនៅក្នុង បញ្ញាវុឌ្ឍិសូត្រ ទ្រង់ត្រាស់ថាជាធម៌នាំឲ្យចម្រើននូវបញ្ញា និងនៅក្នុង ពហុការ-សូត្រ ទ្រង់ត្រាស់ថា ជាធម៌មានឧបការៈច្រើនដល់មនុស្ស ។
ក្នុងបិដកលេខ ៣៩ ទំព័រ ៧៣ នៅក្នុង ទុតិយសារីបុត្តសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងថា ការសេពគប់នឹង​សប្បុរស ជា សោតាបត្តិយង្គ ១ ។ សោតាបត្តិយង្គ គឺជាគុណសម្បត្តិដែលនឹងធ្វើឲ្យបានជាសោតាបន្នបុគ្គល មាន ៤ យ៉ាង បានដល់បញ្ញាវុឌ្ឍិធម៌ ឬឧបការធម៌ហ្នឹងឯង ។
ក្នុងបិដកលេខ ៥០ ទំព័រ ៥១ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងនូវ នាថករណធម៌ ១០ យ៉ាង ក្នុង ១០ យ៉ាងនោះ មាន​ការមាននូវកល្យាណមិត្តមួយផងដែរ ជាធម៌ដែលធ្វើឲ្យមនុស្សពឹងខ្លួនឯងបាន ។ ក្នុងបិដកលេខ ១៩ នៅ​ក្នុង សង្គីតិសូត្រ និងនៅក្នុង ទសុត្តរសូត្រ ពួក ១០ មាននាថករណធម៌ដូចគ្នាដែរ ។
ក្នុងបិដកលេខ ៥៤ ទំព័រ ៨៥ នៅក្នុង មង្គលសូត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ត្រាស់សម្តែងថា ៖
អសេវនា  ច  ពាលានំ                        បណ្ឌិតានញ្ច  សេវនា
បូជា  ច  បូជនីយានំ                           ឯតម្មង្គលមុត្តមំ  ។
ការមិនសេពគប់បុគ្គលពាលទាំងឡាយ ១ ការសេពគប់បណ្ឌិតទាំងឡាយ ១ ការបូជាដល់បុគ្គលដែលគួរបូជាទាំង​ឡាយ ១ នេះជាមង្គលដ៏ឧត្តម ។
ក្នុងបិដកលេខ ៥២ ទំព័រ ៤ ក៏មាន មង្គលសូ្តត្រ នេះដែរ ។

ស្រឡាញ់​អ្វី​ ស្មើ​នឹង​ស្រឡាញ់​ខ្លួន​មិន​មាន

ស្រឡាញ់អ្វី ស្មើនឹងស្រឡាញ់ខ្លួន មិនមាន
លុះទេវតានោះ ឈរក្នុងទីដ៏សមគួរហើយ ទើបពោលគាថានេះ ក្នុងសំណាក់នៃព្រះដ៏មានព្រះភាគថា

នត្ថិ   បុត្តសមំ   បេមំ
នត្ថិ  គោសមិកំ  ធនំ
នត្ថិ សុរិយសមា អាភា
សមុទ្ទបរមា   សរា   ។
សេចក្តីស្រឡាញ់ស្មើនឹងកូន មិនមាន ទ្រព្យស្មើនឹងគោមិនមាន ពន្លឺស្មើនឹងព្រះអាទិត្យមិនមាន ស្រះទាំងឡាយ ប្រសើរជាងសមុទ្រ ។
ព្រះអង្គត្រាស់ថា
នត្ថិ   អត្តសមំ    បេមំ
នត្ថិ   ធញ្ញសមំ     ធនំ
នត្ថិ បញ្ញាសមា អាភា
វុដ្ឋិ  វេ  បរមា  សរា  ។

សេចក្តីស្រឡាញ់ស្មើនឹងខ្លួនមិនមាន ទ្រព្យស្មើនឹងស្រូវមិនមាន ពន្លឺ ស្មើនឹងប្រាជ្ញាមិនមាន ទឹកភ្លៀងហ្នឹងឯង ទុកជាស្រះប្រសើរជាង ។
អធិប្បាយ
បាទគាថាថា នត្ថិ  បុត្តសមំ  បេមំ សេចក្តីថា កូនទាំងឡាយ សូម្បីពិការ មាតាបិតាក៏នៅតែសំគាល់ថា ជាពុម្ព មាស មានការលើកទូលដាក់លើក្បាលជាដើម ដូចជាផ្កាកម្រង កូនទាំងឡាយ ដែលមាតាបិតាជម្រះរាងកាយ ហើយ នាំមកដណ្តប់បីបមទុកហើយ  ក៏កើតនូវសោមនស្ស ដូចបុគ្គលខ្ចប់នូវគ្រឿងក្រអូប និងគ្រឿងលាបដូច្នោះ ព្រោះហេតុនោះ ទេវតានោះ ទើបពោលថា នត្ថិ បុត្តសមំ បេមំ ។
បទថា គោសមិកំ ប្រែថា ស្មើនឹងគោ ទេវតាក្រាបទូលថា បពិត្រព្រះមានព្រះភាគ ធម្មតាទ្រព្យដទៃស្មើនឹង គោមិនមាន ដូច្នេះ ។ បទថា សុរិយសមា អាភា នេះ ទេវតាក្រាបទូលថា ឈ្មោះថា ពន្លឺដទៃដែលស្មើនឹងពន្លឺ ព្រះអាទិត្យមិនមាន ដូច្នេះ ។ បទថា សមុទ្ទបរមា សេចក្តីថា ឈ្មោះថា ស្រះទាំងឡាយដទៃយ៉ាងណានីមួយ ស្រះទាំងអស់នោះ មានសមុទ្រជាយ៉ាងក្រៃលែង គឺសមុទ្រប្រសើរជាងស្រះទាំងអស់ ទេវតាទូលថា បពិត្រ ព្រះមានព្រះភាគ ឈ្មោះថា ទីជាទីកើតនៃទឹកស្មើនឹងសមុទ្រ មិនមានទេ ដូច្នេះ ។
ដែលឈ្មោះថា សេចក្តីស្រឡាញ់ស្មើនឹងខ្លូនមិនមាន មានអធិប្បាយថា សត្វទាំងឡាយ លះបង់បិយជនមាន មាតាបិតាជាដើមក៏មាន លះបង់បុត្រធីតាគឺមិនចិញ្ចឹម ( បុត្រធីតា ) រមែងចិញ្ចឹមជីវិតខ្លួនប៉ុណ្ណោះក៏មាន ។ ដែលឈ្មោះថា ទ្រព្យស្មើនឹងស្រូវមិនមាន អធិប្បាយថា ជនទាំងឡាយ រមែងទៅកាន់សម្នាក់របស់ម្ចាស់ទ្រព្យ ហើយរមែងកាន់យកវត្ថុទាំងឡាយ មានប្រាក់ និងមាសជាដើមខ្លះ កាន់យកគោ និងក្របីជាដើមខ្លះ ក៏ដើម្បី កាន់យកស្រូវនុ៎ះឯង ។ ឈ្មោះថា ពន្លឺស្មើនឹងប្រាជ្ញាមិនមាន ទោះបីជាព្រះអាទិត្យជាដើម ក៏ជាពន្លឺតែមួយដួង ប៉ុណ្ណោះ គឺរមែងកម្ចាត់ងងឹតដែលជាបច្ចុប្បន្នប៉ុណ្ណោះ ។ ចំណែកបញ្ញារមែងអាចដើម្បីធ្វើលោកធាតុ ទាំងមួយម៉ឺន ឲ្យជាពន្លឺ ដ៏ប្រសើរ រកវត្ថុដទៃស្មើមិនបាន ទាំងរមែងកម្ចាត់ងងឹតដែលបិទបាំងក្នុងកាលដែលជា ចំណែកអតីតជាដើមបានផង ។ ឈ្មោះថា ស្រះស្មើនឹងភ្លៀង រមែងមិនមាន ។ ស្ទឹង បឹងបួរ ឬទន្លេជាដើម ក៏ដោយ ដែលឈ្មោះថា ស្រះ ស្មើនឹងភ្លៀងរមែងមិនមាន ព្រោះកាលភ្លៀងដាច់ហើយ ( មិនមានភ្លៀង ) ទឹកសូម្បីត្រឹមតែមួយថ្នាំងដៃ ហូរចូលក្នុងមហាសមុទ្ររមែងមិនមាន ។ តែកាលភ្លៀងធ្លាក់ហើយ ប្រព្រឹត្តទៅ ទឹកជាវត្ថុរួមគ្នាតែមួយ រមែងមានដល់ភពនៃព្រហ្មជាន់អាភស្សរា ព្រោះហេតុនោះ ព្រះមានព្រះភាគ កាលនឹង ត្រាស់តបពាក្យរបស់ទេវតា ទើបត្រាស់ព្រះគាថាថា

នត្ថិ  អត្តសមំ  បេមំ
នត្ថិ  ធញ្ញសមំ  ធនំ
នត្ថិ បញ្ញាសមា អាភា
វុដ្ឋិ  វេ  បរមា  សរា  ។

សេចក្តីស្រឡាញ់ស្មើនឹងខ្លួនមិនមាន ទ្រព្យស្មើនឹងស្រូវមិនមាន ពន្លឺ ស្មើនឹងប្រាជ្ញាមិនមាន ទឹកភ្លៀងហ្នឹងឯង ទុកជាស្រះប្រសើរជាង ។

ពាក្យពេចន៍ម៉ែឪ

កូនជាទីស្រឡាញ់
កូនត្រូវសិក្សានូវចំណុចនៃការជួយខ្នះខ្នែងក្នុងការងារទាំង ៦ នេះគឺ
១. សេចក្តីខ្ជិលច្រអូសជាព្រៃស្មសានកប់មនុស្សទាំងរស់ ។
២ គ្រែដេកគឺជាគុករបស់មនុស្សកម្ជិល ។
៣. ការខ្ជិលនិងការក្រលំបាកជាមិត្តជិតដិតនឹងគ្នា ។
៤. មនុស្សយើងរួចពីនរកមក មិនមែនមកដេកខ្ជិលនោះទេ ។
៥. ជីវិតនេះត្រូវបង់ពន្ធឲ្យមច្ចុរាជរាល់ថ្ងៃ ។
៦. ត្រូវធ្វើការយកប្រយោជន៍ដែលមានតម្លៃជាងជីវិត ។

គូស្វាមីភរិយាអមតៈ

មនុស្សគឺជាសត្វសង្គម (Human Being is Social Animal: Aristotle (384-322 B.C)
មនុស្សរស់នៅតែម្នាក់ឯងមិនមែនជាមនុស្ស មនុស្សពីរនាក់ ឡើងទៅបង្កើតបាននូវសង្គម
ដូច្នេះបុរសនិងស្រ្តីបានគ្នាជាគូស្វាមីភរិយាបង្កើតបាននូវសង្គមគ្រួសារឡើងមកដើម្បីបំពេញ
តាមបំណងប្រាថ្នារបស់ខ្លួន។ពួកគេមានតម្រូវការរស់នៅជាមួយគ្នាជាយូរអង្វែង
គឺមានន័យថាកាលណាបានជួបជាមួយនឹងមនុស្សដែលពេញចិត្តសមតាមបំណងប្រាថ្នា
ហើយនោះ ពួកគេរមែងមិនចង់បែកបាក់គ្នាឡើយ ដូច្នេះដើម្បីប្រាថ្នាឲ្យជួបគ្នា
ក្នុងជាតិបច្ចុបន្ននេះផង  ឲ្យជួបគ្នាក្នុងបរលោកផង លុះត្រាតែគូស្វាមីភរិយាទាំងពីរ
នាក់នោះមាននូវគោលធម៌ដូចខាងក្រោមនេះគឺ៖

សមជីវធម៌ ៤  (សុត្តន្តបិតក អង្គុត្តរនិកាយ ចតុក្កនិបាត តតិយភាគ ៤២)
១ សមសទ្ធា (To be matched in faith)មានសទ្ធាស្មើគ្នា គឺទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក
ជឿលើច្បាប់នៃកម្ម កម្មសទ្ធា ជឿថាកម្មមានពិត គឺជឿថាពេលធ្វើអ្វីដោយចេតនា
គឺតាំងចិត្តធ្វើទាំងដឹងថាខ្លួនធ្វើ រមែងជាកម្ម គឺជាកម្មអាក្រក់  កម្មល្អ កើតឡើងក្នុងខ្លួន ជាហេតុបច្ច័យបណ្តាលឲ្យកើតផលល្អផលអាក្រក់ជាបន្តបន្ទាប់។ ទង្វើមិនមែន សូន្យទទេរ
ពីលោកនេះនោះទេ ហើយព្រមទាំងជឿថាផលដែលត្រូវការនឹងសម្រេចបានដោយទង្វើ
មិនដោយការបនស្រន ឬដាំចេក ដេកចាំជោគវាសនាបណ្តាលឡើង។ ជឿទុកចិត្តលើវិបាក,
ជឿផលនៃកម្ម, ជឿថាផលនៃកម្មមានពិត គឺជឿថាកម្មដែលធ្វើត្រូវតែមានផល
ហើយហេតុត្រូវ មានផលត្រូវ ផលល្អមកពីកម្មល្អ ផលអាក្រក់មកពីកម្មអាក្រក់។
កម្មស្សកតាសទ្ធា ជឿសភាវៈនៃសត្វដែលសត្វមានកម្មជារបស់ខ្លួន, ជឿថាមនុស្សម្នាក់ ៗ
ជាម្ចាស់កម្ម នឹងត្រូវទទួលខុសត្រូវសោយវិបាកទៅតាមកម្មរបស់ផងខ្លួន។ តថាគតពោធិសទ្ធា
ជឿការត្រាស់ដឹង របស់ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់, ជឿជាក់ថាព្រះអង្គជាព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់បានត្រាស់ដឹង
នូវញេយ្យធម៌ទាំងពួងដោយប្រពៃ បញ្ញត្តិវិន័យទុកដោយល្អ។ ព្រះអង្គទ្រង់ជាអ្នកដឹកនាំដែល
សបញ្ជាក់ឲ្យឃើញច្បាស់ថា មនុស្សគឺយើងរាល់គ្នានេះ ប្រសិនបើហ្វឹកហាត់បានល្អហើយ
ក៏អាចចូលទៅដល់ភូមិធម៌ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បរិសុទ្ធបាន អភិវឌ្ឍនឲ្យប្រសើរឡើងបាន
ដូចជាព្រះអង្គទ្រង់បំពេញជាតួយ៉ាង។

២ សមសីលា (To be matched in moral conduct)មានសីលស្មើគ្នា។ វិរតិចេតនា
ដែលវៀរចាកអំពើអាក្រក់, ការកាន់ឬប្រព្រឹត្តល្អដោយកាយវាចា, ការមិនប្រព្រឹត្តកន្លង
សិក្ខាបទឬច្បាប់បញ្ញតិ្ត គឺមានសីលធម៌ក្នុងការរស់នៅ។ សីលធម៌នេះគឺបញ្ចសីលាឬសីល៥
និងព្រហ្មវិហារធម៌ដូចគ្នា ក្នុងបញ្ចសីលាគេកត់សំគាល់ឃើញមានការមិនប្រមាថ ឬសំលាប់ជីវិតមិនលួចប្លន់មិនលួចលាក់មានសាហាយស្មន់ចេះគោរពសិទ្ធគ្នាទៅវិញទៅមក
មិនភូតភរកុហសបោកប្រាស់និងមិនភ្លើតភ្លើនបណ្តោយខ្លួនអោយលង់លក់ទៅដោយគ្រឿងស្រវឹង។

៣ សមចាគា (To be match in generosity)មានចាគ គឺការបរិច្ចាគស្មើគ្នា។ចេះលះបង់ទ្រព្យសម្បត្តិ
ឲ្យអ្នកដទៃដែលគួរឲ្យ មានទឹកចិត្តមានរង្វាន់លើកទឹកចិត្តគ្នានឹងគ្នា អាចលះបង់សេចក្តីសុខសម្រាន្ត
ជាទីគាប់ចិត្តដើម្បីគ្រួសារ គូស្វាមីភរិយារបស់ខ្លួនបានដូចជា លះបង់ពេលវេលាថែរក្សាគ្នា
នៅពេលណាមានជម្ងឺដម្កាត់ជាដើម ព្រមទាំងមានចិត្តជួយសង្គ្រោះដល់ញាតិមិត្ត
សំឡាញ់គូគ្រងដោយមិនចង្អៀតចង្អល់ចិត្ត។

៤ សមបញ្ញា (To be matched in wisdom)មានបញ្ញាស្មើគ្នា។ អ្នកស្គាល់ហេតុស្គាល់ផល
ស្គាល់ខុសស្គាល់ត្រូវ ស្គាល់ល្អអាក្រក់បាបបុណ្យគុណទោសច ដឹងអ្វីមានប្រយោជន៍មិនមានប្រយោ
ជន៍ ចេះយល់ចិត្តគ្នា មានគំនិតចេះគិតជួយគ្នារកដំណោះស្រាយក្នុងគ្រួសារដោយអហឹង្សា ។

ដោយ ភិក្ខុ បាលីយុត្ត (កល្យាណបាលិតោ)

គោលធម៌នៃអ្នកគ្រប់គ្រងគ្រួសារ      

ការបង្កើតគ្រួសារឡើងមកវាមិនមែនជារឿងលំបាកទេ តែអ្វីដែលលំបាកនោះគឺនៅពេលគេ
មានគ្រួសារហើយ សួរថាតើចេះគ្រប់គ្រងគ្រួសារឬទេ? ចេះទទួលខុសត្រូវក្នុងតួនាទីទេ?ចេះ
ថែរក្សាការពារឬទេ?ឬក៏គិតថាវាត្រឹមតែជារឿងកំសាន្នសប្បាយលេងសើចប្រុសហើយនឹងស្រី?
សត្វលោកគឺចិត្តជាអ្នកដឹកនាំគឺក្រោយពីចិត្តដឹកនាំបណ្តាលអោយមានគូស្វាមីភរិយាកើតបាន
ជាគ្រួសារមួយឡើងមកហើយបន្ទាប់មកគេមានការចាប់ផ្តើមបង្កើតគម្រោងមាគ៌ាជីវិតគ្រួសារតែទោះបី
ជាយ៉ាងណាគ្រួសារនីមួយៗតែងមាននូវបញ្ហាកើតឡើងគឺជាពិសេសពាក្យសំដីចិត្តគំនិតគិតមិនត្រូវគ្នា
និងការមិនចេះទុកចិត្តគ្នាជាដើម ដូចនេះដើម្បីអោយគ្រួសារមានការចៀសវាងពីបញ្ហាទាំងនោះ
ត្រូវមានគោលធម៌នៃអ្នកគ្រប់គ្រងគ្រួសារដែលមានខ្លឹមសារដូចតទៅនេះគឺ៖

1. ឃរាវាសធម៌ ៤ (Virtues for a Good Household Life)ដែលជាធម៌ឬច្បាប់របស់គ្រហស្ថ អ្នកគ្រប់គ្រងផ្ទះ
សម្រាប់កាន់ឬប្រតិបត្តិតាមគឺ៖
១) សច្ចៈ (Truth and Honesty)សេចក្តីទៀងត្រង់ដល់គ្នានិងគ្នា ភាពស្មោះត្រង់វចំពោះខ្លួនឯងគ្រួសារ
កិច្ចការតំណែងតួនាទីរបស់ខ្លួន និងមានការចេះទទួលខុសត្រូវ មានភាពស្មោះត្រង់ដល់សង្គមជាតិ
ព្រមទាំងអ្នកដទៃមានសេចក្តីពិតដោយចិត្តដោយកាយ និងវាចា។
២) ទមៈ (Taming Oneself)ទូន្មានចិត្តឲ្យទន់ភ្លន់តែមិនទន់ជ្រាយ មានអហិង្សា និងការហ្វឹកអប់រំខ្លួន
ដុសខាត់ចិត្តគំនិត អត្តចរិតនិស្ស័យ ចេះសម្របខ្លួនចូលគ្នាក្នុងការរស់រួមគ្នាជាគូស្វាមីភរិយា។
៣)ខន្តី (Tolerance) អត់ធន់គ្រប់យ៉ាង ក្នុងភារកិច្ចនិងតួនាទី ខន្តីជាសេចក្តីអត់ធន់
សេចក្តីអត់ធន់តស៊ូវាគឺជានិមិត្តសញ្ញានៃកម្លាំង ស៊ូទ្រាំពុះពាប្រឆាំងយកជ័យជំនះលើការលំបាកផ្សេងៗ
ទៅជាមួយគ្នាព្រមទាំងមិនត្រូវត្រចៀកស្តើងជឿ នូវពាក្យអុចអាលចាក់ដោតពីមារទាំងទាំងឡាយ
ដែលព្យាយាមបង្កឲ្យគូស្វាមីភរិយាបែកបាកគ្នាបានឡើយ ហើយប្រឹងប្រែខ្នះខ្នែងស្វះស្វែងក្នុងកិច្ចការ
តំណែងតួនាទីដោយសុចរិតយុត្តិធម៌។
៤) ចាគៈ ( Generosity or Liberality )ចេះលះបង់ទ្រព្យសម្បត្តិឲ្យអ្នកដទៃដែលគួរឲ្យ
មានទឹកចិត្តមានរង្វាន់លើកទឹកចិត្តគ្នានឹងគ្នា អាចលះបង់សេចក្តីសុខសម្រាន្តជាទីគាប់ចិត្តដើម្បីគ្រួសារ
គូស្វាមីភរិយារបស់ខ្លួនបានដូចជា លះបង់ពេលវេលាថែរក្សាគ្នានៅពេលណាមានជម្ងឺដម្កាត់ជាដើម
ព្រមទាំងមានចិត្តជួយសង្គ្រោះដល់ញាតិមិត្តសំឡាញ់គូគ្រងដោយមិនចង្អៀតចង្អល់ចិត្ត។
2. ព្រហ្មវិហារធម៌ ៤ (The four noble sentiments)ព្រហ្មវិហារធម៌ គឺជាគ្រឿងអាស្រ័យ
យ៉ាងកក់ក្តៅដ៏ប្រសើរ ជាទីជម្រកដ៏ប្រសើរ ធម៌ជាថ្នាំប្រចាំចិត្តដ៏ប្រសើរ គោលការណ៍ប្រព្រឹត្តិ
ដែលប្រសើរបរិសុទ្ធិ ដែលចាំបាច់ត្រូវតែមាន សម្រាប់ជាម្លប់ដ៏ប្រសើរដល់គ្រួសារសង្គមជាតិ ព្រមទាំង
សង្គមពិភពលោកទាំងមូលផងគឺ៖
១) មេត្តា (Loving-kindness, friendliness) សេចក្តីស្រឡាញ់ ប្រាថា្នចង់ឲ្យគ្រួសារមានសេចក្តីសុខ
ព្រមទាំងប្រាថ្នាត្រូវការចង់ជួយសង្គ្រោះអោយអ្នករាល់គ្នាមានសេចក្តីសុខ មានចិត្តមេត្រី
និងគិតធ្វើប្រយោជន៍ដល់មនុស្សសត្វទូទៅ។
២) ករុណា (Compassion) សេចក្តីអាណិត គិតចង់ជួយអ្នកដទៃឲ្យរួចផុតចាកទុក្ខ
មានចិត្តអាសូរជួយបំបាត់សេចក្តីទុក្ខលំបាករបស់សព្វសត្វ។
៣) មុទិតា (Sympathetic Joy altruistic joy) សេចក្តីពេញចិត្ត ខណៈពេល
ដែលគ្រួសារមានសេចក្តីសុខ អ្នកដទៃមានសេចក្តីសុខ មានចិត្តស្អាតបរិសុទ្ធិ ប្រកបដោយ
អាការៈរីករាយ ស្រស់បំព្រងជានិច្ចចំពោះសត្វទាំងឡាយ ជាអ្នកតាំងនៅក្នុងមុទិតាធម៌
បណ្តោយចិត្តសោមនស្សត្រេកអរតាម។
៤) ឧបេក្ខា (Equanimity; neutrality; poise)ការដំកល់ចិត្តជាកណ្តាល ដែលឲ្យតាំងនៅក្នុងធម៌
តាមដែលពិចារណាដោយបញ្ញា គឺមានចិត្តរាបត្រង់តាមធម៌ មិនលំអៀងដោយការស្រឡាញ់និងស្អប់
ពិចារណា ឃើញកម្មដែលសត្វទាំងឡាយធ្វើហើយ គួរទទួលនូវផលល្អឬអាក្រក់នោះ
សមគួរដល់ហេតុដែលខ្លួនបំពេញ ព្រមទាំងមិនប្រកាន់បក្សពួកនិយម។
3. កុលចិរដ្ឋិតិធម៌ ៤  (Reasons for lastingness of a wealthy family)
ធម៌សម្រាប់ធ្វើការបណ្តាលអោយគ្រួសារមានការគងវង់ស្ដុកស្ដម្ភបានយូរអង្វែងគឺ៖
១) នដ្ឋគវេសនា (Seeking for what is lost)ចេះស្វែងរករបស់ដែលបាត់បង់ទៅ។
២) ជិណ្ណបដិសង្ខារណា (Repairing what is worn out) ជួសជុលរបស់ដែលខូចខាត
ឬរបស់ចាស់មិនទាន់សម័យ ធ្វើអោយទាន់សម័យឡើង ចេះកែឆ្នៃដើម្បីប្រើកាជាប្រយោជន៍ទៀតបាន។
៣) បរិមិតបានភោជនា (Moderation in spending)ស្គាល់ប្រមាណក្នុងការប្រើប្រាស់គឺមិនខ្ជះ
ខ្ជាយទ្រព្យរបស់។
៤) អធិបច្ចយសីលវន្តស្ថាបនា (Putting in authority a virtuous woman or man)តាំងបុរសឬ
ស្ត្រី ដែលមានគុណធម៌ សីលធម៌ជាមេផ្ទះ។
4. កល្យាណធម៌ (Good doctrine, good conduct)ធម៌ដែលល្អ ដឹកនាំអ្នកប្រតិបត្តិ
អោយដល់នូវសេចក្តីសុខចំរើន រស់មានន័យក្នុងសង្គមប្រកបដោយភាពថ្លៃថ្នូរនិងគួរគោរព
កោតក្រែងស្ញប់ស្ញែងពីសំណាក់មហាជន ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់អោយឈ្មោះថាកល្យាណធម៌
មាន៥យ៉ាងដូចតទៅគឺ៖
១) មេត្តា (Kindfulness) គិតប្រាថ្នាចង់ឲ្យគេបានសុខ និងករុណាចង់ឲ្យគេបា្រសចាកទុក្ខ
ឃើញជីវិតជនដទៃស្មើនឹងជីវិតរបស់ខ្លួន ហើយជួយសង្គ្រោះអោយបានរួចផុតពីសេចក្តីទុក្ខវេទនា
លំបាកអត់ឃ្លាត ល្ងិតល្ងង់ខ្លៅ ជាដើម ។
២) សម្មាអាជីវៈ (Right livelihood)ចិញ្ចឹមជីវិតប្រពៃ គឺចិញ្ចឹមជីវិតប្រកបទៅដោយរបរសុចរិត
មិនជិះជាន់កេងប្រវញ្ច សង្កត់សង្កិនគេងបន្លំ បោកប្រាស់បោកបញ្ឆោតលួចប្លន់អ្នកដទៃ
ដើម្បីទ្រព្យសម្បតិ្តនិងសេចក្តីសុខផ្ទាល់ខ្លួន។
៣) សទារសន្តោសៈ (Sexual Restraint)សន្តោសគឺត្រកអរចំពោះតែភរិយា ឬ
ស្វាមីរបស់ខ្លួនមិនលាក់បំពួនផិតក្បត់ សាហាយស្មន់ ចេះគោរពសិទ្ធគ្នានឹងគ្នា គឺស្មោះត្រង់នឹងគ្នា ។
៤) សច្ចៈ (Truth and Honesty) ប្រព្រឹត្តខ្លួនជាមនុស្សស្មោះត្រង់ និយាយពិត ធ្វើពិត
មិនប្រឌិតការពិត មិនភូតភរកុហក ក្រឡិចក្រឡុចបាតដៃជាខ្នងដៃ ។
៥) សតិៈ (Mindfulness)មានស្មារតីបរបូណ៌ ភ្ញាក់រលឹកគ្រប់កិច្ចការងារទាំងពួង
ដែលខ្លួនធ្វើ មិនរាយមាយមិនខ្ជះខ្ជាយ  មានមនសិការនិងឧត្តមគតិខ្ជាប់ខ្ជួនរឹងប៉ឹង។
5.ទិដ្ឋធម្មិកត្ថសំវត្តនិកធម្ម (The four principles that lead to immediate benefit)
គឺជាគោលធម៌ នាំទៅដើម្បីប្រយោជន៍បច្ចុប្បន្ន ៤ប្រការគឺ៖
១.ឧដ្ឋានសម្បទា (Endowment of industry) ការឧស្សាព្យាយាម ប្រឹងប្រែងខ្នះខ្នែងស្វះស្វែង
ប្រកបកិច្ចការងារ មុខរបររកស៊ីក្នុងតំណែងតួនាទីផ្សេងៗ។
២.អារក្ខសម្បទា(endowment of protection ) ដល់ព្រមដោយការថែរក្សា
គឺចេះការពាររបស់របរទ្រព្យសម្បត្តិទាំងឡាយដែលខ្លួនមាន ដែលខិតខំរកបានដោយសុចរិត
យុត្តិធម៌ ហើយនឹងចេះការពារ ថែរក្សាជីវិតគ្រួសារ។
៣.កល្យាណមិត្តតា(association with good friends ) ការសេពគប់ជាមួយមិត្តល្អដែលនាំទៅរក
ភាពចំរើន ផ្លូវត្រឹមត្រូវ បុគ្គលមានសមត្ថភាព មានគុណធម៌ ចំណេះដឹង បុគ្គលគួរអោយគោរព
ហើយនឹងមានគុណសម្បត្តិស្រឡាញ់ការងារតួនាទី ចេះសង្គ្រោះគ្នា ជាដើម។
៤.សមជីវិតា(balanced life-styled )ចិញ្ចឹមជីវិតមានតុល្យភាព សមល្មមតាមធន់ធាន
ចេះកំណត់ដឹងនូវចំណូល និងចំណាយបានច្បាស់លាស់ក្នុងការប្រើប្រាស់ចិញ្ចឹមជីវិត ។
ជីវិតគឺជាការតស៊ូ ការតស៊ូព្យាយាមប្រឹងប្រែងនៅទីណា ជោគជ័យនៅទីនោះ។
គោលធម៌នៃអ្នកគ្រប់គ្រងគ្រួសារបង្ហាញនូវមាគ៌ានៃជីវិតគ្រួសារដើម្បីដើរទៅរកជោគជ័យ
តាមគោលការណ៍នៃជីវិតគ្រួសារប្រាថ្នានូវសេចក្តីសុខ សុភមង្គល។គូស្វាមីភរិយាល្អ គ្រួសារល្អ
ការសិក្សាល្អ  ការគ្រប់គ្រងល្អ សង្គមល្អ សេដ្ឋកិច្ចល្អ រមែងនាំមកនូវសេចក្តីសុខ។

ឯកសារយោង
1. សុត្តន្តបិតក
2. អដ្ឋកថា ដីកា

គោលធម៌នៃការរៀបចំខ្លួនមុនរៀបការ

សង្គមទាំងឡាយរមែងមាននូវលាភ អត់លាភ មានយសអត់យស មានការសរសើរមានការនិន្ទា
មានសុខមានទុក្ខជារឿងធម្មតានៃលោកធម៌នេះ  មិនតែប៉ុណ្ណោះមាននូវប្រុសហើយនឹងស្រីដែល
រងនូវការទទួលបានពួកវាច្រើនខ្លះតិចខ្លះ ដែលជាទីគាប់ចិត្តខ្លះមិនជាទីគាប់ចិត្តខ្លះ។ប្រុសនិងស្រី
ជាគូនឹងគ្នាដូចជាសុខនិងទុក្ខអញ្ចឹង  ប្រសិនបើមិនមានសុខក៏មិនមានទុក្ខដែរបើមិនមានប្រុស
ក៏មិនមានស្រី ដូច្នេះពួកគេភាគច្រើនរមែងប្រាថ្នាតម្រូវការដៃគូជីវិតជាគូស្វាមីភរិយាជារឿងធម្មជាតិ
គង់ចៀសមិនផុត គឺដើម្បីបំពេញនូវតម្រូវការ ព្រមទាំងសេចក្តីស្នេហានៃគូជីវិត។ក្នុងថ្ងៃដែលសំខាន់
គឺការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ មង្គលការ ថ្ងៃដែលប្រុសម្នាក់និងស្រីម្នាក់សម្តែងខ្លួនអោយសង្គម
ទទួលដឹងឮថាពួកគេទាំងពីរនាក់នឹងរស់នៅរួមគ្នាជាគូជីវិតស្របតាមវិធីការច្បាប់ ប្រពៃណី
ទំនៀមទំលាប់ជាតិសាសន៏រៀងៗខ្លួន។ផ្ទុយពីពាក្យថា បែកបាក់ ឈ្លោះប្រកែកវាយតប់គ្នា
បែងចែកទ្រព្យធន មិនយល់ចិត្តគ្នា បង្កបញ្ហាជម្លោះក្នុងគ្រួសារ មានក្រៅមានក្នុង ផិតក្បត់គ្នា
ទាំងនេះពួកគេមិនប្រាថ្នាចង់ឮចង់ឃើញ និងចង់ឲ្យកើតឡើងដល់ខ្លួនឡើយ ដូច្នេះមុននឹង
ឈានចូលដល់អាពាហ៍ពិពាហ៍ មង្គលការ រៀបការជាគូជីវិតនោះ គេគួរមានការត្រៀម
រៀបចំខ្លួនគឺមាននូវគោលធម៌នៃការរៀបចំខ្លួនមុនរៀបការដូចតទៅនេះគឺ៖
១ ការសិក្សាធ្វើការយល់ដឹងជីវិតគូស្រករ (Learning, Understanding)ការសិក្សា
ធ្វើការស្វែងយល់ដឹងពីជីវិតគូស្រករគឺជារឿងគួរយល់ដឹងទុកជាមុនក្នុងតួនាទី សិទ្ធិ
ទំនួលខុសត្រូវ ថែទាំគ្រួសារបុត្រធីតា ព្រមទាំងការចេះសង្គ្រោះហ៍ញាតិមិត្តជាដើម។

២ ការជ្រើសរើសគូស្វាមីភរិយា (Selection ,the choice of spouse) ការរើសគូស្វាមី
ភរិយាពិតជារឿងសំខាន់ចាប់ពីមនុស្សពីនាក់នឹងមានការរស់នៅជាមួយគ្នាសម្រាប់រយៈពេល
យូរអង្វែងតទៅ។ការជ្រើសរើសគូស្រករតែខុសម្តងគឺខុសមួយជីវិត ដូចនេះដើម្បីកុំអោយ
ខុសគេគួររៀនវិជ្ជារើសគូស្រករគឺកាលពីសម័យដើមខ្មែរយើងតម្រូវអោយឪពុកម្តាយបង
ប្អូនសាច់ញាតិជាអ្នកជ្រើសរើស តែសម័យបច្ចេកវិជ្ជាទំនើបទាន់សម័យពូកគេមិនសូវ
ពឹងទៅលើអ្នកដទៃទេ ។ ការជ្រើសរើសទៅតាមអារម្មណ៍ចិត្តត្រូវការចង់បាន ស្រឡាញ់
ព្រោះចូលចិត្តមួយខណៈពេលគឺវាអាចបង្កបញ្ហាដល់ជីវិតគ្រូសារអ្នកក្នុងពេលថ្ងៃក្រោយបាន
ដូចនេះគួរជ្រើសរើសអោយបានល្មមសាក់សមតាមដែលអាចទៅបាន ហើយនាំយកនូវ
គោលធម៌នៃការជ្រើសរើសគឺ ៖
(1) មានរូបស្អាត គឺកាយស្អាតចិត្តស្អំ។
(2) មានទ្រព្រ គឺអរិយទ្រព្យ៧ប្រការ។
(2) មានវិជ្ជាការ គឺចំណេះវិជ្ជាប្រើការបាន។
(4) មានមារយាទ គឺសណ្ដាប់ធ្នាប់ ចរិតឬកពា។
(5) មានជាតិត្រកូល គឺពូជអម្បូរជាតិសាស្ត្រ ។
(6) មានសីលធម៌ គឺអាកប្បកិរិយារបៀបវិន័យ។
៣ ការសំរេចចិត្តជ្រើសរើសគូស្វាមីភរិយា (the choice decision of spouse) ការសំរេចចិត្ត
ជ្រើសរើសយកនរណាម្នាក់ជាគូស្រករដើម្បីរស់នៅជាមួយគ្នាជាប្តីប្រពន្ធទៅថ្ងៃក្រោយគួរតែ
មានការពិចារណាត្រិះរិះយ៉ាងមានហេតុផលដោយខ្លួនឯងព្រមទាំងឪពុកម្តាយញាតិមិត្តជិតស្និត
ជួយសំដែងការគិតឃើញក្នុងរឿងនេះ ព្រមទាំងមានការស្រឡាញ់និងយល់ចិត្តគ្នា។រឿងទាំងនេះ
ត្រូវពិចារណាពីសេចក្តីស្រឡាញ់ពេញចិត្តគ្នានិងគ្នា ការសាក់សមផ្នែកសុខភាពរាង្គកាយ
ចរិតនិស្ស័យ អាកប្បកិរិយា គំនិត សតិបញ្ញា កំរិតការសិក្សា ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គម វ័យ
អាជីពមុខរបរ សញ្ជាតិ សាសនា និងវប្បធម៌ផ្សេងៗដែលទាក់ទងនឹងគ្នា ប្រសិនបើសមល្មមហើយ
គួរសំរេចចិត្ត មិនគួរប្រកាន់យកហេតុផល តែមួយនោះទេគឺដូចជាស្រឡាញ់ដោយតណ្ហា
ការចូលចិត្តតែម្យ៉ាងដោយមិនពិចារណាហេតុផលផ្សេងទៀតក្នុងការសំរេចចិត្ត    ព្រោះវាងាយ
នឹងធ្វើអោយកើតការភ្លាត់ស្នៀតខុសក្នុងការសំរេចចិត្តរបស់ខ្លួន។
៤ ការត្រៀមខ្លួនដើម្បីអាពាហ៍ពិពាហ៍ ( Making preparation for Marriage)អ្នក
គ្រប់គ្រង ក្រុមហ៊ុនគេត្រូវត្រៀមប្រាក់ ធនធានមនុស្ស សម្ភារៈប្រើប្រាស់ជាដើម ចំណែក
ការត្រៀមខ្លួនដើម្បីអាពាហ៍ពិពាហ៍កាលពីសម័យមុនមានលក្ខណៈខុសពីសម័យទំនើប
គឺសម័យបច្ចេកវិជ្ជាដែលទាំងខាងប្រុសនិងខាងស្រីគួរជួយគ្នាត្រៀមទុកជាស្រេចនោះគឺ៖
(1) ផ្នែកខាងសុខភាពរាង្គកាយ (Bodily Health) ។
(2) ផ្នែកខាងចិត្តគំនិត (Mental Health) ។
(3) ផ្នែកខាងគ្រឿងវត្ថុគឺបច្ច័យ៤ (The four factors, Requisite material) ។

និយមន័យគ្រួសារ

ស្ថាប័នគ្រួសារ គឺជាស្ថាប័នដំបូងគេដែលមានការផ្តល់អោយនូវវប្បធម៌

ឡើងមកមានទំនាក់ទំនងផ្នែកពូជពង្សវង់ត្រកូលញាតិលោហិត។ฺ

ពាក្យថា “គ្រួសារ”គឺជាបេតុភូមិនៃហទយ ចំណែកឯបេតុភូមិគឺជាទីកំណើត

នៃមនុស្សជាតិ។គ្រួសារមានមុខនាទីពីរយ៉ាងគឺក្រុមដ៏តូចមានការលៃ

លកឱកាសដើម្បីចម្រាញ់គុណភាពនៃសុច្ឆន្ទៈនិងបុគ្គលិកភាពណាដែល

មិនអាចសំដែងក្នុងសង្គមគ្រួសារដ៏ធំបាន ហើយនឹងចំណុចទីពីរ

គ្រួសារគឺជាការហ្វឹកអប់រំសម្រាប់សមាជិកនៃក្រុមដ៏ធំមាននៅអនាគត

អោយមានគុណភាពនៃការរៀបចំនិងព្រមទាំងបុគ្គលិកភាពដែលមាន

ការចាំបាច់ដើម្បីអោយទៅជាពលរដ្ឋល្អក្នុងសង្គម។

អាពាហ៍ពិពាហ៍បំបែរមកវិញនូវចំណងស្នេហារវាងបុរសនិងស្រ្តី

នាំមកនូវមនោសច្ចេតនា ភាពនឹងធឹងការចេះទទូលខុសត្រូវ

រួមរស់នៅជិតស្និទ្ធជាមួយគ្នាលុះគ្រាអវសានឲ្យល្អប្រសើរ។

សង្គមទំនើបទាមទារឲ្យប្តីប្រពន្ធចេះគិតថ្លឹងថ្លែងមិត្តរភាពអស់មួយ

ជីវិតហើយនឹងសុច្ឆន្ទៈរវាងប្តីនឹងប្រពន្ធគឺធ្វើអោយមានខ្លឹមសារឡើង

ដោយសម្ព័ន្ធភាពជាឪពុកម្តាយដើម្បីផ្តល់ទៅដល់កូនៗ ដែលមាន

ការថែទាំពួកគេ។ចំណុចចុងទីនៃគ្រួសារមិនមែនរកកម្រៃតែផ្នែក

សេដ្ឋកិច្ចនោះឡើយ ប៉ុន្តែមានការទំនុកបម្រង់ផ្ខុងផ្តើមដល់គ្នានឹងគ្នា

ហើយនឹងការបន្តដំណើរទៅមុខព្រមទាំងវឌ្ឍនភាពនៃពូជពង្សរបស់ខ្លួន។

គ្រួសារដំដៅដល់ក្រុមជាក់លាក់នៃមនុស្សដែលមានការបង្កើតឡើង

ពីដៃគូឪពុកម្តាយកូនៗអ៊ំមីងមាយាយតា។គ្រួសារជាក្រុមបង្គោល

ដែលមានការរៀបចំសម្ព័ន្ធភាពញាតិសន្តាន គោលបំណងរៀបចំឡើង

មកដើម្បីតម្រង់ព្រឹត្តិកម្មផ្លូវភេទនិងការបន្តពូជការចិញ្ចឹមគាំពារបង្កើត

ជាសង្គមឡើង។គ្រួសារជាការរៀបចំមនុស្សដែលទំនាក់ទំនងដោយញាតិ

លោហិត អាពាហ៍ពិពាហ៍(ឬសម្ព័ន្ធភាពការយល់ព្រមគ្នាដទៃផ្សេង

ទៀតក្រៅពីនេះ)ការយល់ព្រមរួមគ្នាទទួលខុសត្រូវជាគោលសម្រាប់

ការបង្កើតកូនចៅនិងការថែទាំសម្រាប់សមាជិករបស់សង្គម។

គ្រួសារសំដៅដល់ក្រុមមនុស្សដែលមានសម្ពន្ធភាពទៅនឹងសមាជិក

របស់គ្រួសារជាមួយគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធដែលអ្នកជាធំត្រូវទទួលខុសត្រូវ

ចិញ្ចឹមថែរក្សាការពារ ផ្តល់ការសិក្សាដល់បុត្រធីតារបស់ខ្លួន ឬកូនធម៌។

ការរៀបចំសង្គមជាអ្វី?

ការរៀបចំសង្គម​ គឺជារឿងការចាត់វិធានការ របស់រចនាសម្ព័ន្ធក្រុមមនុស្ស

ក្នុងសង្គមនីមួយៗ ដែលទាំងការសម្ព័ន្ធរវាងក្រុមមនុស្សជាមួយក្រុមមនុស្ស និងរវាង
គ្រោងសាងខាងសង្គម ក្នុងផ្នែកផ្សេងៗ សំដៅដល់ក្រឹតក្រម របៀបបែបបទផ្សេងៗ
ដែលមនុស្សភាគច្រើនក្នុងសង្គមបានយល់ព្រម រួមគ្នាបង្កើតឡើង ដើម្បីប្រើជាគោល
កំណត់រចនាសម្ព័ន្ធទាំងនោះ ថែមទាំងបែបផែនរបស់រចនាសម្ព័ន្ធ តំណែងនាទី
ស្ថានភាពរបស់មនុស្សក្នុងសង្គមនោះ។
ព្រះពុទ្ធសាសនា មានការរៀបចំសង្គមទាំងផ្នែងខាងក្នុងនិងខាងក្រៅ
ដែលជាចំណុចសំខាន់ ។​ខាងក្នុង​បានដល់ការរៀបចំចិត្តគំនិតនិងបញ្ញារី​
ផ្នែកខាងក្រៅ​សំដៅដល់រៀបចំនូវ វត្ថុសម្ភារៈ និងរាង្គកាយ មនុស្សសត្វទាំងឡាយ
ព្រមទាំងសេដ្ឋកិច្ច និង បរិស្ថាន ឬន័យមួយទៀតគឺ​ ការរៀបចំដោយផែនការណ៍
របស់សីល គឺសំកត់ធ្ងន់ទៅលើ រចនាសម្ព័ន្ធល្អ
របស់​បុគ្គលក្នុងសង្គម កសាងសង្គមអោយសមដូចបំណងប៉ងប្រាថ្នា
មានយុត្តិធម៌​ក្នុងសង្គម ​និង​​ ចាប់ផ្តើមបង្កើតយុត្តិធម៌ពីបុគ្គលម្នាក់ឡើងទៅ។
ការរៀបចំផ្នែកខាងក្រៅនេះវាចាំបាច់ចំពោះការបានមក នូវសន្តិភាពខាងក្រៅគឺការ
រស់នៅរួមគ្នាបែបសន្តិសុខជាមួយនឹង មិត្តរួមលោកផ្សេងៗ។ការរៀបចំផ្នែកខាងក្នុង
គឺជាការសាងនូវ​គុណភាពចិត្ត និង​សតិបញ្ញា ដូច ជាការអោយមាន មេត្តា ករុណា
មុទិតានិង ឧបេក្ខា សតិនិង សមាធិ អោយកើតការភ្ងាក់រលឹក នឹកដឹងខ្លួន
មានការទទួលខុសត្រូវចំពោះខ្លួន​និងសង្គមជាតិ មានការជឿទុកចិត្តក្នុងខ្លួន
មានការជឿទុកចិត្តសតិបញ្ញារបស់មនុស្ស មានការអត់ធនស៊ូទ្រាំ មានសន្ដានចិត្ត
ចំពោះការបដិបត្តិការងារ និង​​ មានការគោរពខ្លួនអែង ការបណ្តុះ
គុណភាពចិត្ត​និងបញ្ញា ជារបស់ចាំបាច់ដល់ការបានមកនូវសន្តិភាពខាងក្នុង ឬ
ការស្ងប់ចិត្ត។ ការរៀបចំត្រឹមតែផ្នែកណាមួយដោយមិន ចាប់អារម្មណ៍ដល់ផ្នែកដ៏ទៃៗ
អាចនឹងធ្លាក់ក្នុងទីកន្លែងដែលជ្រុលហួសហេតុ ធ្វើអោយអន្តរាយបាន ដូច្នោះ
ការរៀបចំសង្គមតាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនាទើបបានសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើ​មជ្ឍឹមប្បដិបទា
គឺការរៀបចំសង្គមទាំងខាងក្រៅនិងខាងក្នុងអោយមាន តុល្យភាព
គឺ​ភាពស្មើគ្នា​។
ក្នុងផ្នែកបុគ្គល ព្រះ សម្មាសម្ពុទ្ធ​ជាម្ចាស់ទើបអោយសេចក្តីសំខាន់
ជាមួយនឹងការរៀបចំដោយការស្ថាបនាខាងផ្លូវចិត្តជាគោលសំខាន់ដោយផ្អែកទៅលើ
គោលការណ៍ ៣ ផ្នែកផ្សំចូលគ្នាតែមួយគឺ
១) ក្នុងផ្នែកព្រឹត្តិកម្ម ឬផ្នែក សីល បំណងស្ថាបនាអោយមានរចនាសម្ព័ន្ធដែល
ត្រឹមត្រូវល្អប្រសើរជាមួយនឹងបុគ្គលនិងរបស់ខាងក្រៅ។
២) ក្នុងផ្នែកសន្តានចិត្ត ឬ ខាង សមាធិ បំណងស្ថាបនាអោយចិត្តមានសេចក្តីសុខ
មានសមត្ថភាព សក្ខ័យភាព គុណភាព ដែលនឹងគិតនិងអភិវឌ្ឍន៍ កើតប្រយោជន៍ ។
៣) ក្នុងផ្នែកសតិបញ្ញា និង បញ្ញា បំណងស្ថាបនាអោយមានចំណេះ
ការយល់ដឹងច្បាស់ក្នុងធម្មជាតិ តាមសេចក្តីពិត ហេតុនិងផល ។
Beals, Hoijer, Beals​: បានអោយន័យថា ការរៀបចំសង្គម
គឺការដែលក្រុមបុគ្គលមក សម្ព័ន្ធគ្នា​ដើម្បីធ្វើកិច្ចកម្មណានីមួយ
រួមគ្នាតាមវិធីដែលបានយល់ព្រមគ្នាចំពោះខាងក្នុងក្រុមឬ ខាងក្នុងសង្គម។
Selby:បានអោយន័យថា ក្បួនការរបស់ព្រឹត្តិកម្ម ដែលមនុស្សសម្តែង
ឆ្លើយឆ្លងគ្នាតាម តម្លៃនិយម​ (social value)ដែលប្រជាជនហ្វឹកហាត់មកពី
សង្គមនោះ​និង​ត្រូវសម្តែងចេញ ក្រោមការត្រួត្រារបស់វត្ថុជំវិញ
ទាំងខាងធម្មជាតិនិងសង្គម។
Keesing: នាំវិធីសិក្សា​ការរៀបចំសង្គមចែកចេញជា៣លំដាប់​គឺ
១)សិក្សាតាម Rites of Passage
2)សិក្សាស្ថាប័ន    (​institution)  រូបបែបការសម្ព័ន្ធរបស់កិច្ចកម្ម
របស់ក្រុមមនុស្សផ្សេងៗក្នុងសង្គម។
៣)សិក្សាតាមការបដិសម្ព័ន្ធរវាងព្រឹត្តិកម្មរបស់បុគ្គលផ្សេងៗក្នុងសង្គមដែលបុគ្គល
ទាំងនេះ ម្នាក់ៗ ក៏មានត្រាសំគល់ខ្លួន ដែលបានដល់ស្ថានភាព (status) បទបាទ​ និងនាទី (Roles) ។
ម៉ារ៏វិន អិ​អលសេន (Marvin E Olsen) ពោលថាការរៀបចំសង្គមគឺជាវិធីការ
ដែលនាំទៅ ដល់ការមានរបៀប​ក្នុងការទ្រទ្រង់ជីវិត​របស់​មនុស្សក្នុងសង្គម​។

អង្គប្រកបក្នុងការរៀបចំសង្គម គឺ

១) បទដ្ឋាន (Norms)
2) ឋានៈ  (Status)
3) បទបាទ (Roles)

មូលហេតុដែលត្រូវការរៀបចំសង្គម គឺ

១) ដើម្បីអោយមានការទំនាក់ទំនងគ្នាក្នុងសង្គមយ៉ាងមានរបៀប។
២) ដើម្បីកំចាត់ចោលនូវទំនាស់និង​ទប់ស្កាត់ទំនាស់​ក្នុងសង្គម។
៣) ដើម្បីជួយអោយសង្គមគង់វង់បានយ៉ាងស្ងប់សុខ​។

សំពះគ្រហស្ថខុសឬត្រូវ?

មានបញ្ហាច្រើនណាស់ក្នុងសង្គមខ្មែរ បណ្តាបញ្ហាទាំងនោះ មានបញ្ហាទាក់ទងនឹងអាទិ​ព្រហ្ម​ចរិយា​របស់​ព្រះសង្ឃ គឺ ការ​ប្រព្រឹត្ត​យ៉ាងប្រសើរ​ ជាមូលដ្ឋានរបស់ព្រះសង្ឃដែលត្រូវពាក់ព័ន្ធនឹងឃរាវាស កាលបើព្រះសង្ឃត្រូវចូល​ទៅពាក់ព័ន្ធ​នឹង​សង្គមឃរាវាស ព្រះសង្ឃត្រូវតែ​ស្គាល់មុខបាឋរបស់​ខ្លួន​ឯងឲ្យបានច្បាស់លាស់ ព្រោះថា បើមិនស្គាល់មុខបាឋ​របស់​ខ្លួន​ឯងទេ ប្រៀបដូចជា គង្វាល​គោ​មិនស្គាល់គោរបស់ខ្លួនដូច្នោះឯង    មុខបាឋរបស់ព្រះសង្ឃទាក់ទងនឹងអាទិព្រហ្មចរិយា គឺ ការ​សិក្សា​បទប្បញ្ញត្តិ ២២៧ មាត្រា និង សីលាចារវត្តដទៃទៀតដើម្បីញ៉ាំងការប្រព្រឹត្តរបស់ខ្លួនឲ្យសម​ស្របតាមយុគសម័យ ស្គាល់ខ្លួនឯង ស្គាល់បុគ្គលដទៃ ស្គាល់កាលៈទេសៈ ស្គាល់បរិស័ទនិងស្គាល់​អត្ថ​ស្គាល់​ធម៌តាមសមគួរដល់សមណសារូប ។
មានចម្ងល់មួយទាក់ទងនឹងការសំពះរបស់ព្រះសង្ឃឋានានុក្រមតាំងពីថ្នាក់ខ្ពស់បំផុតដល់ថ្នាក់ក្រោមថា តើព្រះសង្ឃទាំងនោះ​សំពះឃរាវាស​ ខុសឬត្រូវតាមព្រះវិន័យរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ?
រឿងសំពះ​ឃរាវាសនេះ ស្មេរមិនអាចនិយាយអ្វីដែលជាអត្តនោមតិបានទេ ប៉ុន្តែត្រូវនិយាយទៅ​តាមគោលការណ៍​របស់​ព្រះវិន័យ ព្រោះគោលការណ៍ជាគ្រឿងវិនិច្ឆ័យខុសឬត្រូវ មាន ៤ ប្រភេទ គឺ

1. សូត្រ បានដល់ គោលដើម ឬ បទបញ្ញត្តិដើមដែលព្រះបរមគ្រូបានណែនាំនិងបញ្ញត្តទុក
2. សុត្តានុលោម បានដល់ សេចក្តីអធិប្បាយគោលដើមនោះឲ្យបានច្បាស់លាស់ស្រប​តាមពុទ្ធ​បំណង
3. អាចរិយវាទ បានដល់ ពាក្យបង្រៀនណែនាំរបស់គ្រូវិទ្យាចារ្យ
4. អត្តនោ មតិ បានដល់ សេចក្តីយល់ឃើញផ្ទាល់ខ្លួន

នៅក្នុងវិនយបិដក ចុល្លវគ្គ ខុទ្ទកវត្ថុក្ខន្ធកៈ ទុតិយភាគ ក្បាលទី ១០ កថាខណ្ឌ ៣៧៤ ទំព័រ ៣១៤ និង ៣១៥ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់បាន​ត្រាស់​ដល់អវន្ទិយបុគ្គល ១០ ចំពូក ដែលភិក្ខុ​មិន​ត្រូវសំពះ គឺ

1. បុរេ ឧបសម្បន្នេន បច្ឆា ឧបសម្បន្នោ អវន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុបួសមុនមិន​ត្រូវសំពះភិក្ខុ​បួសក្រោយ ។
2. អនុបសម្បន្នោ អវន្ទិយោ បានដល់  ភិក្ខុមិនត្រូវសំពះអនុបសម្បន្ន គឺ សាមណេរ និង គ្រហស្ថ ។
3. នានាសំវាសកោ វុឌ្ឍតរោ អធម្មវាទី អវន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុមិនត្រូវសំពះ​អ្នកបួសនិកាយ​ផ្សេង មានវ័យចាស់ជាង និយាយ​មិន​ដឹងធម៌វិន័យ ។
4. មាតុគ្គាមោ អវន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុមិនត្រូវសំពះមាតុគ្រាម គឺ ស្រ្តី ។
5. បណ្ឌកោ អវន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុមិនត្រូវសំពះមនុស្សខ្ទើយ ។
6. បារិវាសិកោ អវន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុមិនត្រូវសំពះភិក្ខុដែលកំពុងនៅបរិវាស ។
7. មូលាយ បដិកស្សនារហោ អវន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុមិនត្រូវសំពះភិក្ខុដែលគួរទាញ​មកកាន់​អាបត្តិដើម ។
8. មានត្តារហោ អវន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុមិនត្រូវសំពះភិក្ខុគួរដល់មានត្ត ។
9. មានត្តចារិកោ អវន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុមិនត្រូវសំពះភិក្ខុដែលកំពុងប្រព្រឹត្តមានត្ត ។
10. អព្ភានារហោ អវន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុមិនត្រូវសំពះភិក្ខុដែលគួរដល់អព្ភានកម្ម ។

ភិក្ខុណា​សំពះ ភិក្ខុនោះ ត្រូវអាបត្តិទុក្កដ ប៉ុន្តែព្រះអង្គត្រាស់ណែនាំឲ្យភិក្ខុសំពះវន្ទិយបុគ្គល ៣ ចំពូក គឺ

1. បច្ឆា ឧបសម្បន្នេន បុរេ ឧបសម្បន្នោ វន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុបួសក្រោយត្រូវសំពះ​ភិក្ខុបួស​មុន ។
2. នានាសំវាសកោ វុឌ្ឍតរោ ធម្មវាទី វន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុត្រូវសំពះអ្នកបួសនិកាយផ្សេង មានវ័យចាស់ជាង និយាយ​ដឹង​ធម៌វិន័យ ។
3. សម្មាសម្ពុទ្ធោ វន្ទិយោ បានដល់ ភិក្ខុត្រូវសំពះព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ ។

អវន្ទិយបុគ្គល បានដល់ បុគ្គលដែលភិក្ខុមិនត្រូវសំពះ ។
វន្ទិយបុគ្គល បានដល់ បុគ្គលដែលភិក្ខុត្រូវសំពះ ។
ឧបសម្បន្ន បានដល់ ភិក្ខុ និង ភិក្ខុណី ។
អនុបសម្បន្ន បានដល់ សាមណេរ និង គ្រហស្ថ ។
មានត្ត បានដល់ ការប្រព្រឹត្តរាត្រីរបស់ភិក្ខុដែលត្រូវអាបត្តិសង្ឃាទិសេស គឺ ប្រព្រឹត្តសងតាមចំនួនរាត្រីដែលខុសឆ្គង ។
អព្ភានកម្ម បានដល់ សង្ឃកម្មរបស់ភិក្ខុ ២១ រូបសូធ្យដកចេញចាកអាបត្តិសង្ឃាទិសេសរបស់ភិក្ខុដែលប្រព្រឹត្តគ្រប់​តាម​ចំនួនរាត្រីដែលបានកំណត់ហើយ ។
សរុបសេចក្តីមកថា ព្រះសង្ឃត្រូវស្គាល់មុខបាឋ គឺ សីលធម៌របស់ខ្លួនកាលបើទៅពាក់ព័ន្ធនឹងឃរាវាស  ព្រោះព្រះវិន័យដែល​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់បញ្ញត្តឡើង គឺ ដើម្បីគ្រប់គ្រងភិក្ខុសង្ឃដែលបួសក្នុងសាសនានេះ ពោលគឺ​ព្រះអង្គមើលឃើញ​ប្រយោជន៍ ១០ ប្រការទើបបញ្ញត្តព្រះវិន័យ គឺ

1. ដើម្បីភាពល្អប្រសើររបស់សង្ឃ
2. ដើម្បីសេចក្តីសុខសាន្តរបស់សង្ឃ
3. ដើម្បីបង្រ្កាបមនុស្សរឹងទទឹងមិនចេះខ្មាសអៀន
4. ដើម្បីរស់នៅសុខដុមរមនារបស់ភិក្ខុដែលមានសីលជាទីស្រឡាញ់
5. ដើម្បីបិទខ្ទប់ហានិភ័យ ទុក្ខក្តៅក្រហាយដែលមានក្នុងបច្ចុប្បន្ន
6. ដើម្បីបិទខ្ទប់ហានិភ័យ ទុក្ខក្តៅក្រហាយដែលមានក្នុងអនាគត
7. ដើម្បីសេចក្តីជ្រះថ្លារបស់មហាជនដែលមិនទាន់ជ្រះថ្លា
8. ដើម្បីសេចក្តីជ្រះថ្លាថែមទៀតរបស់មហាជនដែលបានជ្រះថ្លាហើយ
9. ដើម្បីស្ថេរភាពរបស់ព្រះសទ្ធម្ម
10. ដើម្បីជ្រោមជ្រែងសណ្តាប់ធ្នាប់របស់ព្រះសង្ឃ

ព្រោះហេតុនោះ ព្រះសង្ឃទើបជា​ទក្ខិណេយ្យបុគ្គលនិងជាស្រែបុណ្យរបស់ពុទ្ធបរិស័ទ ។

 

ជឿឬចូលចិត្តគួរគិតពិចារណ៍

• ចុះផ្សាយដោយ ព្រះមហាភិរម្យ ក្នុងខែកញ្ញា 26, 2013 នៅម៉ោង 10:30pm
• View Blog

ជំនឿ បានដល់ ចេតនាជាហេតុជឿជាក់របស់មនុស្ស ភាគច្រើនកើតចេញពីជំនឿក្នុងសារពើវត្ថុឬបុគ្គល​ដោយគ្មានសេចក្តី​សង្ស័យ​ណា ៗ ពោលគឺ​ កាលបើសេចក្តីសង្ស័យណានីមួយត្រូវបានកម្ចាត់បង់ហើយ ជំនឿក៏កើតឡើង ។
ជំនឿរបស់មនុស្សដែលមានចំពោះអ្វីណានីមួយច្រើនកើតពីចេតនាសំខាន់ ២ គឺ

1. ជំនឿទុកចិត្ត(confidence)
2. ចំណូលចិត្ត(likes)  

ជំនឿទុកចិត្តរបស់មនុស្សអាចកើតចេញពីច្រើនករណី ដូចជា ជឿជាក់ថាត្រឹមត្រូវ ជឿថាពិតប្រាកដ ព្រោះរឿងនោះសមស្របនឹង​ចំណេះដឹង​ចាស់ដែលខ្លួនមាន ទោះខុសឬត្រូវយ៉ាងច្បាស់ក្រឡែតក៏ដោយ មនុស្សច្រើនតែទទួលយករឿងនោះដោយ​ជំនឿ​ទុក​ចិត្ត​ភ្លាម ហាក់នឹងថាជំនឿទុកចិត្តនោះផុសចេញពីសេចក្តីប្រាកដប្រជាក្នុងទិន្នន័យចាស់របស់ខ្លួន  ឬផុសចេញពីចំណេះដឹងថ្មី រឿងថ្មីដែល​ទើបតែបានទទួលហើយគាប់ជួនក៏សមស្របគ្នាល្មម ។
ក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់មនុស្ស ស្ថានការណ៍ដែលកើតឡើងស្រដៀងគ្នានេះមានច្រើនអនេក ជួនកាលធ្វើឲ្យមនុស្សសម្រេចចិត្ត​ខុស​ឆ្គង​ដោយសេចក្តីយល់ខុសពីសភាពពិត ឃ្វាងចាកសេចក្តីត្រឹមត្រូវ ថ្វីបើចំណេះដឹងចាស់ទាំងនោះបានឆ្លង​កាត់ការ​ពិសោធ​ដោយ​ ហេតុផលមួយកម្រិតមកហើយក៏ដោយ ប៉ុន្តែមិនមែនមានន័យថា ត្រឹមត្រូវ ពិតប្រាកដ តាមដែលយល់ដឹង និង ជឿជាក់មួយ​រយភាគរយនោះទេ ទិន្នន័យដែលផ្សែផ្សំនិងទទួលបានមិនគ្រប់គ្រាន់ក៏ជាហេតុផលនៃសេចក្តីសម្រេចចិត្តខុសដែរ ។
ជំនឿទុកចិត្តមួយទៀត អាចកើតឡើងព្រោះចំណេះដឹងថ្មី រឿងថ្មីដែលទទួលបាននោះឥតធ្លាប់ឆ្លងកាត់បទពិសោធឈ្វេងយល់ ឬ យល់ដឹងសោះ  ប៉ុន្តែមានអ្វីមួយដែលអន្ទងចិត្តឲ្យជឿតែម្តងដោយគ្រាន់តែបានស្តាប់ឬបានឃើញ  ជាជំនឿទុកចិត្តដោយ​ឥត​សង្ស័យ ទោះបីរឿងនោះមិនអាចបកស្រាយបាតុភូតណាមួយបានក៏ដោយ ភាគច្រើនយកខ្លួនឯងជារង្វាស់វាស់ជំនឿជឿជាក់ក្នុង​រឿងណាមួយដោយប្រាសាទទាំង ៥ ជាជាងពិសោធហេតុផលដោយបញ្ញា ជឿរូបភាពដែលភ្នែកប្រទះឃើញ ជឿសម្លេងដែល​ត្រចៀកស្តាប់ឮ ជឿវត្ថុដែលកាយចាប់ពាល់ រហូតដល់ជឿបុគ្គលដែលផ្តល់ពត៌មានជាដើម ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់​យល់​ ជ្រាបរឿងទាំងអស់នេះច្បាស់ទើបត្រាស់ណែនាំមនុស្សជាតិមិនទាន់ឲ្យជឿអ្វី ៗដែលប្រទះឃើញឬស្តាប់ឮនោះទេ លុះត្រាតែប្រើ​បញ្ញាជាគ្រឿងពិចារណា(វិចារណញាណ)យល់ដឹង​តាមសភាពពិតនិង​ ពិសោធឃើញ​ដោយខ្លួនឯងហើយ​ទើប​ជឿជាក់ជាក្រោយ  ហេតុនោះ ជំនឿបែបព្រះពុទ្ធសាសនាត្រូវប្រើបញ្ញាជាគូគ្រងរហូត ពុំនោះសោតទេ ក៏ក្លាយទៅជា​ជំនឿ​ទាស​ផ្តាសតាមអំពើចិត្ត ។
ការឃើញឬស្តាប់ឮអ្វីមួយដែលគ្រាន់តែត្រូវចិត្តរបស់ខ្លួនហើយបាក់ចិត្តជឿទៅចាត់ទុកថាជាជំនឿបែបឥតបញ្ញា លុះសិក្សា​ពិសោធអ្វីមួយនោះដឹងតាមសភាពពិតហើយទើបបាក់ចិត្តជឿបាន នេះហៅថា ជំនឿបែបមានបញ្ញា ។
ឃើញថា ជំនឿទុកចិត្តរបស់មនុស្សកើតចេញពីសេចក្តីជឿទុកចិត្តខ្លួនឯង ឬ ជឿទុកចិត្តអ្នកដទៃ ឱកាសខុសឬត្រូវទើប​មានស្មើគ្នាអាស្រ័យទៅលើការទទួលទិន្នន័យខុសឬត្រូវ ។
ក្នុងយុគសម័យនៃពត៌មាននិយម មានមនុស្សជាច្រើននិយមកាត់សេចក្តីភ្លាម ៗ ដោយគ្រាន់តែឃើញពត៌មានដែល​អ្នកដទៃ​ ចុះផ្សាយដោយពុំបានប្រើបញ្ញាឬគំនិតជាគ្រឿងពិចារណាទេ ឱកាសនៃសេចក្តីសម្រេចចិត្តខុសទើបមានច្រើន ។
តើធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីឲ្យសេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់ខ្លួនឈរលើគោលការណ៍ដែលត្រឹមត្រូវ?
ឆ្លើយថា បើកចិត្តទទួលអានឬស្តាប់ប៉ុន្តែមិនប្រញាប់ទទួលយក មានន័យថា នៅពេលអានឬស្តាប់យល់ច្បាស់ហើយក៏យក​ មកគិតកាញ់ចម្រាញ់ដោយបញ្ញារិះរកហេតុផលនិងទិន្នន័យដែលត្រឹមត្រូវ មុននឹងសម្រេចចិត្ត​ទទួលយកមកជាជំនឿទុកចិត្ត​របស់ខ្លួន ចំណាយពេលនឹងចំណេះដឹងថ្មីក្នុងន័យពិចារណាថ្លឹងថ្លែងយ៉ាងហ្មត់ចត់ ឱកាសនៃការ​ខុសឆ្គង​ទើបមានតិច ។
ក្រៅពីជំនឿទុកចិត្តនៅមានករណីមួយទៀត គឺ ចំណូលចិត្ត(like) ដែលចំណូលចិត្តនេះកើតចេញ​ពី​អារម្មណ៍​​ផ្ទាល់​ខ្លួន​មាន​ចំពោះ​ បុគ្គលឬអ្វីមួយដោយអាស្រ័យទៅលើសេចក្តីពេញចិត្ត​ឬមិនពេញចិត្ត​ជាគោលវិនិច្ឆ័យ សេចក្តីពេញចិត្តណា ៗ ក៏ដោយ​ដែលនាំទៅរកសេចក្តី​ជឿទុកចិត្តខុស​ឆ្គងចាត់ជា​ជំនឿទុកចិត្តបែបឥតបញ្ញា ។
កាន់តែពេញចិត្តខ្លាំង កាន់តែជឿទុកចិត្តខ្លាំង រហូតដល់ក្លាយជាជំនឿងប់ងុល ។
 ជំនឿងប់ងុល បានដល់  សេចក្តីជឿទុកចិត្តអ្វីមួយដែលមិនយល់ហេតុផល មិនបានឆ្លងកាត់​វិធី​សាស្រ្តខាងបញ្ញាក្នុង​ការ​វិនិច្ឆ័យ​ទិន្នន័យ ទោះរឿងនោះអាចរកទិន្នន័យ​មក​អធិប្បាយ​បាន​ឬមិនបាន​ក៏ដោយ ។
សរុបសេចក្តីមកថា កាលបើត្រូវការជឿទុកចិត្តឬចូលចិត្តអ្វីមួយ ត្រូវយកបញ្ញាជាអាវុធដើម្បី​វិនិច្ឆ័យ​អ្វី ៗនោះមុននឹង​ទទួល​យក​មកជា​ជំនឿទុកចិត្តរបស់ខ្លួន បើមិនប្រើបញ្ញាជាអាវុធទេ ជំនឿទុក​ចិត្ត​នោះក៏ក្លាយទៅជាជំនឿងប់ងុល តែងមានឱកាស​ខុស​ឆ្គង​ច្រើនជាងឱកាសត្រឹមត្រូវ  ផលវិបាក​នៃជំនឿងប់ងុលមិនអាចរួចផុតពីសេចក្តីទុក្ខបានទេ ហេតុនោះ មនុស្សទើប​ត្រូវ​អភិវឌ្ឍ​ បញ្ញាជា​ប្រទីប​សម្រាប់ឆ្លុះមើលវិថីជំនឿរបស់ខ្លួនដោយមិនអាចចៀសវាងបាន ។

ព្រះសង្ឃនិងមហាបាតុកម្ម

មនុស្សទោះល្អឬអាក្រក់ក៏ដោយសុទ្ធតែត្រូវការយុត្តិធម៌    បើគ្មានយុត្តិធម៌ទេ មនុស្សហាក់រស់នៅ​យ៉ាងកណ្តោចកណ្តែង គ្មានអ្វីជាទីពឹងខាងសង្គមទេ ឃើញថា យុត្តិធម៌ជាគោលដៅសំខាន់របស់​មនុស្ស ការដែលសង្គមមួយខ្វះយុត្តិធម៌ ឬ យុត្តិធម៌ត្រូវ​បានបកស្រាយដើម្បីតម្រូវចិត្តបុគ្គល​ណា​មួយ ធ្វើឲ្យយុត្តិធម៌មិនអាចតាំងនៅតាមសភាពពិតបាន ធ្វើឲ្យសង្គមកើតសាមគ្គីភេទ និង វាទប្ប​ដិវាទ ផលវិបាករបស់អយុត្តិធម៌ធ្វើឲ្យសង្គមបាក់បែក និង រង​ទុក្ខក្តៅក្រហាយ អយុត្តិធម៌ប្រៀបដូច​ជា​ទឹកល្អក់ដែល​គេ​បង្ហូរចូលទៅក្នុងត្រពាំងឬស្រះ ធ្វើសត្វទឹកមានត្រីជាដើមមើលមិន​ឃើញគ្នានិង​គ្នា​ច្បាស់ទេ ជួនកាលត្រូវខាំត្របាក់គ្នាឯងដោយ​មិន​ដឹង​ខ្លួន​ព្រោះយល់ថា​ជាចំណីដែល​ ត្រូវបរិភោគ​ត្បិតគំនាប គឺ សេចក្តីស្រេកឃ្លានបៀតបៀន ត្រីដែលមានភ្នែក​ភ្លឺក៏ក្លាយ​ទៅជា​ត្រី​​ដែល​មានភ្នែក​ស្រវាំង ឬជួនកាលដល់ថ្នាក់ខ្វាក់ភ្នែកទៅក៏មាន  ត្រូវនឹងពាក្យយុទ្ធសាស្រ្តថា កូរទឹកចាប់ត្រី មានន័យថា បើត្រូវ​ការ​ចាប់ត្រី​ដែលមាននៅក្នុងត្រពាំងឬស្រះណាមួយ អ្នកចាប់ត្រូវ​កូរទឹក​ក្នុង​ត្រពាំង​ឬស្រះនោះឲ្យល្អក់ដើម្បីងាយ​ ស្រួលក្នុងការចុះ​ចាប់ពេលណាក៏បាន ឬថា​អយុត្តិធម៌​ប្រៀបដូចជាទឹកសំអុយ​ដែល​គេ​បង្ហូរចូលទៅក្នុងត្រពាំងឬស្រះ ធម្មតា ទឹកសំអុយតែងមាន​សារ​ជាតិពុលលាយឡំ មិនត្រឹមតែធ្វើឲ្យសត្វទឹកគ្រប់ប្រភេទដែលរស់នៅក្នុងត្រពាំងឬស្រះ​នោះស្រវាំង​ភ្នែកឬខ្វាក់ភ្នែកនោះទេ ប៉ុន្តែ​ថែមទាំងអាចធ្វើឲ្យសត្វទឹកគ្រប់ប្រភេទនោះ​ដក​ដង្ហើម​មិនបានផង នៅទីបំផុត ក៏ស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទៅ យ់ាងណាមិញ អយុត្តិធម៌កាលបើត្រូវគេបង្ហូរឲ្យច្រើនឡើងក្នុង​សង្គមហើយ ធ្វើឲ្យមនុស្សមនាដែលរស់នៅក្នុងសង្គមនោះ​ស្រវាំងភ្នែក មើលមុខ​គ្នា​​និង​គ្នាដោយ​សេចក្តី​មិនយោគយល់  កើតជម្លោះទាស់ទែងខ្វែងគំនិត  ត្រដរតស៊ូដើម្បី​រស់ទាំងត្រដាបត្រដួស នៅពេលមនុស្ស​ណាម្នាក់ទទួលបានអយុត្តិធម៌ ក៏ស្រែកតវ៉ាដើម្បីរំលស់សេចក្តីទុក្ខលំបាករបស់ខ្លួន កាលបើមិនបានទទួលសេចក្តីតបស្នងទេ ក៏ចេះតែស្រែកថ្ងូរទៅជារឿយ ៗ មើលទៅហាក់ដូចជា​មនុស្សដែលកើតជម្ងឺអយុត្តិធម៌រ៉ាំរ៉ៃពិបាកនឹងព្យាបាលឲ្យជាស្រឡះបាន បើមិនអាចស៊ូទ្រាំនឹង​ជម្ងឺអយុត្តិធម៌នេះបានទេ អ្នកខ្លះក៏ត្រូវបញ្ចប់ជីវិតខ្លួនឯងទៅយ៉ាងអយុត្តិធម៌ ឃើញថា អយុត្តិធម៌ជា​សេចក្តី​ ទុក្ខរបស់មនុស្សដែលត្រូវកាត់បន្ថយឬកម្ចាត់ឲ្យចេញពីសង្គម ដើម្បីឲ្យមនុស្សបាន​ទទួល​យុត្តិ​ធម៌ និងបានសេចក្តីសុខ​ស្ងប់ចិត្ត​ជំនួសវិញ   ។
អយុត្តិធម៌មិនត្រឹមតែកើតឡើងក្នុងសង្គមឃរាវាសប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែអយុត្តិធម៌ក៏កើតឡើងក្នុងសង្គម​សង្ឃផងដែរ មានព្រះសង្ឃ​តូចតាចជាច្រើនដែលរងគ្រោះដោយអយុត្តិធម៌ ប៉ុន្តែសង្គមឃរាវាសមិន​សូវបានទទួលដំណឹងទេ ព្រោះព្រះសង្ឃតូចតាចភាគ​ច្រើនយល់ថាខ្លួនជាសមណៈ ប្រែមកថា អ្នកស្ងប់ស្ងៀម ទោះទទួលរងទុក្ខលំបាកយ៉ាងណា ក៏ស៊ូទ្រាំដើម្បីជាស្រែបុណ្យ​របស់​សង្គមឃ​រា​វាស ប្រសិនក្រោកឡើងតវ៉ាដូចយ៉ាងឃរាវាស ក៏ត្រូវគេបកស្រាយថា មិនមែនជាសមណៈ​ដែល​ស្ងប់​រម្ងាប់ទេ ព្រោះ​ហេតុនោះ សង្គមសង្ឃទើបជាសង្គមទ្រាំរស់ទោះកើតមានអយុត្តិធម៌ក៏ដោយ ។
មានពុទ្ធវចនៈ ១ ឃ្លាដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់បានត្រាស់ណែនាំសង្គមសង្ឃថា បរបដិពទ្ធា មេ ជីវិកា ប្រែថា ការរស់នៅ​របស់យើងអាស្រ័យទៅលើសង្គមឃរាវាស ពុទ្ធវចនៈនេះឆ្លុះ​បង្ហាញឲ្យ​ឃើញថា សង្គមសង្ឃមិនបានរស់​នៅញែកដាច់ពី​សង្គម​ឃរាវាសទេ ប៉ុន្តែត្រូវអាស្រ័យគ្នា​ទៅវិញ​ទៅមក  ហេតុនោះ ទើបកើតពាក្យពេចន៍ប្រៀបធៀបថា ទុក្ខរបស់ឃរាវាស​ក៏ជាទុក្ខ​របស់ព្រះ​សង្ឃ ទុក្ខរបស់ព្រះសង្ឃក៏ជាទុក្ខរបស់ឃរាវាស ព្រោះព្រះសង្ឃក៏ធ្លាប់ជាកូន​ចៅរបស់ឃរាវាស​ដែរ  ។
អយុត្តិធម៌មានផលប៉ះពាល់ទាំងដល់ឃរាវាសទាំងដល់ព្រះសង្ឃ  ព្រោះថាព្រះសង្ឃត្រូវរស់​នៅ​ក្រោម​ដំបូលសង្គមតែមួយ កាលបើដំបូលនោះបាក់ស្រុតមក ក៏សង្កត់ព្រះសង្ឃដែរ ហេតុនោះ ព្រះសង្ឃទើបត្រូវត្រដរ​តស៊ូ​រកយុត្តិធម៌ដល់សង្គមទាំង​មូលរួមជាមួយនឹងឃរាវាស ។
​ការតស៊ូរបស់ព្រះសង្ឃមិនមានគ្រាប់បែក មិនមានអាវុធជាគ្រឿងប្រហារអ្នកដទៃឲ្យស្លាប់បាត់បង់​ជីវិតនោះទេ ប៉ុន្តែព្រះសង្ឃ​មាន​សច្ចធម៌ និង សន្តិវិធីជាអាវុធ  ពោលគឺ ព្រះសង្ឃមានកណ្តាប់ដៃឥត​ស្រមោលដើម្បីបង្រ្កាបអយុត្តិធម៌ ។
សច្ចធម៌និងសន្តិវិធី(អហិង្សា)ប្រៀបដូចជាសាច់ជូរដែលយកទៅដាក់ក្នុងទឹកល្អក់ឬទឹកសំអុយដើម្បីសម្រស់ទឹកល្អក់ឬទឹកសំអុយនោះឲ្យរងថ្លាមើលឃើញអ្វី ៗតាមសភាពពិតបាន ។
ដោយសារឥទ្ធិពលនៃបាតដៃឥតស្រមោល គឺ សច្ចធម៌ និង សន្តិវិធី របស់ព្រះសង្ឃនេះឯងតែង​ធ្វើ​ឲ្យ​ក្រុមបង្កើតអយុត្តិធម៌​ភ័យខ្លាចនិង​តក់ស្លុត រឹតត្បិតព្រះសង្ឃ និង សង្កត់សង្កិនព្រះសង្ឃ​កាន់​តែ​ខ្លាំងឡើង ដូចជា មានការបកស្រាយថា ព្រះសង្ឃជា​សមណៈ​អ្នកស្ងប់​ស្ងៀម មិនអាចចូលរួមក្នុង​មហា​បាតុកម្មណា ៗបានទេ ព្រោះខុសនឹងវិនយប្បញ្ញត្តិ សមដូចសេចក្តីដែលព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធជា​ម្ចាស់​ត្រាស់​ក្នុងឱវាទបាតិមោក្ខថា
ន ហិ បព្វជិតោ បរូបឃាតី សមណោ ហោតិ បរំ វិហេ​ឋយន្តោ
មានសេចក្តី​​ថា បុគ្គលដែលសម្លាប់ជនដទៃមិនឈ្មោះថា បព្វជិត
បុគ្គលដែលបៀតបៀន​អ្នក​ដទៃមិន​ឈ្មោះថា សមណៈ ។
សេចក្តីនៃឱវាទនេះមិនមែន​ជាព្រះវិន័យទេ ប៉ុន្តែជាដំបូន្មានដែល​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ត្រាស់ដល់​ព្រះ​អរហន្ត​ចំនួន ១២៥០ អង្គនៅឯវត្តវេឡុវ័នកាលពី ២៦០២ ឆ្នាំកន្ងងមកហើយ ។
កាលបើនិយាយពីការដែលបព្វជិតឬសមណៈក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាសម្លាប់ជីវិតសត្វដទៃត្រូវបែងចែកជា ៣ ប្រភេទ  គឺ

1. មនុស្ស
2. អមនុស្ស 
3. តិរច្ឆាន 

មានន័យថា បព្វជិតកាលបើសម្លាប់ជីវិត ត្រូវមានទោសទៅតាមវិនយប្បញ្ញត្តិ ប៉ុន្តែទោសធ្ងន់ឬស្រាលផ្សេងគ្នា អាស្រ័យទៅ​លើ​ប្រភេទជីវិត ប៉ុន្តែបើមិនដល់ថ្នាក់ស្លាប់ទេ មានទោសរាយរងបន្ទាប់ ឧ. ភិក្ខុ ឬ បព្វជិតធ្វើឲ្យបុគ្គលម្នាក់ស្លាប់់ទៅ ឈ្មោះថា ត្រូវអាបត្តិបារាជិក មានន័យថា ទាល់តែសម្លាប់បុគ្គលណាមួយឲ្យស្លាប់បាត់បង់ជីវិតទៅទើបឈ្មោះថា​ ត្រូវអាបត្តិ​បារាជិក ដែល ​ជាប្រភេទគរុទោសផ្នែកព្រះវិន័យបាន ប៉ុន្តែបើបុរសនោះមិនស្លាប់ទេ គ្រាន់តែរង់របួស នៅមិនទាន់ចាត់ទុកថា ត្រូវអាបត្តិ​បារាជិកទេ  ប៉ុន្តែត្រូវអាបត្តិរងបន្ទាប់ គឺ ថុល្លច្ច័យ អាចសម្តែងអាបត្តិចេញនិងបន្តជីវិតបព្វជិតតទៅទៀតបាន  វត្ថុអនាមាស បានដល់ វត្ថុដែលបព្វជិត ឬ ភិក្ខុមិនត្រូវចាប់ពាល់ គឺ  អាវុធ មានកាំបិត ប៉ូថៅ កាំភ្លើង ជាដើម ភិក្ខុណា​ចាប់​ពាល់​ត្រូវអាបត្តិទុក្កដ ចាត់ជាលហុទោស សរុបមកក្នុងបរិបទនៃមនុស្សវិគ្គហៈ គឺថា ភិក្ខុសម្លាប់មនុស្ស ត្រូវបារាជិក ធ្វើឲ្យរង​របួស​ត្រូវថុល្លច្ច័យ និង ចាប់កាន់អាវុធត្រូវទុក្កដ ។
បើបព្វជិតឬភិក្ខុសម្លាប់អមនុស្សមានយក្ស ទេវតា ខ្មោច ព្រាយ បិសាចជាដើម ត្រូវអាបត្តិថុល្លច្ច័យ ប៉ុន្តែបើសម្លាប់សត្វតិរច្ឆាន មាន គោ ក្របី ឬ មាន់ទា ឬ មូស ក្អែបជាដើម ត្រូវអាបត្តិបាចិត្តិយៈ ។
មហាបាតុកម្ម បានដល់ បាតុកម្មរបស់មហាជន ការដែលព្រះសង្ឃចូលរួមក្នុងបាតុកម្មដើម្បីទាមទារអ្វីមួយដែល​ព្រះសង្ឃ​ យល់ថាមិនត្រឹមត្រូវ គឺ ព្រះសង្ឃអាចចូលរួមនិងធ្វើបាតុកម្មបានមិនទើសទាស់ផ្នែកព្រះវិន័យទេ ព្រោះមិនបានទៅដើម្បី​សម្លាប់ឬបៀតបៀនបុគ្គលណានីមួយទេ ប៉ុន្តែទៅដើម្បីសម្លាប់ឬបៀតបៀនអយុត្តិធម៌ឲ្យស្លាប់ពីសង្គម ។
ភាពមិនប្រក្រតីនៃការបោះឆ្នោតធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់យុត្តិធម៌សង្គម ហេតុនោះ ការដែលពលរដ្ឋទាមទារ​ឲ្យចាត់ការភាពមិន​ប្រក្រតី​ នោះឲ្យបានត្រឹមត្រូវចាត់ជាសិទ្ធិសេរីភាពតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។
អ្នកបង្កភាពមិនប្រក្រតីត្រូវតែទទួលខុសត្រូវចំពោះទង្វើរបស់ខ្លួន ប្រៀបដូចជាអ្នកបង្ហូរទឹកសំអុយចូលទៅក្នុងស្រះ ធ្វើឲ្យត្រី​ថប់​ដង្ហើម ឬ ស្លាប់ទៅ  ។  ដើមហេតុនៃការថប់ដង្ហើម ឬ ការស្លាប់របស់ត្រីព្រោះអ្នកបង្ហូរទឹកសំអុយនុះឯង មានន័យថា អ្នកបង្ហូរទឹកសំអុយជាដើមហេតុនៃការថប់ដង្ហើមឬស្លាប់របស់សត្វត្រី យ៉ាងណាមិញ ការធ្វើបាតុកម្មដើម្បីទាមទារយុត្តិធម៌មិន​មែនជាកំហុសរបស់ព្រះសង្ឃ ឬ ប្រជាជននោះទេ ប៉ុន្តែព្រោះមានគជបជាដើមហេតុនៃភាពមិនប្រក្រតីនេះ ហេតុនោះ សូមនិយាយយ៉ាងពេញក្រអូមមាត់ថា គជបត្រូវតែទទួលខុសត្រូវចំពោះភាពមិនប្រក្រតីទាំងឡាយដែល​កើតមាននៅក្នុងការ​
បោះ​ឆ្នោតឆ្នាំ 2013 នេះ ។

ចំណុចខ្សោយនិងចំណុចខ្លាំងរបស់ប្រជាធិបតេយ្យ

ប្រទេសកម្ពុជាមានរបបគ្រប់គ្រង ឈ្មោះថា ប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សមានព្រះមហាក្សត្រជាប្រមុខរដ្ឋដែលមិន ​កាន់មុខ​តំណែង​ផ្នែកនយោបាយ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ ដល់ឆ្នាំ ២០១៣ នេះ របបប្រជាធិបតេយ្យមានអាយុកាល ២០ ឆ្នាំហើយទាំង​បានចាក់​ឫសជា​បណ្តើរ ៗ ហើយ ប៉ុន្តែនៅមិនទាន់រឹងមាំដូចប្រទេសដទៃទេ ប្រទេសជិតខាងកម្ពុជាដូចជា ថៃ មានរបប​ប្រជាធិបតេយ្យ​តាំងពីថ្ងៃទី ២៤ មិថុនា ១៩៣២ រហូតដល់ឆ្នាំ ២០១៣ នេះ មានអាយុកាល ៨១ ឆ្នាំហើយ  ឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជា​មានរបបប្រជាធិបតេយ្យក្មេងខ្ចីជាងប្រទេសថៃ ៦១ ឆ្នាំ តាមធម្មតា របបនីមួយ ៗតែងតែមានចំណុចខ្លាំង​និង​ចំណុចខ្សោយ ដើម្បី​សិក្សាឈ្វេងយល់របបប្រជាធិតេយ្យឲ្យបានត្រឹមត្រូវ សូមលើកយកចំណុចខ្លាំង​និងចំណុច​ខ្សោយ​មក​ចង្អុលបង្ហាញ​ដើម្បីជា​ គ្រឿងពិចារណានិងបិទខ្ទប់ចំណុចខ្សោយដើម្បីឲ្យក្លាយជាចំណុចខ្លាំងតទៅ
ចំណុចខ្សោយ 

1. ប្រជាជនមិនទាន់យល់ដឹងសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ខ្លួនបានយ៉ាងពេញលេញនៅឡើយ ។
2. មានការគំរាមកំហែងស្មារតីនិងឆន្ទៈរបស់ប្រជាជន ។
3. ប្រជាជនមានសេចក្តីភ័យខ្លាចនិងមិនចូលរួមក្នុងកិច្ចការពារគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ។
4. មានការរំលោភបំពានសិទ្ធិសេរីភាពរបស់បុគ្គលច្រើន ។
5. មានការធ្វើខុសច្បាប់បោះឆ្នោតយ៉ាងទូលំទូលាយ ដូចជា ការទិញឆន្ទៈរបស់ម្ចាស់ឆ្នោតជាដើម 
6. ការរៀបចំការបោះឆ្នោតគ្មានតម្លាភាព ។ 
7. មានការលួចបន្លំសន្លឹកឆ្នោតច្រើន ។ 
8. គ្មានដំណោះស្រាយដែលត្រឹមត្រូវសម្រាប់ភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោត ។ 
9. មានការទិញដូរមុខតំណែងរដ្ឋយ់ាងអនាធិបតេយ្យ ។
10. មានអំពើពុករលួយក្នុងមុខតំណែងរដ្ឋ ។ 
11. មានគោលការណ៍ល្អប៉ុន្តែបដិបត្តិមិនចំគោលដៅ គឺ ទ្រឹស្តីខ្ទាស់នឹងបដិបត្តិ ។
12. រដ្ឋាភិបាលដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោតប្រើអំណាចមិនត្រឹមត្រូវនិងគ្មានប្រសិទ្ធិភាព ។ 
13. គណបក្សនយោបាយខ្លះដែលឈ្នះឆ្នោតក្តោបក្តាប់អំណាចផ្តាច់មុខនិងបំពានច្បាប់ដើម្បីផលប្រយោជន៍បក្សពួក ។
14. របបរាជការមានចរិតផ្តាច់ការ មិនបម្រើប្រយោជន៍សាធារណៈ ។ 
15. ការចាយវាយថវិកាជាតិគ្មានតម្លាភាព ។ 
16. តំណាងរាស្រ្តគិតគូរប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនច្រើនជាងប្រជាជន ។ 
17. ប្រើសម្លេងភាគច្រើនបំបិទសិទ្ធិសេរីភាពរបស់សម្លេងភាគតិច ។ 
18. បញ្ញត្តច្បាប់ដើម្បីផលប្រយោជន៍បក្សពួក ។ 
19. ​រឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាជន ។ 
20. រូបបែបគ្រប់គ្រងខាងក្រៅជាប្រជាធិតេយ្យ ប៉ុន្តែរូបបែបខាងក្នុងជារបបផ្តាច់ការ ។
21. មន្រ្តីរាជការខ្វះការយល់ដឹងសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ប្រជាជន ។ 
22. បុគ្គលសាធារណៈក្លាយជាបុគ្គលរបស់បក្ស ។ 
23. ប្រព័ន្ធឃោសនាមិនឯករាជ្យ ។
24. តុលាការមិនឯករាជ្យ ។
25. មានការបំបែកបំាក់គណបក្សគូប្រជែង ។ 
26. ប្រើរបបបក្សពួកនិយម គ្រួសារនិយម អនុគ្រោះនិយម ឬ របបហៃអើ ។ 
27. មាននិទណ្ឌភាពច្រើនសម្រាប់ជនល្មើស ។ 
28. មិនសូវមានចរិយធម៌និងគុណធម៌ ។ 
29. ចូលចិត្តប្រើកម្លាំងបាយ(ហិង្សា)ច្រើនជាងសន្តិវិធី(អហិង្សា) ។
30. ខ្វះទំនួលខុសត្រូវចំពោះទង្វើរបស់ខ្លួន ។
31. ចាត់ទុកប្រជាជនជាខ្ញុំបម្រើនយោបាយ ។
32. មិនញែករឿងផ្ទាល់ខ្លួនចេញពីរឿងសាធារណ៍ ។
33. បែកបាក់សាមគ្គីក្នុងចំណោមប្រជាជន ។
34. ខ្វះអំណត់អត់ធ្មត់ក្នុងការប្រើសិទ្ធិសេរីភាព ។
35. កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធមិនឯករាជ្យ ។

ចំណុចខ្លាំង

1. ប្រជាជនយល់ដឹងសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ខ្លួនយ៉ាងពេញលេញ ។
2. មានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សបានយ៉ាងប្រសើរ ។
3. មានការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និង យុត្តិធម៌ ។
4. គ្មានអំពើពុករលួយក្នុងមុខតំណែងរដ្ឋ ។
5. គ្មានការទិញដូរមុខតំណែងរដ្ឋឡើយ ប៉ុន្តែចូលកាន់មុខតំណែងរដ្ឋដោយការប្រឡងប្រណាំង ។
6. បដិបត្តិត្រូវនឹងទ្រឹស្តី ។
7. ប្រជាជនមានសិទ្ធិសេរីភាពពេញលេញ ។
8. ប្រទេសជាតិមានស្ថេរភាពនិងសន្តិភាពជាទីទទួលស្គាល់របស់សហគមអន្តរជាតិ ។
9. ប្រជាជនចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងសកម្មភាពនយោបាយនិងសង្គម ។
10. ប្រជាជនប្រកាន់ខ្ជាប់គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងត្រឹមត្រូវ ។
11. ប្រទេសជាតិមានសណ្តាប់ធ្នាប់និងសន្តិសុខ ។
12. ប្រជាជនរស់នៅយ៉ាងសុខដុមរមនា ។
13. ប្រទេសជាតិមានការរីកចម្រើនជឿនលឿន ។
14. មានសាមគ្គីភាពក្នុងចំណោមប្រជាជន ។
15. ប្រជាជនមានចរិយធម៌និងគុណធម៌ ។
16. ប្រើរបបគុណធម៌(merit system)សម្រាប់របបរាជការ(bureaucracy) ។   
17. ប្រជាជនជាម្ចាស់អំណាច
18. កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធឯករាជ្យអព្យាក្រឹត
19. ប្រព័ន្ធឃោសនាឯករាជ្យអព្យាក្រឹត
20. តុលាការឯករាជ្យអព្យាក្រឹត
21. រដ្ឋាភិបាលប្រើអំណាចទៅតាមច្បាប់ដែលបម្រើនិងការពារប្រយោជន៍របស់ប្រជាជន ។
22. រូបបែបគ្រប់គ្រងទាំងខាងក្នុងទាំងខាងក្រៅជាប្រជាធិបតេយ្យ ។  
23. ចូលចិត្តប្រើអហិង្សាច្រើនជាងហិង្សា ។ 
24. របបរាជការមានចរិតជាប្រជាធិបតេយ្យ ។ 
25. មានការចាយវាយថវិកាជាតិប្រកបដោយតម្លាភាពអាចត្រួតពិនិត្យបាន ។ 

ឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជានៅមានដំណើរវែងឆ្ងាយត្រូវដើរទៅមុខទៀត ទើបអាចទៅដល់គោល​ដៅ​ដែល​ប្រាថ្នាបាន ។

ព្រះពុទ្ធដីកាគរុធម៌ ៨ ប្រការ 

១- ធម៌​ណា​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​សេចក្តី​ទុក្ខ​ ទាំងឡាយ​នោះ​ពុំ​មែន​ជា​ព្រះធម៌​ ព្រះវិន័យ​តថាគត​ឡើយ ។
២- ធម៌​ណា​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​សេចក្តី​តម្រេក​ ទាំងឡាយ​នោះ​ ក៏​ពុំ​មែន​ជា​ព្រះធម៌​ ព្រះវិន័យ​តថាគត​ដែរ ។
៣- ធម៌​ណា​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​ប្រាថ្នា​ធំ​ ទាំងឡាយ​នោះ​ ក៏​មិនមែន​ជា​ព្រះធម៌​ ព្រះវិន័យ​តថាគត​ដែរ ។
៤- ធម៌​ណា​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​សន្សំ​កិលេស​ ទាំងឡាយ​នោះ​ ក៏​មិន​មែន​ជា​ព្រះធម៌​ ព្រះវិន័យ​តថាគត​ដែរ ។
៥- ធម៌​ណា​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​មិន​អនុគ្រោះ​សន្តោស​ទៅ​តាម​របស់​ តាម​មាន​ តាម​បាន​ ទាំងឡាយ​នោះ​ ក៏​មិន​មែន​ជា​ព្រះធម៌​ ព្រះវិន័យ​តថាគត​ដែរ ។
៦- ធម៌​ណា​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​ប្រកាន់​បក្ស​ ពួក​ ឬ​ក្រុម​ ទាំងឡាយ​នោះ​ ក៏​មិនមែន​ជា​ព្រះធម៌​ ព្រះវិន័យ​តថាគត​ដែរ ។
៧- ធម៌​ណា​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​សេចក្តី​ខ្ជិល​ច្រអូស​ ស្ពឹក​ ស្រពន់​ ខ្ជះខ្ជាយ​ រាយមាយ​ ទាំងឡាយ​នោះ​ ក៏​មិនមែន​ជា​ព្រះធម៌​ ព្រះវិន័យ​តថាគត​ដែរ ។
៨- ធម៌​ណា​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ដើម្បី​ឱ្យ​គេ​ពិបាក​ចិញ្ចឹម​ ទាំងឡាយ​នោះ​ ក៏​មិនមែន​ជា​ព្រះធម៌​ ព្រះវិន័យ​តថាគត​ដែរ ។
ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំងឡាយ​ គរុធម៌​ ៨​ ប្រកា​រនេះ​ បើ​បុគ្គល​ណា​បាន​រក្សា​ប្រតិបត្តិ​គរុធម៌​ហើយ​ គឺ​ជា​ឧបសម្បទាន​របស់​អ្នក​ទាំងឡាយ ។

ព្រះត្រៃបិដក

  គម្ពីរ​ព្រះត្រៃបិដក ឬ​គម្ពីរ​ភាសាបាលី​ គឺ​ជា​បណ្តុំ​នៃ​​​​អត្ថបទ​ជា​​ភាសា​បាលី​​អំពីមូលដ្ឋានគ្រឹះ​នៃ​លទ្ធិ​​ ព្រះពុទ្ធសាសនា​និកាយថេរវាទ ។ ​   យោង​ តាម​កំណត់​ហេតុ​របស់​ក្រុម​ជំនុំព្រះត្រៃបិដក​​ខ្មែរ ព្រះត្រៃ​បិដក​ខ្មែរ​ត្រូ​វបាន​​​​ផ្ទៀងផ្ទាត់​ភាសា​បាលីនិង​បកជាសម្រាយភាសា ​ខ្មែរ​ដោយ​ក្រុម​ជំនុំ​ព្រះ​ត្រៃ​បិដក​ខ្មែរ​​​ដែល​បាន​ ចាប់​ផ្តើម​ធ្វើ​កិច្ច​ការ​ងារ​នេះ​នៅ​ថ្ងៃ​ទី​៣ កើត ខែបុស្ស ឆ្នាំ​មមី​​ទោស័ក ពុទ្ធសករាជ​២៤៧២ ត្រូវ​នឹង​ថ្ងៃ​ទី២ ខែ​មករា ឆ្នាំ១៩៣០ ។

ព្រះ​ត្រៃ​បិដក​ខ្មែរ​មាន​ ១១០ក្បាល ដោយ​ចែក​ចេញ​ជា​៖
៚ ព្រះវិន័យបិដក​មាន​ ១៣​ក្បាល​ គឺ​ចាប់​ពីភាគ​ទី​១ ដល់​ភាគ​ទី​១៣
៚ ព្រះសុត្តន្តបិដក​មាន​ ៦៤ក្បាល គឺ​ចាប់​ពីភាគ​ទី​១៤ល ដល់​ភាគ​ទី៧៧
៚ ព្រះអភិធម្ម​មាន​ ៣៣​ក្បា​ គឺ​ចាប់​ពី​ភាគទី​៧ ដល់​ភាគទី១១០ ។

             សរុបមក​ ព្រះ​ត្រៃដក​ខ្មែ​រមាន​ ១១០​ក្បាល​ ដែល​ត្រូវ​ជា ៣៦៦៣០ទំព័រជា​ភាសា​បាលីនិង​ ៣៦៦៣០​​ទំព័រ​ជា​ភាសា​ខ្មែរ ។             សម្រាប់​ព័ត៌មាន​លម្អិត​សូម​អាន​កំណត់​ត្រា​របស់​ក្រុម​ជំនុំ​ព្រះត្រៃ​​បិដក​​នៅ​ទំព័រ​ដើម​នៃ​វិន័យបិដកភាគ​ទី១ ។       សូម ទាញ​យក​អត្ថបទគម្ពីរ​ព្រះត្រៃបិដក​ (.pdf)  ​ដើម្បី​សិក្សា ឈ្វេង​យល់​ពី​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនានិង​ការ​ប្រតិបត្តិ​សម្រាប់​ជីវិត​ទាំងនៅ​ ក្នុង​ជា​តិនេះ​និង​​ជាតិ​ខាងមុខដោយ​អនុមោទនាពីខ្ញុំ​ព្រះករុណា ខ្ញុំ​បាទ​  គុណធម៌ខ្មែរ ។

 ព្រះវិន័យបិដក ​ ជាបណ្តុំ​នូវ​អត្ថបទ​ដែល​ទាក់ទង​នឹង​វិន័យ​សម្រាប់​គ្រប់​គ្រង​ការ​ ប្រព្រឹត្ត​ កិច្ចការប្រចាំ​ថ្ងៃ​របស់​ព្រះសង្ឃ-សហគមន៍​ភិក្ខុ ឬ​ភិក្ខុនី ។ បន្ថែម​លើស​ពី​បញ្ជី​នៃ​វិន័យទាំង​ឡាយ​ វិន័យ​បិដក​ក៏​រួម​បញ្ចូល​នូវ​រឿង​ទាំងឡាយ​​ដែល​ទាក់​ទង​នឹង​វិន័យ​នីមួយៗដោ ​យ​បាន​ផ្តល់​នូវ​ដំណោះស្រាយ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​ជាម្ចាស់​ចំពោះ​សំណួរ​ដែល​ ថា​តើ​ត្រូវ​ធ្វើ​ដូចម្តេច​ដើម្បី​រក្សា​នូវ​ភាព​សុខដុមរមនា​នៃ​ការ​រស់​នៅ ​ជាមួយ​គ្នា​នៅ​ក្នុង​សហគមន៍​​សាសនា​ដ៏​ធំនិង​លាយឡំគ្នា ។ ព្រះវិន័យបិដក​មាន​ ១៣​ក្បាល​ គឺ​ចាប់​ពីភាគ​ទី​១ ដល់​ភាគ​ទី​១៣ ។សូម​ទាញ​យក​អត្ថបទគម្ពីរ​ព្រះត្រៃ៖

៚ បិដក​លេខ ១
មហាវិភង្គ បឋមភាគ រវេរញ្ជកណ្ឌ និង បារាជិកកណ្ឌ
៚ បិដក​លេខ ២
មហាវិភង្គ​ ទុតិយភាគ កេរសកណ្ឌ និង អនិយតកណ្ឌ
៚ បិដក​លេខ ៣
មហាវិភង្គ​ តតិយភាគ​ និស្សគ្គិយកណ្ឌ និង បាចិត្តិយកណ្ឌ
៚ បិដក​លេខ ៤
មហាវិភង្គ ចតុត្ថភាគ បាចិត្តិយកណ្ឌ បាដិទេសនីយកណ្ឌ សេខិយកណ្ឌ អធិករណសមថកណ្ឌ
៚ បិដក​លេខ ៥
ភិក្ខុនីវិភង្គ បច្ចេកភាគ
៚ បិដក​លេខ ៦
មហាវគ្គ បឋមភាគ មហាខន្ធកៈ ឧបោសថក្ខន្ធកៈ
៚ បិដក​លេខ ៧
មហាវគ្គ ទុតិយភាគ វស្សូបនាយិកក្ខន្ធកៈ
៚ បិដក​លេខ ៨
មហាវគ្គ តតិយភាគ កឋិនៈក្ខន្ធកៈ ចីវរក្ខន្ធកៈ ចម្បេយ្យក្ខន្ធកៈ និង កោសម្តិក្ខន្ធកៈ
៚ បិដក​លេខ ៩
ចុល្លវគ្គ បឋមភាគ កម្មក្ខន្ធកៈ បារិវាសិកក្ខន្ធកៈ និង សមុច្ចយក្ខន្ធកៈ
៚ បិដក​លេខ ១០
ចុល្លវគ្គ ទុតិយភាគ សមថក្ខន្ធកៈ ខុទ្ទកវត្ថុក្ខន្ធកៈ និង សេនាសនក្ខន្ធគ
៚ បិដក​លេខ ១១
ចុល្លវគ្គ តតិយភាគ សង្ឃភេទក្ខន្ធកៈ វត្តក្ខន្ធកៈ បាតិមោក្ខដ្ឋបនក្ខន្ធកៈ ភិក្ខុនិក្ខន្ធកៈ បញ្ចសតិកក្ខន្ធកៈ និង សត្តសតិកក្ខន្ធកៈ
៚ បិដក​លេខ ១២
បរិវារ បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១៣
បរិវារ ទុតិយភាគ វខន្ធកបុច្ឆា ឯកុត្តរិក ឧបោសថាទិបុច្ឆាវិស្សជ្ជនា អត្ថវសេបករណៈ តាថាសង្គណិកៈ និង អធិករណភេទ ជាដើម

            ព្រះសុត្តន្តបិដក​ ជាបណ្តុំ​នៃ​ព្រះសូត្រ​​ ឬ​សេចក្តី​អធិប្បាយ​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​និង​របស់​សាវ័ក​ជំនិត​របស់​ព្រះ​អង្គ​ ពីរបី​អង្គ​ទៀត​ដែល​ផ្ទុក​នូវ​រាល់​ទ្រឹស្តី​នៃ​ការ​បង្រៀន​សំខាន់ៗ​នៅ​ ក្នុង​ព្រះ​ ពុទ្ធសាសនា​និកាយថេរវាទ ។ ព្រះសុត្តន្តបិដក​មាន​ ៦៤ក្បាល គឺ​ចាប់​ពីភាគ​ទី​១៤ ដល់​ភាគ​ទី៧៧ ។សូម​ទាញ​យក​អត្ថបទគម្ពីរ​ព្រះត្រៃ៖

៚ បិដក​លេខ ១៤
ទីឃនិកាយ បឋមភាគ
សីលក្ខន្ធវគ្គ ព្រម្មជាលសូត្រ សាមញ្ញផលសូត្រ អម្ពដ្ឋសូត្រ និង​ សោណទណ្ឌសូត្រ
៚ បិដក​លេខ ១៥
ទីឃនិកាយ ទុតិយភាគ សីលក្ខន្ធវគ្គ
៚ បិដក​លេខ ១៦
ទីឃនិកាយ តតិយភាគ មហាវគ្គ មហាបទានសូត្រ មហានទានសូត្រ និង មហាបរិនិព្វានសូត្រ
៚ បិដក​លេខ ១៧
ទីឃនិកាយ ចតុត្ថកាត មហាវគ្គ
៚ បិដក​លេខ ១៨
ទីឃនិកាយ បញ្ចមភាគ បាដិកភាគ បាដិកសូត្រ ឧទុម្ពរិកសូត្រ ចក្កវត្តិសូត្រ អគ្គញ្ញសូត្រ សម្បសាទនីយសុត្តំ និង បាសាទិកសូត្រ
៚ បិដក​លេខ ១៩
ទីឃនិកាយ បាដិកវគ្គ ឆដ្ធភាគ
៚ បិដក​លេខ ២០
មជ្ឈិមនិកាយ មូលបណ្ណាសក បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ២១
មជ្ឈិមនិកាយ មូលបណ្ណាសក ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ២២
មជ្ឈិមនិកាយ មូលបណ្ណាសក មហាយមកវគ្គ
៚ បិដក​លេខ ២៣
មជ្ឈិមនិកាយ មជ្ឈិមបណ្ណាសក ចតុត្ថភាគ
៚ បិដក​លេខ ២៤
មជ្ឈិមនិកាយ មជ្ឈិមបណ្ណាសក បញ្ជមភាគ
៚ បិដក​លេខ ២៥
មជ្ឈិមនិកាយ មជ្ឈិមបណ្ណាសក ឆដ្ឋភាគ​
៚ បិដក​លេខ ២៦
មជ្ឈិមនិកាយ ឧបារិបណ្ណាសក សត្តមភាគ
៚ បិដក​លេខ ២៧
មជ្ឈិមនិកាយ ឧបារិបណ្ណាសក អឆដ្ឋភាគ
៚ បិដក​លេខ ២៨
មជ្ឈិមនិកាយ ឧបារិបណ្ណាសក នវមភាគ

៚ បិដក​លេខ ២៩
សំយុត្តនិកាយ សគាថាវគ្គ បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៣០
សំយុត្តនិកាយ សគាថាវគ្គ ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៣១
សំយុត្តនិកាយ និទានវគ្គ តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៣២
សំយុត្តនិកាយ និទានវគ្គ ចតុត្ថភាគ
៚ បិដក​លេខ ៣៣
សំយុត្តនិកាយ ខន្ធវារវគ្គ បញ្ជមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៣៤
សំយុត្តនិកាយ ខន្ធវារវគ្គ ឆដ្ឌភាគ
៚ បិដក​លេខ ៣៥
សំយុត្តនិកាយ សឡាយតនវគ្គ សត្តមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៣៦
សំយុត្តនិកាយ សឡាយតនវគ្គ អដ្ធមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៣៧
សំយុត្តនិកាយ មហារារវគ្គ នវមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៣៨
សំយុត្តនិកាយ មហារារវគ្គ សទមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៣៩
សំយុត្តនិកាយ មហារារវគ្គ ឯកាសទមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៤០
អង្គុត្តរនិកាយ ឯក ទុកនិបាត បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៤១
អង្គុត្តរនិកាយ តិកនិបាត ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៤២
អង្គុត្តរនិកាយ ចតុក្កនិបាត តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៤៣
អង្គុត្តរនិកាយ ចតុក្កនិបាត ចតុត្ថភាគ
៚ បិដក​លេខ ៤៤
អង្គុត្តរនិកាយ បញ្ជកនិបាត បញ្ជមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៤៥
អង្គុត្តរនិកាយ បញ្ជកនិបាត អដ្ធភាគ

៚ បិដក​លេខ ៤៦
អង្គុត្តរនិកាយ ឆក្កនិបាត សត្តមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៤៧
អង្គុត្តរនិកាយ សត្តកនិបាត អដ្ធភាគ
៚ បិដក​លេខ ៤៨
អង្គុត្តរនិកាយ អដ្ឋកនិបាត នវមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៤៩
អង្គុត្តរនិកាយ នវកនិបាត ទសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៥០
អង្គុត្តរនិកាយ ទសកនិបាត ឯកាទសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៥១
អង្គុត្តរនិកាយ ទសកនិបាត ទ្វាទសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៥២
ខុទ្ទកនិកាយ ខុទ្ទកបាឋ ធម្មបទគាថាឧទានុ ធម្មភាគ
៚ បិដក​លេខ ៥៣
ខុទ្ទកនិកាយ ឥតិវុត្តកៈ ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៥៤
ខុទ្ទកនិកាយ សុត្តនិបាត តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៥៥
ខុទ្ទកនិកាយ វិមានវត្ថុ ចតុត្ថភាគ
៚ បិដក​លេខ ៥៦
ខុទ្ទកនិកាយ បេតវត្ថុថេរគាថា បញ្ចមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៥៧
ខុទ្ទកនិកាយ ថេរគាថា ថេរីគាថា ឆដ្ឋភាគ
៚ បិដក​លេខ ៥៨
ខុទ្ទកនិកាយ ជាតក សត្តមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៥៩
ខុទ្ទកនិកាយ ជាតក អដ្ឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៦០
ខុទ្ទកនិកាយ ជាតក នវមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៦១
ខុទ្ទកនិកាយ ជាតក ទសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៦២
ខុទ្ទកនិកាយ ជាតក ឯកាទសមភាគ

៚ បិដក​លេខ ៦៣
ខុទ្ទកនិកាយ ជាតក ទ្វាទសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៦៤
ខុទ្ទកនិកាយ មហានិទ្ទេស បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៦៥
ខុទ្ទកនិកាយ មហានិទ្ទេស ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៦៦
ខុទ្ទកនិកាយ មហានិទ្ទេស តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៦៧
សំយុត្តនិកាយ ខន្ធវារវគ្គ ឆដ្ខភាគ
៚ បិដក​លេខ ៦៨
ខុទ្ទកនិកាយ ចូឡនិទ្ទេស ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៦៩
ខុទ្ទកនិកាយ បដិសម្ភិទាមគ្គ បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៧០
ខុទ្ទកនិកាយ បដិសម្ភិទាមគ្គ ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៧១
ខុទ្ទកនិកាយ បដិសម្ភិទាមគ្គ តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៧២
ខុទ្ទកនិកាយ អបទាន បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៧៣
ខុទ្ទកនិកាយ អបទាន ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៧៤
ខុទ្ទកនិកាយ អបទាន តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៧៥
ខុទ្ទកនិកាយ អបទាន ចតុត្ថភាគ
៚ បិដក​លេខ ៧៦
ខុទ្ទកនិកាយ អបទាន ចញ្ចមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៧៧
ខុទ្ទកនិកាយ ពុទ្ធវំសៈ ចរិយាបិតក  

 ព្រះអភិធម្មបិដក ជាបណ្តុំ​នៃ​អត្ថបទ​ដែល​និយាយ​អំពី​គោល​ការណ៍​នៃ​លទ្ធិ​ពុទ្ធសាសនា​​ដែល​បាន ​បង្ហាញ​នៅ​ក្នុង​ព្រះ​សុត្តន្តបិដក​ ដោយត្រូវ​បាន​គេ​សរសេរ​និង​ចងក្រង​ឡើងវិញ​ជា​គម្រោងការ​ដែល​មាន​លក្ខណៈជា​ ប្រព័ន្ធ​​ ដែល​អាច​ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​អនុវត្ត​​នៅ​ក្នុង​ការ​សិក្សា​អំពី​ធម្មជាតិ​នៃ ​រូប និង​ចិត្ត ។ ព្រះអភិធម្ម​មាន​ ៣៣​ក្បាល​ គឺ​ចាប់​ពី​ភាគទី​៧៨ ដល់​ភាគ​ទី១១០ ។សូម​ទាញ​យក​អត្ថបទគម្ពីរ​ព្រះត្រៃ៖

៚ បិដក​លេខ ៧៨
ធម្មសង្គណិ បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៧៩
ធម្មសង្គណិ ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨០
វិភង្គ បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨១
វិភង្គ ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨២
វិភង្គ តតិយភាគ សិក្ខាបទវិភង្គ
៚ បិដក​លេខ ៨៣
ធាតុកថា បុគ្គលបញ្ញត្តិ
៚ បិដក​លេខ ៨៤
កថាវត្ថុ បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨៥
កថាវត្ថុ ទុតិយភាគ បរូបហរកថា
៚ បិដក​លេខ ៨៦
កថាវត្ថុ តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨៧
យមក បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨៩
យមក តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩០
យមក ចតុត្ថភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩១
យមក បញ្ចមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩២
យមក ឆដ្ឋភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៣
យមក សត្តមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៤
បដ្ខាន បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៥
បដ្ខាន ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៦
បដ្ខាន តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៧
បដ្ខាន ចតុត្ថភាគ

៚ បិដក​លេខ ៧៨
ធម្មសង្គណិ បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៧៩
ធម្មសង្គណិ ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨០
វិភង្គ បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨១
វិភង្គ ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨២
វិភង្គ តតិយភាគ សិក្ខាបទវិភង្គ
៚ បិដក​លេខ ៨៣
ធាតុកថា បុគ្គលបញ្ញត្តិ
៚ បិដក​លេខ ៨៤
កថាវត្ថុ បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨៥
កថាវត្ថុ ទុតិយភាគ បរូបហរកថា
៚ បិដក​លេខ ៨៦
កថាវត្ថុ តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨៧
យមក បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៨៩
យមក តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩០
យមក ចតុត្ថភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩១
យមក បញ្ចមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩២
យមក ឆដ្ឋភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៣
យមក សត្តមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៤
បដ្ខាន បឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៥
បដ្ខាន ទុតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៦
បដ្ខាន តតិយភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៧
បដ្ខាន ចតុត្ថភាគ

៚ បិដក​លេខ ៩៨
បដ្ខាន បញ្ចមភាគ
៚ បិដក​លេខ ៩៩
បដ្ខាន ឆដ្ឋភាគ
៚ បិដក​លេខ ១០០
បដ្ខាន សត្តមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១០១
បដ្ខាន អដ្ឋមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១០២
បដ្ខាន នវមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១០៣
បដ្ខាន ទសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១០៤
បដ្ខាន ឯកាទសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១០៥
បដ្ខាន ទ្វាទសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១០៦
បដ្ខាន តេរសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១០៧
បដ្ខាន ចុទ្ទសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១០៨
បដ្ខាន បណ្ណារសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១០៩
សោឡសមភាគ
៚ បិដក​លេខ ១១០
បដ្ខាន សត្តរាសមភាគ

 វិនាស ១២ ប្រការ

          បរាភវសូត្រ គឺជាធម៌សម្ដែងនូវវិនាសទាំង​ ១២ ប្រការដែលជា​ការទូលសួររបស់ទេព្ដានិង​ការ​ឆ្លើយ​តប​​របស់​ព្រះ​សាស្ដា ។
                                   បទបឋ្យាវត្ត
បរាភវន្តំ បុរិសំ មយំ បុច្ឆាម គោតមំ ភវន្តំ បុដ្ឋុមាគម្ម កឹ បរាភវតោ   មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយមកសូមទូលសួរ                នូវហេតុដែលគួរចម្រើនវិនាស
ប្រុសស្រីក្នុងលោកសន្និវាស                            ដែលនឹងវិនាសសាបសូន្យចាកគុណ ។
ឆ្ពោះព្រះគោតម ព្រះអង្គមានបុណ្យ            មេត្តានិមន្តសម្តែងឱ្យទាន
ធម្មជាតដូចម្តេចដែលជាប្រធាន                    នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

ព្រះសាស្តា ឆ្លើយតបនឹងទេព្តាថា៖
សុវិជានោ ភវំ ហោតិ សុវិជានោ បរាភវោ ធម្មកាមោ ភវំ ហោតិ   ធម្មទេស្សី បរាភវោ ។
អ្នកដែលចម្រើនតថាគតស្គាល់ងាយ                អ្នកដែលអន្តរាយតថាគតស្គាល់ពិត
អ្នកប្រាថ្នាធម៌ល្អិតល្អក្នុងចិត្ត                   ​             ហើយខំប្រព្រឹត្តនឹងបានចម្រើន ។
អ្នកដែលទ្រុស្តធម៌ស្អប់ធម៌ឥតកើន                   ឥតកើនចម្រើនវិនាសទៅមុខ ។

ឥតិហេតំ វិជានាម បឋមោ សោ បរាភវោ ទុតិយំ ភគវា ព្រូហិ កឹ        បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង               វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
ក្តីវិនាសនេះបើរាប់សង្គ្រោះ                                វិនាសនោះឈ្មោះទី១ទាន់ហន់ ។
បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                           សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី២អ្វីជាប្រធាន                                          នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

អសន្តស្ស បិយា ហោន្តិ សន្តេន កុរុតេ បិយំ អសតំ ធម្ម រោចេតិ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
អ្នកដែលស្រឡាញ់ពេញចិត្តស្នេហា                តែនឹងមនុស្សណាអសប្បុរស
តែងមិនស្រឡាញ់ពេញចិត្តទាំងអស់              នឹងអ្នកសប្បុរសមកធ្វើជាមិត្រ  ។
សេចក្តីស្រឡាញ់ពេញចិត្តគំនិត                      ហើយទៅគប់ពិតអសប្បុរស
គាប់ចិត្តក្នុងធម៌ឬមួយរបស់                              ហេតុនោះទាំងអស់នាំឱ្យវិនាស ។

ឥតិហេតំ វិជានាម ទុតិយោ សោ បរាភវោ តតិយំ ភគវា ព្រូហិ កឹ បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង               វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
ក្តីវិនាសនេះបើរាប់សង្គ្រោះ                                វិនាសនោះឈ្មោះទី២ទាន់ហន់ ។
បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                           សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី៣អ្វីជាប្រធាន                                         នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស  ។

និទ្ទាសីលី សភាសីលី អនុដ្ឋាតា ច យោ នរោ អលសោ កោធបញ្ញាណោ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
អ្នកដេកច្រើន១និយាយច្រើន១                         និងអ្នកឥតព្រួយឥតគិតប្រឹងប្រែង
អ្នកខ្ជិលច្រអូសមិនមានខ្នះខ្នែង                        ខឹងច្រើនសម្តែងឱ្យគេឃើញបាន ។
ហេតុធម៌ទាំងនោះមិនជាកល្យាណ                 នាំឱ្យខកខានខាតខូចប្រយោជន៍
មានជាប្រធានតិចច្រើនដោយហោច             នាំបង់ប្រយោជន៍ហើយឱ្យវិនាស ​។

ឥតិហេតំ វិជានាម តតិយោ សោ បរាភវោ ចតុត្ថំ ភគវា ព្រូហិ កឹ        បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង                  វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
 ក្ដី​វិនាស​នេះ​បើ​រាប់​សង្គ្រោះ                                  វិនាសនោះឈ្មោះទី៣ទាន់ហន់។
បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                              សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី៤អ្វីជាប្រធាន                                             នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

យោមាតរំ វា បិតរំ វា ជិណ្ណក៓ៗ គតយោព្វនំ បហុសន្តោ ន ភរតិ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
នរជនណាមានទ្រព្យធនធាន                         ហើយខ្លួនមិនបានចិញ្ចឹមរក្សា
មាតាបិតាដែលចាស់ជរា                                   ហេតុនោះទៅជានាំឱ្យវិនាស ។

ឥតិហេតំ វិជានាម ច តុត្ថោ សោ បរាភវោ បញ្ចមំ ភគវា ព្រូហិ កឹ បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង               វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
ក្តីវិនាសនេះបើរាប់សង្គ្រោះ                                វិនាសនោះឈ្មោះទី៤ទាន់ហន់ ។
បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                           សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី៥អ្វីជាប្រធាន                                          នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

យោ សមណំ ព្រាហ្មណំ វា អញ្ញំ វាបិ វនិព្វក៓ មុសាវាទេន វញ្ចេតិ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
ជនបញ្ឆោតព្រាហ្មណ៍ឬពួកសមណៈ              ពួកស្មូមឬអ្នកដទៃៗ
ដោយមុសាវាទឃ្លាតពាក្យប្រពៃ                     នោះប្រធាននៃសេចក្តីវិនាស ។

ឥតិហេតំ វិជានាម បញ្ចមោ សោ បរាភវោ ឆដ្ឋមំ ភគវា ព្រូហិ កឹ        បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង             វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
ក្តីវិនាសនេះបើរាប់សង្គ្រោះ                              វិនាសនោះឈ្មោះទី៥ទាន់ហន់ ។
បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                          សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី៦អ្វីជាប្រធាន                                        នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

បហុតវិត្តោ បុរិសោ សហិរញ្ញោ សភោជនោ ឯកោ ភុញ្ជតិ សាទូនិ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
បុរសអ្នក​មានទ្រព្យធនធានច្រើន                 មាសប្រាក់ចម្រើននិងគ្រឿងអាហារ
លបលាក់របស់ដែលឆ្ងាញ់ពិសា                    ស៊ីម្នាក់ឯងជាប្រធានវិនាស ។

ឥតិហេតំ វិជានាម ឆដ្ឋមោ សោ បរាភវោ សត្តមំ ភគវា ព្រូហិ កឹ        បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង               វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
ក្តីវិនាសនេះបើរាប់សង្គ្រោះ                                វិនាសនោះឈ្មោះទី៦ទាន់ហន់ ។
បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                  ​         សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី៧អ្វីជាប្រធាន                                         នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

ជាតិត្ថទ្ធោ ធនត្ថទ្ធោ គោត្តត្ថទ្ធោ ច យោ នរោ សញ្ញាតឹ អតិមញ្ញេតិ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
អ្នកដែលប្រកាន់ជាតិទ្រព្យត្រកូល                   ហើយមិនប្រមូលសាច់ញាតិសន្តាន
មើលងាយញាតិខ្លួនដោយអាងខ្លួនមាន         នោះជាប្រធានសេចក្តីវិនាស ។

ឥតិហេតំ វិជានាម សត្តមោ សោ បរាភវោ អដ្ឋមំ ភគវា ព្រូហិ កឹ        បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង               វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
ក្តីវិនាសនេះបើរាប់សង្គ្រោះ                                 វិនាសនោះឈ្មោះទី៧ទាន់ហន់ ។
បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                             សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី៨អ្វីជាប្រធាន                                           នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

ឥត្ថីធុត្តោ សុរាធុត្តោ អក្ខធុត្តោ ច យោ នរោ លទ្ធំ លទ្ធំ វិនាសេតិ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
ជនអ្នកប្រព្រឹត្តល្បែងបីប្រការ                       ល្បែងស្រីល្បែងស្រាល្បែងភ្នាល់ទាំងឡាយ
ធ្វើទ្រព្យខ្លួនមានឱ្យអន្តរាយ                           ការល្បែងទាំងឡាយនោះនាំវិនាស ។

ឥតិហេតំ វិជានាម អដ្ឋមោ សោ បរាភវោ នវមំ ភគវា ព្រូហិ កឹ   បរាភវតោ មុខំ ។
 យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង                     វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
ក្តីវិនាសនេះបើរាប់សង្គ្រោះ                                       វិនាសនោះឈ្មោះទី៨ទាន់ហន់ ។
បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                                  សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី៩អ្វីជាប្រធាន                                                 នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

សេហិ ទារេហិ អសន្តុដ្ឋោ វេសិយាសុ បទុស្សតិ ទុស្សតិ បរទារេសុ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
ប្រុសមិនត្រេកអរនឹងប្រពន្ធខ្លួន                       ហើយទៅជាប់ចួននឹងស្រីពេស្យា
ទ្រុស្តនឹងប្រពន្ធកូនជននានា                             ហេតុនោះទៅជានាំឱ្យវិនាស ។

ឥតិហេតំ វិជានាម នវមោ សោ បរាភវោ ទសមំ ភគវា ព្រូហិ កឹ    បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង                   វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
ក្តីវិនាសនេះបើរាប់សង្គ្រោះ                                    វិនាសនោះឈ្មោះទី៩ទាន់ហន់ ។
បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                                សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី១០អ្វីជាប្រធាន                                            នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

អតីត យោព្វនោ បោសោ អានេតិ តិម្ពរុត្ថនី តស្សា ឥស្សា ន សុបតិ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
 បុរសមានវ័យដែលចាស់ហួសពេក           ហើយមានតម្រេកដោយក្ដីតណ្ហា
នាំយកស្រីក្មេងមកធ្វើភរិយា                      ហេតុនោះទៅជានាំឱ្យវិនាស ។

ឥតិហេតំ វិជានាម ទសមោ សោ បរាភវោ ឯកាទសមំ ភគវា ព្រូហិ កឹ បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង               វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
ក្តីវិនាសនេះបើរាប់សង្គ្រោះ                                វិនាសនោះឈ្មោះទី១០ទាន់ហន់ ។
បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                           សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី១១អ្វីជាប្រធាន                                      នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

ឥត្ថី សោណ្ឌី វិកិរណឹ បុរិសំ វាបិ តាទិសំ ឥស្សរិយស្មឹ ឋបេតិ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
បុរសតាំងស្រីអ្នកលេងខ្ជះខ្ជាយ                  ឬស្រីទាំងឡាយតាំងបុរសនោះ
ដែលជាអ្នកលេងខ្ជះខ្ជាយដូច្នោះ                អំពើទាំងនោះនាំឱ្យវិនាស ។

ឥតិហេតំ វិជានាម ឯកាទសមោ សោ បរាភវោ ទ្វាទសមំ ភគវា ព្រូហិ កឹ បរាភវតោ មុខំ ។
យើងខ្ញុំទាំងឡាយបានដឹងជាក់ស្តែង               វិនាសនេះឯងព្រោះហេតុដូច្នោះ
ក្តីវិនាសនេះបើរាប់សង្គ្រោះ                                វិនាសនោះឈ្មោះទី១១ទាន់ហន់ ។
 បពិត្រព្រះអង្គព្រះនាមភគវន្ត                          សូមទ្រង់និមន្តសម្តែងឱ្យទាន
វិនាសទី១២អ្វីជាប្រធាន                                      នាំសត្វឱ្យមានសេចក្តីវិនាស ។

អប្បភោគោ មហាតណ្ហោ ខត្តិយេ ជាយតេ កុលេ សោ ច រជ្ជំ     បត្ថយតិ តំ បរាភវតោ មុខំ ។
ជនណាកើតក្នុងត្រកូលជាក្សត្រ                         អ្នកក្សត់សម្បត្តិហើយប្រាថ្នាធំ
ចង់បានជាស្តេចសោយរាជ្យស្តុកស្តម្ភ              ហេតុនោះនឹងនាំឱ្យដល់វិនាស ។

ឯតេ បរាភវេ លោកេ បណ្ឌិតោ សមវេក្ខិយ អរិយទស្សន សម្បន្នោ ស លោកំ ភជតេ សិវំ ៕៚
ជនជាបណ្ឌិតគំនិតប្រសើរ                                   បានឃើញដំណើរនៃហេតុវិនាស
ដល់សត្វក្នុងលោកសន្និវាស                               គេចពីវិនាសគប់រកចម្រើន ៕៚
 គោល​នៃ​ជំនឿ

“យោ ច សទ្ទប្បរិត្តាសី វនេ វាតមិគោ យថា លហុចិត្តោតិ តំ អាហុ នាស្ស សម្បជ្ជតេ វតំ”
            ​«បុគ្គលណាភ្ញាក់ផ្អើលសំឡេងដូចឈ្លូសក្នុងព្រៃ បុគ្គលនោះហៅថា មានចិត្តស្រាល កិច្ចការរបស់បុគ្គលនោះរមែងមិនសម្រេច» ។   បុគ្គល​ ដែល​ភ្ញាក់ផ្អើល​សំឡេង ឈ្មោះ​ថា​ជា​អ្នក​​មាន​ចិត្ត​ស្រាល ពោលគឺ​អ្នក​​មាន​​ត្រចៀក​​ស​ឆាប់​ជឿ​គេ​​ងាយ​នោះ​ឯង​ ខ្វះការពិចារណា​​ឱ្យបាន​​គ្រប់​ជ្រុងជ្រោយ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់​ត្រាស់​​សម្តែ​ង​ថា កិច្ចការ​របស់​បុគ្គល​នោះ រមែង​មិន​សម្រេច​ជោគជ័យ ។ ក្នុង​កាលាមសូត្រ​នៃ​អង្គុត្តរនិកាយតិកនិបាត ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ​ជាម្ចាស់​បាន​ត្រាស់​សម្តែង​វិធី​បដិបត្តិ​​​ក្នុង​ រឿងដែលគួរឱ្យសង្ស័យ ឬគោលការណ៍នៃជំនឿសម្រាប់ជាគ្រឿងពិចារណា​ដល់​អ្នក​ស្រុកកាលាមៈ មុន​នឹង​ជឿ​រឿងណា​មួយ​ថា​ពិត ឬមិនពិតចំនួន ១០ យ៉ាងដូចតទៅនេះ៖
១- មា អនុស្សវេន កុំអាលជឿព្រោះសេចក្តីរាយការណ៍ ។
២- មា បរម្បរាយ កុំអាលជឿព្រោះទំនៀមទម្លាប់ ។
៣- មា ឥតិកិរាយ កុំអាលជឿព្រោះពាក្យចចាមអារ៉ាម ។
៤- មា បិដកសម្បទានេន កុំអាលជឿព្រោះការអាងក្បួន ឬគម្ពីរ ។
៥- មា តក្កហេតុ កុំអាលជឿព្រោះតក្កវិជ្ជា ។
៦- មា នយហេតុ កុំអាលជឿព្រោះអនុមាន ឬលំនឹកស្មាន ។
៧- មា អាការបរិវិតក្កេន កុំអាលជឿព្រោះការត្រិះរិះតាមស្ថានភាព ។
៨- មា ទិដ្ឋិនិជ្ឈានក្ខន្តិយា កុំអាលជឿព្រោះត្រូវនឹងទ្រឹស្តីដែលពិនិត្យពិច័យហើយ ។
៩- មា ភព្វរូបតាយ កុំអាលជឿព្រោះឃើញទំនងគួរឱ្យជឿ ។
១០- មា សមណោ នោ គរូតិ កុំអាលជឿព្រោះយល់ថា សមណៈ ឬបុគ្គលរូបនេះជាគ្រូរបស់យើង ។
បើដូច្នេះ តើយើងគួរជឿដូចម្តេច ? ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់បាន ត្រាស់ថា «លុះត្រាតែដឹងច្បាស់ដោយចិត្តរបស់ខ្លួនថា រឿងទាំងអស់នោះជាអកុសល ជាកុសល មានទោស មិនមានទោសជាដើម ហើយទើបគួរលះបង់ចោល ឬបដិបត្តិតាម ។

ទង់​ព្រះពុទ្ធសាសនា​

    

     
តាំងពី​ព្រះ​សម្មាសម្ពុទ្ធ​បរមគ្រូ​ទ្រង់​បរិនិព្វាន​ទៅ​ពុំ​ទាន់​មាន​ ប្រទេស​ ពុទ្ធសាសនិក​ណា​មួយ​បាន​ផ្តើម​បង្កើត​ទង់​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា​ឱ្យ​មាន​រូប​រាង​ ឡើង​ពិត​ប្រាកដ​ដូច​ក្នុង​ប្រពៃណី​ឯ​ទៀត​ឡើយ​នោះ​ទេ​ ។
          លុះ​ដល់​ថ្ងៃ​ អង្គារ ៦ រោច ខែ ជេស្ធ ឆ្នាំខាល ទោស័ក ព.ស. ២៤៩៤ ត្រូវ​នឹង​ថ្ងៃ​ទី ៦ ខែ មិថុនា គ.ស ១៩៤០(?) ទើប​ពុទ្ធិក​ប្រទេស​ទាំង ២៩ មាន​ប្រទេស​ស្រី​លង្កា​ជា​ដើម បាន​បង្កើត​ពុទ្ធិក​សមាគម​ពិភពលោក ហើយ​បាន​ធ្វើ​សន្និ​សីទ​លើកទី ១ នៅ​ប្រទេស​ស្រី​លង្កា ដែល​មាន​គណៈ​ប្រតិភូ​ខ្មែរ​យើង មាន​សម្តេច​ព្រះ​មហាសុមេធា​ធិបតី ជួន ណាត ជោតញ្ញាណោ ព្រះ​សង្ឃនា​យក​គណៈ មហា​និកាយ​​ជា​ប្រធាន​ទៅរួម​ប្រជុំ​ផង បាន​មូល​មតិ​គ្នា​បង្កើត​ទង់​សាសនា​ឡើង​ហៅថា ទង់​ពុទ្ធិក សមាគម​ពិភព​លោក ​(តាមលក្ខន្តិកៈ​នៃ​សមាគម​ដែល​មាន​ ២៧ មា​ត្រា) ត្រង់​មាត្រា​២៦​ ចែង​ថា៖
ទង់​របស់​ពុទ្ធិក​សមាគម​ពិភព​លោក ជា​ទង់​មាន​ពណ៌ ៦​ តម្រូវ​នឹង​ឆព្វណ្ណរង្សីរបស់​ព្រះ​សម្ពុទ្ធ​ជាម្ចាស់​ ជា​មូល​ដ្ឋាន​តាំង​គំរូដែល​ក្រុម​ប្រឹក្សា​ប្រតិបត្តិ​ការ​បាន​ធ្វើ​ហើយ ។ ដូច្នេះ​ទង់​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា ក៏​បាន​ឧបត្តិក​ឡើង​ជា​ស្ថាពរ​តាំង​ពី​កាល​នោះ​មក ។
~        ព្រះបរម​លោក​នាថ ព្រះអង្គ​មាន​រស្មី ៦ ពណ៌ ផ្សាយ​ចេញ​ពីព្រះវរកាយ​យ៉ាង​នេះ​ដោយ​លទ្ធផល​នៃ​ទាន​បរមត្ថ​បារមី ដែល​ព្រះ​អង្គ​បាន​សាង​មក​ពី​អតីត​ភាព​យ៉ាង​អស្ចារ្យ ហើយ​ដែល​​គ្មាន​នរណា​ម្នាក់​​អាច​ធ្វើ​បាន​ដូច​ព្រះ​អង្គ​ឡើយ ឯ​រស្មី​នីមួយ​ៗ ជា​តំ​ណាង​ព្រះ​ជាតិ​របស់​ព្រះ​អង្គ​នីមួយ​ៗ​ដែរ​ គឺ​ ៖

១-​​ ពណ៌​ខៀវ ជា​តំ​ណាង​ព្រះ​អង្គ កាល​ទ្រង់​សោយ​ព្រះ​ជាតិ​ជា​ព្រះ​បាទ​ស្រី​ភិ​រាស្ត្រ ។ កាល​នោះ ព្រះ​ឥន្ទ្រា​ធិរាជ​បាននិម្មិត​ខ្លួន​ជា​ព្រាហ្មណ៍​ចាស់​ម្នាក់​ចូល​មក​សូម​ ព្រះ​នេត្រ​ព្រះអង្គ​ទាំង​គូ  ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​ឆ្កៀល​ព្រះ​នេត្រ​ព្រះ​អង្គ​ទាំ​ងពីរ​ឱ្យ​ទៅ​ឥន្ទ​ ព្រាហ្មណ៍។
២- ពណ៌​លឿង ជា​តំ​ណាង​ព្រះ​អង្គ កាល​ទ្រង់​សោយ​ព្រះ​ជាតិ​ជា​វិ​នី​បណ្ឌិត ។ កាល​នោះ​ព្រះ ឥន្ទ្រាធិរាជ​បាន​និម្មិត​ខ្លួ​ន​ជា​យក្ស​ធ្វើ​ជា​ជាង​មាស ។ វិនី​បណ្ឌិត​បាន​អារ​សាច់​ខ្លួន​ឱ្យ​​ជាង​មាស ដើម្បី​ផែ​ធ្វើ​ជា​មាស​បិទ​ព្រះ​ពុទ្ធ​រូប ។
៣- ពណ៌​ក្រហម ជា​តំណាង​ព្រះ​អង្គ កាល​ទ្រង់​សោយ​ព្រះ​ជាតិ​ជា​បទុម​មាណព ។ គ្រា​នោះ មាន​ពស់​មួយ​ប្រកប​ដោយ​ពឹស​ដ៏​ពន្លឹក​ចឹក​មាតា​ព្រះ​អង្គ ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​យក​កាំបិត​មក​ពុះ​ទ្រូង លូក បេះ​ដូង​មក​ផ្សំ​ថ្នាំ​មើល​មាតា​ឱ្យ​​បាន​គង់​ជីវិត ។
៤- ពណ៌​ស ជា​តំណាង​ព្រះ​អង្គ កាល​ទ្រង់​សោយ​ព្រះ​ជាតិ​ជា​ព្រះ​វេស្សន្តរ​បាន​ប្រទាន​ដំរី មង្គល​មួយ​ឈ្មោះ បច្ច័យនា​គេន្ទ្រ ជា​សត្វ​សម្រាប់​រាជ្យ ដ៏​មាន​អវៈយវៈ​ស​សុទ្ធ​ដល់​ពួក​ព្រាហ្មណ៍​កលិង្គ​រដ្ឋ​។ ពួក​អ្នក​នគរ​ស្រី​ពិ​រាស្ត្រ ក៏​នាំ​គ្នា​ខឹង​បំបរ​បង់​ព្រះអង្គ​ឱ្យ​​ទៅ​នៅ​នា​វង្កត​បព៌ត ។
៥- ពណ៌​ហង្សបាទ (ស៊ី​ជម្ពូ​ខ្ចី​ដូច​ជើង​ហង្ស) ជា​តំណាង​ព្រះ​អង្គ​កាល​ទ្រង់​សោយ​ព្រះ​ជាតិជាវិជ្ជាធរ ។ មាតា​ព្រះ​អង្គ ត្រូវ​យក្ស​ចាប់​យក​បាន ​ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​អារ​សាច់​ឱ្យ​យក្ស​បរិភោគ​ជំនួស​ជីវិត​មាតា ។

៦- ពណ៌ផ្លេក​ (គឺជា​ពន្លឺពេជ្រ គឺ​គេ​យក​ពណ៌​ទាំង​ ៥ ខាង​ដើមនី​មួយ ៗ មក​ដាក់​បញ្ចូល​គ្នា​ក្នុង​ផ្ទាំងទី ​៦ នេះ​ជា​ពណ៌​មួយ) ជា​តំ​ណាង​ព្រះ​អង្គ កាល​ទ្រង់​សោយ​ព្រះ​ជាតិ​ជា​ទន្សាយ​ឈ្មោះសោម​បណ្ឌិត មាន​ព្រះ​តម្លា​សទ្ធា​ចង់​បំពេញ​ទាន​បរមត្ថ​បារមី។ គ្រា​នោះ​ព្រះ​ឥន្ទ្រា​ធិរាជបាន​និម្មិត​ខ្លួន​ជាព្រាហ្មណ៍​ចាស់​ម្នា​ក់​ អត់​អាហារ​ដើរ​ចូល​មក។ ទន្សាយ​សោម​បណ្ឌិតបាន​រលាស់​ខ្លួន ៣ ដងដើម្បី​ឱ្យ​សត្វ​ល្អិត​ជ្រុះ​ចេញ​ពី​រោម​របស់​ព្រះ​អង្គ រួច​ក៏​លោត​ចូល​ក្នុង​ភ្នក់​ភ្លើង​ទៅ ដើម្បី​ចម្អិន​សាច់ព្រះ​អង្គ​ឱ្យ​ដល់​ឥន្ទព្រាហ្មណ៍​បរិភោគ ។​
        រស្មី​ ទាំង​ ៦ ពណ៌​នេះ បាន​ផ្សាយ​ចេញ​អំពី​ព្រះវរកាយ​ព្រះ​អង្គ ក្នុង​ពេល​ត្រាស់​ដឹង​នូវ​អនុត្តរសម្មា​សម្ពោធិ​ញ្ញាណ ក្នុង​ពេល​សម្ដែង បាដិហារ្យ​ដើម្បី​កម្ចាត់​បង់​នូវ​អស្មិមានះ​នៃ​ព្រះ​ញាតិ​របស់ ព្រះ​អង្គ ដែល​មាន​សេចក្តី​សម្គាល់​ថា ព្រះ​អង្គ​ជា​មនុស្ស​នៅ​ក្មេង​មិន​គួរ​គោរពនិងក្នុង​ពេល​ព្រះ​អង្គ​ធ្វើយមក​ បាដិហារ្យ​ផ្ទាញ់​ពួក​និ​គ្រន្ថ​លើ​ដើម​គណ្ឌាមព្រឹក្ស (ដើម​ស្វាយ​របស់​នាយ​គណ្ឌៈ) ។
        ដូច្នោះ​ហើយ បាន​ជា​ពុទ្ធិកសមាគម​ពិភព​លោក​ដែល​នៅ​ប្រទេស​ស្រី​លង្កា​លើក​ទី១ នោះ ផ្តើម​ធ្វើ​ទង់​ពុទ្ធសាសនា​មាន ៦ ពណ៌តម្រូវ​នឹង​ឆព្វណ្ណ​រង្សី​របស់​ព្រះពុទ្ធ​ជា​ម្ចាស់ ។
ដកស្រង់ពី កម្ពុជាសូរិយា ឆ្នាំ ១៩៦២ របស់លោក ថង់ វង។

បទសូធ្យដាក់ទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា

១- ជាតិ​យើង​អ្នក​​កាន់​សាសនា                       ត្រូវ​ដឹង​ច្បាស់​ថា​ព្រះពុទ្ធ​ជិនស្រី
      ទ្រង់​មាន​ឆព្វណ្ណរង្សី                                    គឺ​ព្រះរស្មី​​ទាំង​ប្រាំមួយ​ពណ៌ ។
២- ផ្សាយ​ចេញ​ពី​​ព្រះកាយ​ទ្រង់                       រុងរឿង​ឫទ្ធិ​រុង​ប្រសើរ​បវរ
      ឆ្វៀលឆ្វាត់​កាយ​ឆើតឆាយ​ល្អ                    ទាំង​ប្រាំមួយ​​ពណ៌​ស្រស់​ល្អ​​សោភា ។
៣- កំណើត​នៃ​​ព្រះរស្មី​                                      កើត​ដោយ​បារមី​នៃ​ព្រះភគវា​
       ធ្វើ​ទាន​ឥត​មាន​រុញរា                                 កាល​ដែល​នៅ​ជា​ព្រះពោធិសត្វ ។
៤- រស្មី​ពណ៌​ខៀវ​នោះ​ណា                               កាល​ឆ្កៀល​នេត្រា​ទ្រង់​ដោយ​ចិត្ត​កាត់
      ធ្វើ​ទាន​ដល់​ឥន្ទព្រាហ្មណ៍​ពិត                    កាល​នៅ​ជា​ក្សត្រ​នាម​ស្រីពិរាស្ត្រ ។
៥- រស្មី​ពណ៌​លឿង​ភ្លឺ​ថ្លា                                     កាល​ដែល​ទ្រង់​អារសាច់​ផែ​ធ្វើ​មាស
      បិទ​ពុទ្ធរូប​ភ្លឺ​ល្អ​ឱភាស                                 ព្រះឥន្ទ​ជាង​មាស​ទ្រង់​វៃ​បណ្ឌិត ។
៦- រស្មី​ក្រហម​នោះ​ណា                                     កាល​ដែល​មាតា​ពស់​ខាំ​ស្លាប់​ពិត
      បទុម​ស៊ូ​ប្ដូរ​ជីវិត                                              កាត់​បេះដូង​បិទ​ធ្វើ​ថ្នាំ​មាតា ។
៧- រស្មី​ពណ៌​ស​សុទ្ធសាធ                                 កាល​ជា​ព្រះបាទ​វេស្សន្ដរ​ក្សត្រា
       ឱ្យ​ទាន​ដំរី​ស​សោភា                                    ដែល​ទ្រង់​ប្រាថ្នា​យក​ពោធិញាណ ។
៨- រស្មី​ពណ៌​ដូច​ជើងហង្ស                               កាល​មាតា​ទ្រង់​យក្ខ​ចាប់​យក​បាន
       វិជ្ជាធរ​អារសាច់​ខ្លួន​ប្រាណ                        ឱ្យ​យក្ខ​សាមាន្យ​ស៊ី​ប្ដូរ​ជីវិត ។
៩- រស្មី​ភ្លឺផ្លេក​ពណ្ណរាយ                                    កាល​ជា​ទន្សាយ​ឈ្មោះ​សោមបណ្ឌិត
      ឱ្យ​ទាន​សាច់​ឈាម​ជីវិត                              ដល់​ឥន្ទព្រាហ្មណ៍​ពិត​ថា​អត់​អាហារ ។
១០- រស្មី​ខៀវ​លឿង​ក្រហម                              ស​ហង្ស​បាទ​ព្រម​ភ្លឺផ្លេក​អស្ចារ្យ
         ត្រូវ​ជា​ប្រាំមួយ​ប្រការ                                ក្មេង​ចាស់​កុមារ​ចូរ​ចាំ​ទុក​អើយ ៕៚
​

បទសូធ្យលើកទង់ព្រះពុទ្ធសាសនា

១- សូម​មើល​ទង់​ជ័យឆព្វណ្ណរង្សី                                   ដែលមានរស្មីភ្លឺស្រស់ល្អ
      ខៀវលឿងក្រហមព្រមទាងពណ៌ស                       ហង្សបាទនិងពណ៌ដ៍ភ្លឺផ្លេក ។
២- ប្រទេសតូចធំបានស្មគ្រស្មាគម                                ជំនុំគ្នាច្រើន​អនេក
      ព្រមយករស្មីព្រះពុទ្ធគួរត្រេក                                    ប្រសើរពន់ពេក ក្រៃកន្លង ។
៣- ធ្វើជាសញ្ញាទង់ជ័យសាសនា                                  នៃសម្ពុទ្ធធំចម្បង
       ចូរយើងរាល់គ្នាយកចិត្តចាំចង                                នឹកដល់ព្រះអង្គជាអម្ចាស់ ។
៤- ទោះជាតិផ្សេងគ្នាក៍ត្រូវដឹងថា                                  សុទ្ធសឹងតែជាពុទ្ធសាសន៍
      ត្រូវមាន​សាមគ្គីទា៓ងក្មេងទា៓ងចាស់                         ប្រឹងប្រែងឱ្យណាស់គ្រប់ៗគ្នា ។
៥- សូមសាសនាពុទ្ធថ្កុំថ្កើងខ្ពស់ផុត                              រុងរឿងវិសុទ្ធដ៍ថ្លៃថ្លា
      ហើយមាន​ជ័យជោគផ្សាយពេញលោកា               ដោយជនជ្រះថ្លាច្រើនសែន​លាន ។
៦- មានចិត្តស្នេហាគោរពបូជា                                         ចំពោះព្រះធម៌ដ៍កល្យាណ
      ទា៓ងមនុស្សទេព្ដាស្នេហាគ្រប់ប្រាណ                       ប្រា​ថ្នាចង់បាន សេចក្ដីសុខ ។
៧- យើងខេមរជាតិនា៓គ្នាខ្មីឃ្មាត                                     កាន់ធម៌នឹងបានចាកផុតទុក្ខ
        រួបរួមសាមគ្គីពីនេះទៅមុខ                                        យើងនឹងបានសុខក្សេមក្សាន្តត្រាណ ។
៨- ព្រមព្រៀងប្រព្រឹត្តកាន់ធម៌សុចរិត                            ឆ្ពោះទៅកាន់ឋាននិព្វាន
       ជាទីផុតទុក្ខបានសុខក្សេមក្សាន្ត                              ជាតិយើងនឹងបានសោយសុខា ៕៚

ប្រវត្តិ​ព្រះពុទ្ធ​ ៥ ព្រះអង្គ

       នៅក្នុងគំនូររូបព្រះពុទ្ធទាំងប្រាំ​ព្រះអង្គ ដែលត្រាស់ដឹង​នៅក្នុងភទ្ទកប្ប​យើង​នេះ​គេ​ឃើញ​​នៅក្រោម​ព្រះពុទ្ធ​ ទ្រង់ព្រះនាម កកុសន្ធោ គេគូររូបមាន់​ព្រះពុទ្ធ​ទ្រង់​ព្រះនាម​កោនាគមនោ គេគូររូបនាគរាជ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ព្រះនាម កស្សបោ គេគូររូបអណ្ដើក ព្រះពុទ្ធទ្រង់ព្រះនាម គោតមោ គេគូររូបគោ ព្រះពុទ្ធទ្រង់ព្រះនាម អរិយមេត្តេយ្យោ គេគូររូបខ្លា   (ឬរាជសីហ៍) ។
       គេនាំគ្នាឆ្ងល់ថា តើព្រះពុទ្ធទាំងប្រាំ​ព្រះអង្គនេះ ព្រះអង្គជា​សត្វមាន់ ជានាគរាជ ជាអណ្ដើក ជាគោ ជាខ្លា​ ឬព្រះពុទ្ធទាំងប្រាំ​ព្រះអង្គនេះគ្រាន់តែមានឈ្មោះហៅថា មាន់ នាគរាជ គោ អណ្ដើក ខ្លា? ឬក៏ព្រះពុទ្ធទាំងប្រាំ​ព្រះអង្គនេះ​ មានប្រវត្តិបែបណាវិញ បាន​ជា​អារ្យធម៌ខ្មែរគេគូររូបមាន់ នាគរាជ អណ្ដើក គោ ខ្លា នៅពីក្រោម​បែប​នេះ​ទៅវិញ?
       ប្រវត្តិនៃព្រះពុទ្ធទាំងប្រាំ​ព្រះអង្គនេះ មានដំណាលពិតណាស់នៅក្នុងសាស្ត្រាក្អែកស និងសាស្ត្រាធម្មតាអនន្ដ​គុណ ខ្សែ៣ ត្រង់សន្លឹក៦Bតទៅ៖
       ពីអតីតកាលដ៏យូលង់កន្លងមកហើយ មានស្ដេចក្អែកសមួយ​គូ​នាំ​គ្នា​ចាក់​សម្បុក​ពង​លើដើមឈើធំមួយ ក្បែរ​ឆ្នេរ​សមុទ្រ ។  លុះពងបានចំនួនប្រាំ​ ក្អែកសញី-ឈ្មោល ក៏​ចាំ​ថែរក្សា​ពង​ដោយយកចិត្តទុកដាក់ណាស់ ។  ថ្ងៃមួយ​ កកាមហាក្អែក មាន​ការ​អស្ចារ្យ​ព្រួយចិត្ត​ប្លែកណាស់ ពីព្រោះមានខ្យល់ព្យុះបក់ខ្លាំងធ្លាក់ចូលទៅក្នុងទឹក​ រពាយទៅតាមទឹកអស់ទៅ ។
       កាលនោះក្អែកញី-ឈ្មោល ស្រែកយំស្រណោះអាល័យពង ហិចហើរឆ្លេឆ្លា ទៅតាម ​ឆាបឆក់​យក​ពង​ពី​ក្នុង​ទឹកវិញមិនបាន ។   ក្អែកស​ទាំង​ពីរ​ព្រួយចិត្តខ្លាំងរហូតដល់ស្លាប់ ។   ក្អែកញី-ឈ្មោលបានទៅចាប់កំណើតនៅឋាន​ព្រហ្មលោក​ទាំងពីមានឈ្មោះថា កកាមហាព្រហ្ម សោយសម្បត្តិរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។
       ពងទាំងប្រាំ​នេះក៏ចេះតែអណ្ដែតចេញពីគ្នាឆ្ងាយទៅៗ ។  តែតួអង្គព្រះពុទ្ធពុំដែលវេទនា​ដូចពងមាន់​ពង​ទា​ឡើយ ។  ពងក្អែកអណ្តែតច្រាសទឹក មានពន្លឺមហិមាគួរឱ្យអស្ចារ្យណាស់ ។  ពងទីមួយ​អណ្ដែតដល់សត្វមាន់ មាន់រើសយកទៅរក្សាទុក ។  ពងទីពីរ​អណ្ដែតដល់ស្ដេចនាគ ស្ដេចនាគរាជក៏យកទៅថែរក្សាទុក ។  ពងទីបី​អណ្ដែត​ដល់​សត្វអណ្ដើក អណ្ដើក​រើស​យក​ទៅ​រក្សាទុក ។  ពងទីបួន​អណ្ដែតដល់សត្វគោ គោរើសយកទៅរក្សាទុក ។  និង​ពង​ទី​ប្រាំ​អណ្ដែត​ដល់សត្វខ្លា ខ្លារើសយកទៅរក្សាទុក ។  សត្វទាំងប្រាំ​នេះក៏បានមើលថែរក្សា​ពងទាំងនោះ​រហូត​ដល់ពង​ទាំងនោះ​ បានញាស់ព្រមគ្នា ។  សត្វទាំងប្រាំ​នេះពេលធំឡើងកាលណា ក៏​ប្រែ​កាឡា​ជា​មនុស្សទាំងអស់ ។  ដើម្បី​បាន​ត្រាស់ដឹងជាព្រះពុទ្ធ មនុស្សកាឡាខ្លួនទាំងប្រាំ​នាក់​ខំ​ធ្វើ​ចិត្ត​ឱ្យ​បាន​បរិសុទ្ធ ខំរក្សាសីល ខំចម្រើនមេត្តាភាវនាឱ្យ​សុក្រិត​មួយថ្ងៃបន្តិចៗជាដរាប ។
       លុះខំធ្វើចិត្តឱ្យបានបរិសុទ្ធយូរៗទៅ ឃើញថាមិនសូវបានផលល្អ​ អ្នកទាំងប្រាំ​ក៏បានលា​អ្នកព្យាបាលថែរក្សា​ខ្លួនទៅធ្វើធម៌ ។  អ្នក​បួស​ទាំងប្រាំ​នាក់​បាន​ចេញ​ដំណើរ​ដំណាល​គ្នា​ទៅ​ជួប​គ្នា​​នៅ​កន្លែង ​មួយ ។  អ្នក​ទាំងប្រាំ​នាក់​ក៏​សន្ទនា​គ្នា​ទៅ​វិញ​ទៅ​មក​ទើប​ដឹង​ថា​ជា​អ្នក​ រក្សា​សីល​ដូចគ្នា ។
       អ្នកបួសទាំងប្រាំ​ ក៏បបួលគ្នាចុះឆ្លងកាត់ទឹកស្ទឹងទៅត្រើយម្ខាង តែដោយហេតុថា​ទឹក​ជ្រៅ​ពេក​​មិនអាច​ឆ្លង​ទៅ​បាន​ក៏​ឈរ​ចាំ​មើល​ក្រែង​មាន​ អ្នក​ណា​គេ​អុំ​ទូក​ឆ្លង​កាត់​នឹង​បាន​សុំ​គេ​ឆ្លង​ទៅ​ត្រើយម្ខា​ង នឹងបានទៅរក្សាសីល ចម្រើន​មេត្តាភាវនានៅទីនោះ ។
       ក្នុង​ខណៈ​នោះ​ដែរ​មាននារីម្នាក់ឈ្មោះ មយីមយា បានរៀបបាយ ទឹក នំ ចំណី អាហារ ជូនមាតាបិតា​ពិសា​រួចហើយ នាងបណ្ដាលចិត្តឱ្យទៅរកអុស រកបន្លែ ផ្លែឈើ ដើម្បី​ជា​អាហារ​ជូន​មាតាបិតា ហេតុតែសំណាង​នាងនឹង​បានជាពុទ្ធមាតាក្នុងភទ្ទកប្បនេះ ។  នាង​ចែវ​ច្រវា​អុំ​ទូក​​​​លឿន​ស្លេវទៅដល់បុរសទាំងប្រាំ​​ដែលនៅឈរចាំ​តាម​ ផ្លូវនោះ ។
       បុរសទាំងប្រាំ​កាល​បើឃើញនាង មយីមយា អុំទូកមកដល់ស្រែក ​ហៅនាងសុំឱ្យ​នាង​ជួយ​ចម្លងខ្លួន​ទៅត្រើយ​ម្ខាង ។  នាង មយីមយា  អុំទូកទៅដល់បានឮសំឡេងស្រែកហៅ នាង​ក៏បង្អង់ទូក ។  បុរសទាំងប្រាំ​​នោះស្ទុះទៅសួរថា «អ្នកនឹង​ធ្វើដំណើរទៅណាមកណា សូម​ចម្លងយើងផង» ។  នាងតបថា​ «អ្នកឆ្លងទៅណា?»  ពួកគេក៏ឆ្លើយថា «យើង​ខ្ញុំ​ឆ្លង​ទៅ​ត្រើយ​ម្ខាង» ។  នាងសួរទៀតថា «អ្នកឆ្លងទៅប្រាថ្នាការអ្វី?» បុរសឆ្លើយថា «នាង​អើយ​យើង​ទាំង​នេះ​​នឹករកកន្លែងរក្សាសីល» ។  នាងសួរទៀតថា «អ្នកទៅរកកន្លែងរក្សាសីលប្រាថ្នាការអ្វី?»
       បុរសទាំងប្រាំ​ក៏ឆ្លើយថា «ប្រាថ្នាឱ្យបានត្រាស់ដឹងជាព្រះពុទ្ធ» ។   «បើ​ដូច​នោះ​អ្នក​ប្រាថ្នា​ជាព្រះពុទ្ធ ខ្ញុំសុំធ្វើ​ជា​ម្ដាយ​អ្នកទាំងប្រាំ ​នឹងសុខចិត្តចម្លងអ្នកទាំងប្រាំ​ទៅ​ត្រើយ​ស្ទឹង​នាយ» ។  ឯបុរសទាំងប្រាំ​នោះត្រេកអរណាស់ ឆ្លើយតបថា​ «សាធុៗ សម្ដី​នាង​ពិរោះ​ពេក​ហោង​» ។
       នាង មយីមយា បានចម្លងបុរសទាំងប្រាំ​នោះទៅដល់ត្រើយស្ទឹងនាយ តាម​បំណង​បុរស​ទាំងប្រាំ​​នោះ ។  ដូចនេះ បានជានាង មយីមយា ត្រូវបានជាពុទ្ធមាតាព្រះពុទ្ធទាំងប្រាំ​ព្រះអង្គក្នុងភទ្ទកប្បនេះឯង ។
       កាលបើព្រះពុទ្ធទាំងប្រាំ​ ព្រះអង្គនេះបានត្រាស់ដឹងឡើងក្នុងលោក ព្រះអង្គ​បាន​នឹក​ឃើញ​​ដល់ពាក្យ​បណ្ដាំ​របស់​សត្វទាំងប្រាំ​ គឺមាន់ នាគរាជ អណ្ដើក គោ ខ្លា (ក្នុង​សាស្ត្រា​ក្អែក​ស ថារាជសីហ៍) ក្នុងពេលដែលព្រះអង្គ​មួយ​អង្គៗ​​បានលាចេញទៅធ្វើធម៌ សត្វទាំងប្រាំ​បាន​ផ្ដាំ​ថា បើកូនបានត្រាស់ដឹងជាព្រះពុទ្ធ សូមឱ្យកូនយកឈ្មោះ​ម្ដាយដែលជា​អ្នកថែរក្សារបស់ខ្លួន ក្នុង​​ពេលដែលកូនបានត្រាស់ដឹងជាព្រះពុទ្ធនោះឯង ។
       លុះជាតិជាទីបំផុតព្រះអង្គបានត្រាស់ដឹងឡើងក្នុងលោក ទើបយកឈ្មោះ​ម្ដាយជាអ្នក​ថែរក្សា​ទៅដាក់​ជា​ឈ្មោះ​ខ្លួនតាមបណ្ដាំ៖
-      បុរសដែលមាន់ចិញ្ចឹមថែរក្សា ដាក់ឈ្មោះថា កកុសន្ធោ
-      បុរសដែលនាគរាជថែរក្សា ដាក់ឈ្មោះថា កោនាគមនោ
-      បុរសដែលអណ្ដើកចិញ្ចឹមថែរក្សា ដាក់ឈ្មោះថា កស្សបោ
-      បុរសដែលគោចិញ្ចឹម ដាក់ឈ្មោះថា គោតមោ
-      បុរសដែលខ្លា ឬរាជសីហ៍ចិញ្ចឹម ដាក់ឈ្មោះថា អរិយមេត្តេយ្យោ  (ព្រះសិអារ្យមេត្រី) ។
       មូលហេតុនេះហើយទើបបុព្វបុរសខ្មែរផ្នែកខាងវិចិត្រករ លោកយករូបមាន់​ទៅគូរដាក់​នៅក្រោមព្រះ​ពុទ្ធ​ទ្រង់​ព្រះនាម កកុសន្ធោ យក ​រូប​នាគរាជ​មក​គូរ​ដាក់​នៅ​ក្រោម​ព្រះពុទ្ធ​ទ្រង់​ព្រះនាម កោនាគមនោ យករូបអណ្ដើក​មក​គូរដាក់​​នៅ​​ក្រោមព្រះពុទ្ធទ្រង់ព្រះនាម កស្សបោ យករូបគោមកគូរដាក់​នៅក្រោមព្រះពុទ្ធទ្រង់ព្រះនាម គោតមោ  និងយករូបខ្លា ឬរាជសីហ៍​មក​គូរដាក់​នៅក្រោមព្រះពុទ្ធ​ទ្រង់​ព្រះនាម អរិយមេត្តេយ្យោ (ព្រះសីអារ្យមេត្រី) ទុកជាប្រវត្តិ​រហូត​មក​ដល់សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​ ។

ចម្រៀង​ជាតិ​

                                   បទ​នគររាជ
១- សូម​ពួកទេព្ដា                             រក្សា​មហាក្សត្រ​យើង
      ឱ្យ​បាន​រុងរឿង​​​​​                           ​ដោយ​ជ័យមង្គល
      សិរី​សួស្តី                                     យើង​ខ្ញុំ​ព្រះអង្គ​សូម​ជ្រក​ក្រោម​ម្លប់​ព្រះបារមី
      នៃ​ព្រះនរបតី​វង្ស                       ក្សត្រា​ដែល​សាង​ប្រាសាទ​ថ្ម
      គ្រប់គ្រង​ដែន​ខ្មែរ                      បូរាណ​ថ្កើងថ្កាន ។
២-​ ប្រាសាទ​សីលា                          កំបាំង​កណ្តាល​ព្រៃ
      គួរ​ឱ្យ​ស្រមៃ                                 នឹក​ដល់​យសសក្តិ
      មហានគរ                                    ជាតិ​ខ្មែរ​ដូច​ថ្ម​គង់វង្ស​នៅ​ល្អ​រឹងប៉ឹង​ជំហរ
      យើង​សង្ឃឹម​ពរ                          ភព្វ​ព្រេង​សំណាង​របស់​កម្ពុជា
      មហា​រដ្ឋ​កើត​មាន                      យូរ​អង្វែង​ហើយ ។
៣-គ្រប់​វត្ត​អារាម                             ឮ​តែ​សូរសព្ទ​ធម៌
      សូត្រ​ដោយ​អំណរ                     រំឮក​គុណ
      ពុទ្ធសាសនា                               ចូរ​យើង​ជា​អ្នក​ជឿជាក់​ស្មោះ​ស្មគ្រ​តាម​បែប​ដូនតា
      គង់តែ​ទេព្ដា​នឹង                          ជួយ​ជ្រោម​ជ្រែងផ្គត់ផ្គង់​ប្រយោជន៍​ឱ្យ
      ដល់​ប្រទេស​ខ្មែរ                        ជាមហានគរ ៕៚

 

                        បទ​ពង្សាវតារខ្មែរ

១- ខ្មែរ​អើយ​ចូរ​ចាំ​ជាក់​ថា             ​​  តាម​ពង្សាវតារ
      បញ្ជាក់​ប្រាប់​ថា                          ពូជ​ខ្មែរ​ថ្កើង
      ទឹក​ដី​ខ្មែរ​ធំ                               ​   ទូលំ​ទូលាយ
      ផ្សព្វផ្សាយ​រុងរឿង                     គេ​ឯង​តែង​លើក​តម្កើង
      តម្កល់​ជាតិ​យើង                        ចាត់​ទុក​ឡើង​ជា​ជាតិ​ច្បង ។
២- អារ្យធម៌​ខ្ពង់ខ្ពស់​ឆើតឆាយ      បាន​ចេញ​ផ្សព្វផ្សាយ
      គ្រប់​ទិស​ទាំងឡាយ                  ចុង​បូព៌ា
      សាសនា​សិល្បៈ                        ចម្លាក់​វិចិត្រ
       គំនិត​សិក្សា                               តន្ត្រី​ទស្សនវិជ្ជា
       អាច​យក​សិក្សា                        ជា​គោលការណ៍​ដែល​ខ្មែរ​ផ្សាយ​ទៅ ។
៣- ខ្មែរ​អើយ​ចូរ​ស្ដាប់​សាវតារ      ដែល​បាន​ចរចា
       បញ្ជាក់​ប្រាប់​ថា                        ពូជ​ខ្មែរ​ថ្កើង
       តាំង​ចិត្ត​ឱ្យ​ធំ                             ខិតខំ​ប្រឹង​វិញ
       បញ្ចេញ​តម្កើង                          តម្លៃ​នៃ​ជាតិ​ខ្មែរ​យើង
       ឱ្យ​បាន​រុងរឿង                          ជា​ថ្មី​ឡើង​តាម​សាវតារ ៕៚

ពាក្យ​កាព្យ​ប្រដៅ​ជន​ប្រុស​ស្រី

ឣ្នកព្រះភិរម្យភាសា ឣ៊ូ ហៅ ង៉ុយ (១៩៣៥?)

បទពាក្យ ៧

១-  ខ្ញុំសូមបង្គំព្រះសម្មា                                         សម្ពុទ្ធណាៗក្នុងត្រៃភព
      ចម្រើនកម្មដ្ឋានក្រោមពោធិ៍ម្លប់                           ខ្ញុំសូមគោរពនមស្ការ ។
      ព្រះចមច្រកពិននរិន្ទឫទ្ធិ                                   ជាម្ចាស់ជីវិតលើសិរសា 
      សូមថ្វាយបង្គំព្រះករុណា                                  សូមទ្រង់មេត្ដាប្រោសប្រណី ។
      ឱនកាយថ្វាយបង្គំប្រណម្យនឹក                           សូមក្រើនរំឭករាស្រ្ដប្រុសស្រី  
      ធ្លាប់ជ្រកទីពឹងព្រះបារមី                                   ឱ្យ​រៀនបាលីទៅបរលោក ។
      សរណគមន៍បីឱ្យ​ប្រតិបត្ដិ                                 កម្ចាយកម្ចាត់ក្ដីទុក្ខសោក 
      រូបយើងសព្វថ្ងៃថ្លៃមិនថោក                               បានមកភពភាន់ទាន់សាសនា ។ 
៥- ផ្លូវប្រេតនរកទៅញឹកញយ                                  គួរកុំបណ្ដោយតាមតណ្ហា 
      គួរគិតសង្ខេបឃាត់សង្ខារ                                  សង្ឃឹមព្រះសិអារ្យនឹងមកត្រាស់ ។ 
      ជម្ពូទ្វីបនេះធំបំផុត                                         មួយម៉ឺនយោជន៍គត់ដំណែលព្រះ 
      សត្វស្លាប់តាមកម្មមិនចាំចាស់                            អាយុខ្លីណាស់ក្រាស់កុសល ។ 
      រូបំ អនិច្ចំ អនត្ដា                                            កើតរូបកាលណាកម្មតាមដល់ 
      តាមដានដរាបបាបឱ្យ​ផល                                បាបខ្លះសេសសល់ពីនរក ។ 
      ខ្លះមកអំពីប្រេតតិរិច្ឆាន                                    ខ្លះមកពីស្ថានសួគ៌សោយសុខ 
      វេរតាមរកបានឃើញមុខ                                   ចុះមករងទុក្ខទទួលកម្ម ។
      អ្នកធ្លាក់ទៅរងនរកប្រេត                                   ដើមហេតុពីព្រោះដាច់សីល៥ 
      ទឹកក្ដៅខ្លះដេកទៅដេកត្រាំ                                រាប់លានកោដិឆ្នាំទម្រាំរួច ។ 
១០- មកកើតជាមនុស្សស្ថានកណ្ដាល                        មិនរាងមិនចាលដល់តិចតួច 
      ប្រពន្ធកូនគេនៅតែលួច                                    សត្វធំសត្វតូចរិតសម្លាប់ ។ 
      ស្រារឹតតែផឹកឱ្យ​ស្រវឹង                                     គុណទោសមិនដឹងប្រឹងចាក់កាប់
      ស្រេកឃ្លានបំពានធ្វើលើច្បាប់                            មិនស្ដាប់ពុទ្ធដីកាព្រះអង្គផ្ដាំ ។
      ពិតមែនជាមិនលឺព្រះឱស្ឋ                                 ព្រះសង្ឃទ្រង់ប្រោសឱ្យ​សីស៥ 
      ទទួលរំពេចភ្លេចមិនចាំ                                     ប្រព្រឹត្ដសាងកម្មមិនព្រមលែង ។ 
      កើតមកពូជពង្សពេញជាមនុស្ស                          សេចក្ដីត្រូវខុសចាំជាក់ស្ដែង 
      សម្លាប់រូបសត្វឥតគិតក្រែង                               បំពេញរូបឯងឱ្យ​ធំធាត់ ។ 
      សម្លាប់មិនថាសត្វឈ្មោលញី                             យកសាច់មកស៊ីឱ្យ​ឆ្ងាញ់មាត់ 
      ទទួលសីលភ្លើធ្វើឱ្យ​ភ្លាត់                                   លក់សត្វឱ្យ​ព្រាត់មេព្រាត់កូន ។ 
១៥- ព្រាត់គូកម្សត់វដ្ដសង្សារ                                   ដូចលក់ជីតាលក់ជីដូន 
      ពុំនោះលក់បងបំបែកប្អូន                                  ងងឹតឈឹងសូន្យមើលមិនយល់ ។ 
      ខ្លះទៅនរកមិនទាន់មក                                    ខ្លះ​ឃ្លាតទៅជ្រកពួកអសុរ
      ជវ័នសង្ខារលប់វិលវល់                                     អំពល់តែកើតស្លាប់កើតស្លាប់ ។ 
      កម្មកិតតាមខ្លួនមិនដែលឃ្លាត                            គ្រប់ប្រាំរយជាតិមិនដែលឆាប់ 
      សត្វជ្រូកមាន់ទាគេចាក់កាប់                              សម្រាប់គេស៊ីជាអាហារ ។ 
      សត្វគោក្របីដំរីសេះ                                        គេជិះគេទឹមជាធម្មតា 
      គេកាប់លក់សាច់ផ្ដាច់សង្សារ                             រកចិត្ដមេត្ដាករុណាគ្មាន ។
      រូបខន្ធរលត់រលាយទៅ                                     សល់នៅសង្ខារនិងវិញ្ញាណ 
      វេទនាសញ្ញានឹកស្រេកឃ្លាន                               សន្និដ្ឋានថាដូចអ្នកមានគុណ ។ 
២០-​ សត្វញីសត្វឈ្មោលអន្ទោលទុក្ខ                         អាពុកឬម្ដាយពីជាតិមុន 
      ជាតិមកពីរងទោសទុក្ខធ្ងន់                                ក្រែងស៊ុនទៅលើសាច់ញាតិឯង ។ 
      ជ្រូកគោក្របីនៅតូចស្ទាវ                                   គេក្រៀកវះក្រៀវឃើញស្ដែងៗ 
      បើគិតឱ្យ​សព្វគ្រប់កន្លែង                                  ជូនក្រែងជាតិមនុស្សមកជាសត្វ ។ 
      អ្នកពឹងនិងអ្នកធ្វើដៃដល់                                  ចៅក្រមអកុសលជំនុំកាត់ 
      បញ្ជីទាំងពីរឈ្មោះមិនបាត់                                គេចាត់ធ្វើទោសទាំងអស់គ្នា ។ 
      មិនមានអ្នកាណាធ្ងន់ណាស្រាល                         យម្ភបាលវះក្រៀវគ្រប់វេលា 
      មានលោកយមរាជរាជសភា                               ជំនុំគិតគ្នាមើលបញ្ជី ។ 
      បញ្ជូនអ្នកធ្វើចុះនរក                                       ជំនុំឃុំទុកអ្នកទិញស៊ី 
      ទិញសត្វស្លាប់រស់ទោះឈ្មោលញី                        ទាំងពីរចំណែកចំណាំមុខ ។ 
២៥- អ្នកមួយទិញស៊ីមិនរួចខ្លួន                                ត្រឹមឯត្រីអូនយួនដូរលក់ 
      អណ្ដែងក្រាញ់ឆ្ដោដៀបរ៉ស់ផ្ទក់                           ចង់ទិញស្ងោរជ្រក់ទៅតថ្លៃ ។ 
      ឃើញច្បាស់ជារស់មិនទាន់ងាប់                          អង្គុយបង្គប់ឱ្យ​យួនវ៉ៃ 
      រកខ្យល់ច្រឡោតដោតញ័រដៃ                              ឃើញក្ស័យស្រាប់ៗមិនទិញយក ។ 
      អានេះបន្ធូរលែងមិនបាន                                  ត្រូវច្រំធាក់ច្រានឱ្យ​ជ្រុលជ្រក 
      ទម្លាក់ឱ្យ​ជ្រៅរងទុក្ខសោក                                 លៃលកអ្នកទោសរឿងអ្នកទិញ ។
      អ្នកទៅឃើញត្រីនៅបម្រះ                                 វេទនាចិត្ដណាស់ប្រាសដើរចេញ 
      អ្នកនេះត្រូវលែងឱ្យ​ទៅវិញ                                មានសែហ្វលិញគិញក្នុងនរក ។ 
      ឱ្យ​ជូនខ្លាចក្រែងវង្វេងផ្លូវ                                   ត្រូវមើលខុសត្រូវគ្រប់ភូមិស្រុក 
      បើកក្រាំងសៀវភៅកត់ឈ្មោះទុក                         បញ្ជីពីរមុខបាបនិងបុណ្យ ។ 
៣០- ប្រគល់យមរាជយម្ភុបាល                                ដាក់ស្រាលដោយស្រាលធ្ងន់ដោយធ្ងន់ 
      អ្នកសាងមគ្គផលស្គាល់ទោសគុណ                      ទៅសោយសុខមុនតាមទុនទាន ។ 
      អ្នកសាងធុនទាបភាពអកុសល                           មិនចង់បានផលសួគ៌និព្វាន 
      ប្រព្រឹត្ដអាក្រក់រកល្អគ្មាន                                   មិនហ៊ានកាន់សីលថាខ្លាចដាច់ ។ 
      មិច្ឆាទិដ្ឋិចូលពេញទី                                        បញ្ជីសម្រាំងតាំងសម្រេច 
      ចុះវង្សអាជីវកភ្លក់ស៊ីអាច់                                  ព្រោះពោលបង្កាច់ព្រះពុទ្ធដីកា ។ 
      វចីទុច្ចរិតមានគ្រប់យ៉ាង                                    ទានសីលមិនសាងអាងផឹកស្រា 
      ឮលោកសម្ដែងធម៌ទេសនា                               ពិរោះពិស្ដារមិនដឹងស្ដាប់ ។ 
      អស់យើងគួរស្ដាយជាតិកំណើត                          សំណាងមកកើតក្នុងភទ្ទកប្ប 
      អគាវិន័យព្រះប្រញប្ដ                                       ជាឫសគល់ច្បាប់គួររក្សា ។
      នេះចប់ចំណែកខាងបាសក                               កុំ​ធ្វើអាក្រក់រាល់រូបបា 
      រំពឹងក្រែងចូលព្រះសិអារ្យ                                 នមស្ការគោរពរំឭកគុណ ។ 
      ព្រះចមច្រកពង្សមុនីនាថ                                  កំពូលផុតជាតិជាងមហាជន 
      ទ្រង់សោយសម្បត្ដិសម្បើមបុណ្យ                        សម្បូណ៌លើសលន់លុបលោកា ។ 
៣៥- លោកីយ៍ដឹងហើយគួរកោតខ្លាច                         ទ្រង់មានអំណាចព្រះចេស្ដា 
      គួរស្ដាប់ព្រះរាជឱង្ការ                                       បន្ទូលត្រួតត្រាគួរត្រងត្រាប់ ។ 
      ព្រះទ័យទ្រង់ត្រេកស្រឡាញ់សង្ឃ                        ប្រមាណសែនអង្គក្នុងភទ្ទកប្ប 
      ព្រះពុទ្ធទ្រង់ប្រិតប្រាមប្រញប្ដ                             ឈ្មោះច្បាប់បាដិមោក្ខសំវរសីល ។ 
      ចែកចេញជាកងសិក្ខាបទ                                 កំណត់ពីររយម្ភៃប្រាំពីរ  
      មិនឱ្យ​មានមោះហ្មងមន្ទិល                                អ្នកបួសកុំខ្ជិលកាន់ឱ្យ​ខ្ជាប់ ។ 
      បាណាអទិន្នាជាបឋម                                      ជាតិរូបទៀតផ្សំត្រូវជាដប់ 
      លោកសង្ឃឥឡូវកាន់មិនសព្វ                            កាន់ក្នុងបន្ទប់លាយបន្លំ ។ 
      បន្លិចលុយកាក់សម្ងាត់                                     ទោសត្រូវអាបត្ដិលាក់សម្ងំ 
      បាសកផ្ញើទានគ្មានអារម្មណ៍                              សន្សំតែទ្រពក្ដៅក្រហាយ ។ 
៤០- ប្រសិនបើកាន់ច្បាប់ព្រះពុទ្ធ                              មិនមានធម្មយុត្ដិមហានិកាយ 
      បើចេះខ្លាចក្រែងមិនក្លែងក្លាយ                            សមសុខសប្បាយមិនទាស់គ្នា ។ 
      លោកសង្ឃគ្រប់វត្ដមានធំតូច                             សង្ឃខ្លះខិលខូចសង្ឃខ្លះជា 
      បរិស័ទថ្កោលទោសគ្រូឧបជ្ឈាយ៍                         មានពាក្យនិន្ទាតែរាល់វត្ដ ។ 
      បាដិមោក្ខពីររយម្ភៃប្រាំពីរ                                  អ្នកល្ងង់ហើយខ្ជិលចាំមិនស្ទាត់ 
      កងបាចិត្ដិយនិងទុក្កដ                                     ចូលមាត់ចូលកមិនដឹងខ្លួន ។ 
      កងបាចិត្ដិយកៅសិបពីរ                                    និស្សគ្គិយ៍សាមសិបបារាជិកបួន
      បើចេះហើយចាំឱ្យ​មាំមួន                                  ល្អបរិសុទ្ធសួនមិនសាយសុស ។ 
      ប៉ុន្ដែសិក្ខាមិនសូវចាំ                                        ចំណាំត្រង់ណេះចោលត្រង់ណោះ 
      ត្រង់ណាដែលដឹងជាខ្លួនខុស                             ហ៊ានឈ្លោះពីព្រោះគេមិនដឹង ។ 
៤៥- សង្ឃាទិសេសប្រហែសបាន                              ដប់បីសន្ដានប្រមាណថ្លឹង 
      បើធ្លប់សង្រួមឱ្យ​យ៉ាងតឹង                                 មិនអរមិនខឹងមិនខាតខុស ។
      ឥន្រ្ទីយ៍ប្រាំមួយនាំឱ្យ​ភ្លាត់                                  បាចិត្ដយ៍ទុក្កដលាយចម្រុះ 
      ឥន្ទ្រីយ៍ត្រចៀកភ្នែកច្រមុះ                                 ភ្នែកមើលណេះណោះឃើញសុសសាយ ។ 
      សោតិន្ទ្រីយោសូរតិចខ្លាំង                                  ចក្ខុន្រ្ទីយំឃើញជិតឆ្ងាយ 
      ជីវ្ហិន្រ្ទីយាពោលនាយអាយ                                 សើចលេងសប្បាយចំអន់គ្នា ។ 
      បរិស័ទអាបត្ដិទុក្កដញឹក                                   បារាជិកច្រើនណាស់តែឧបជ្ឈាយ៍ 
      ទ្រព្យក្នុងសម្បាច់សម្បូណ៌ហៀរ                          ត្រូវទោសអទិន្នាគរុភណ្ឌ ។ 
      ទ្រព្យសង្ឃជាដើមគឺចំណាំ                                អវហារម្ភៃប្រាំចាំគ្នេរគ្នាន់ 
      ឱបទុកខ្លះខ្នែងក្រែងមិនគ្រាន់                             អវហាប្រាំជាន់បារាជិក ។ 
៥០- ម្យ៉ាងទៀតទ្រព្យសង្ឃក្នុងចំណែក                       កិបទុកមិនចែកឱ្យ​លោកភិក្ខុ 
      គ្រឿងយាវជីវិតកាលិក                                     ទុកខួបល្ងាចព្រឹកម៉ៅតែឯង ។ 
      ម្យ៉ាងទ្រព្យគេហែចូលវិហារ                                បាសកបូជាដល់គម្ដែង 
      គេវេរបាលីមានខ្លីវែង                                       គេតែងនឹងថាសង្ឃស្ស ។ 
      ប្រកាសប្រគេនជំនុំសង្ឃ                                   ចំពោះគ្រប់អង្គថាទេមៈ 
      លោកសង្ឃសាធុគ្មានសល់ម្នាក់                          សង្ឃរាជទុកដាក់មិនចែកចាយ ។ 
      ខ្ញុំបាទតែងតាមខ្ញុំចេះចាំ                                   អវហារម្ភៃប្រាំបែបបរិយាយ 
      នេះសុទ្ធតែសីលផ្លូវអន្ដរាយ                               លោកសង្ឃទាំងឡាយកុំប្រព្រឹត្ដ ។ 
      ពីព្រោះឥន្រ្ទីយ៍ទាំង៦                                      លោកណាមិនព្រួយមិនប្រុងគិត 
      លោភោមោហោបាំងងឹត                                   សិស្សមានគំនិតមិនហ៊ានថា ។ 
៥៥- សូមទានសន្ដោសសម្ដែងច្បាប់                          ព្រះសង្ឃកុំចាប់ចងទោសា 
      ខ្លួនខ្ញុំសូមសុំបវារណា                                      ប្រោសប្រាណមេត្ដាគ្រប់បណ្ដាសង្ឃ ។ 
      ខ្ញុំមិនមានពោលពាក្យបង្កាច់                              ខ្លាចសីលលោកដាច់ខ្ញុំតម្រង់ 
      តម្រូវតែតាមច្បាប់ព្រះអង្គ                                 ព្រះឱស្ឋត្រឹមត្រង់ត្រូវមាត្រា ។ 
      កាលអង្គសម្ដេចព្រះចមភព                               បន្ទូលប្រារព្ធគ្រប់ប្រការ 
      ប្រកាសប្រាកដបទសិក្ខា                                   ប្រញប្ដប្ដេជ្ញាមហាបរិស័ទ ។ 
      ភិក្ខុភិក្ខុនីអស់អរហន្ដ                                       អានន្ទមិនទាន់បានអរហត្ដ 
      ព្រះធម៌វិន័យកុំឱ្យ​បាត់                                     ប្រយត្នឱ្យ​គង់ប្រយោជន៍យូរ ។ 
      ក្រោយនោះព្រះអង្គចូលនិព្វាន                            អរហន្ដហោះធ្យានមានជាគ្រូ 
      មិនមានអ្នកណាដាក់ទូ                                    ទេសនាបង្ហូរពីព្រះឱស្ឋ ។ 
៦០- ព្រះអគ្គសាវ័កគ្រប់ព្រះអង្គ                                ព្រះទ័យស្រោចស្រង់ទ្រង់សន្ដោស 
      សម្ដែងធម៌អាថិមេត្ដាប្រោស                              បាបបុណ្យគុណទោសនិងសីលទាន ។ 
      ឈ្វេងយល់ថាធម៌នឹងសូន្យស្ងាត់                         អហន្ដអរហត្ដចូលនិព្វាន 
      សង្ឃសេក្ខបុគ្គលមិនទ្រង់ញាណ                         មិនមានអ្នកណាតែងទុក ។ 
      ព្រះធម៌ប្រាំបីម៉ីនបួនពាន់                                  ស្រេចលើអានន្ទចាំទំនុក 
      ដំណែលព្រះអង្គដឹងគ្រប់មុខ                              ជង្រុកធម៌​​អាថិមហាអានន្ទ ។ 
      ជាព្រះអនុជអាណិតសត្វ                                  ក្រែងបាត់បិដកមិនគ្រប់គ្រាន់ 
      ព្រះធម៌ប្រាំបីម៉ឺនបួនពាន់                                  គ្នេរគ្នាន់ខ្នះខ្នែងចាត់ចែងចារ ។ 
      ចេះចប់អភិធម្មចាំរហូត                                    វិន័យព្រះសូត្រ ៥ប្រការ 
      ប្រកាសអស់អង្គអរហន្ដា                                   បិដកឯណាជាឫសគល់ ។ 
៦៥- បមត្ថព្រះសូត្រអានន្ទចាំ                                  វិន័យទាំង៥ឧបាលីយល់ 
      អរហន្ដទាំងអស់កើតរវល់                                  អំពល់អីពីរឿងធម៌អាថិ ។ 
      ព្រះបាទអជាតៈសត្រូវ                                     ជួយគិតតម្រូវព្រះសាសនា 
      សម្មតិឱ្យ​ឈ្មោះហៅក្សត្រា                                 ព្រោះព្រះមហាក្សត្រីយចូលគំនិត ។ 
      និយាយឱ្យ​ដឹងដើមកំណើត                               កកើតអក្ខរាចារស្លឹករឹត 
      បកប្រែបាលីសេចក្ដីពិត                                    ពិនិត្យត្រឹមត្រូវតាមពុទ្ធដីកា ។ 
      ទសជាតក៍ទាំង១០មានគ្រប់វត្ដ                          ប្រែត្រូវប្រាកដព្រះគាថា 
      ព្រះធម៌សូត្រមន្ដឬសូត្រដារ                               អ្នករៀនអក្ខរាពីរចំណែក ។ 
      ចំណេះចំណាំចាំដោយខ្លួន                                ខ្លះរៀនមានក្បួនចាស់ចារចែក 
      ហ៊ានភ្នាល់ព្រោះអាងឃើញនិងភ្នែក                      កើតឈ្លោះប្រកែកប្រកួតខឹង ។
៧០- ប្រកាន់តែខាងខុសរហូត                                 មិនរៀនមេសូត្រឱ្យ​ចេះដឹង 
      អាងចេះតែ ក កា ប៉ុណ្ណឹង                                 ខំប្រឹងចំអើតអួតខ្លួនត្រូវ  ។ 
      ក្ដៅណាស់ពីរឿងយោជាយ៉ោ                              ដំឡើងភ្នែកស្លោមុខក្រញូវ 
      ថាធ្លាប់យោនាពីខ្មោចឪ                                    ឥឡូវយ៉ោណាមិនសុខចិត្ដ ។ 
      អ្នកម្ខាងអាងស្រះតួប្រាំបី                                  ឱ្យ​ដឹងបាលីជាកម្រិត
      ផ្សំតួមេសូត្រប្រឹងប្រែប្រឹត                                  ព្រោះត្បិតឱ្យ​ត្រឹមត្រូវមាត្រា ។ 
      អ្នកបួសគ្រប់វត្ដគ្រប់នគរ                                  ស ដាក់ជើង ល រាប់ស្លស្លា 
      បើ ស ជើង ម រាប់ ស្មស្មា                                 អ្នកមានប្រាជ្ញាល្មមស្ដាប់បាន ។ 
      កុំល្ងង់ទាល់ងាប់ធ្លាប់មិនដឹង                              បើខឹងខ្ញុំឃាត់ថាឱ្យ​ខាន 
      ខ ដាក់ជើង ម ពីបូរាណ                                   ក្មេងតូចប៉ុន្មានស្គាល់ ខ្មខ្មា ។ 
៧៥- ជាតិរាស្រ្ដចាស់ក្មេងកុំចិត្ដខ្មាំង                           គួរខ្មាសបារាំងអ្នករាជការ 
      ដើមហេតុអំពីព្រះករុណា                                  ឱ្យ​សាងសាលាប្រែបាលី ។ 
      ទ្រង់ចាំទំនៀមពីបូរាណ                                    ហើយបានជំនុំព្រមកុង្សីយ៍ 
      បំណាច់ធ្វើស្ដេចគ្រងផែនដី                               ទិសទាំងប្រាំបីរំពៃគ្រប់ ។ 
      ព្រះកាយពលមិនរវល់រែក                                 ព្រះទ័យរំលែកទាំងថ្ងៃយប់ 
      ចូលទែនបន្ទំទីបន្ទប់                                        បន្ទូលមិនឈប់រាល់វេលា ។ 
      មេត្ដាប្រោសប្រាណអ្នកមានសក្ដិ                         ប្រទានលុយកាក់គ្រប់ភ្នាក់ងារ
      ទ្រង់ត្រួតស្រ្ដីស្នំស្រឹង្គារ                                     ក្រែងគ្រុនរងារមិនបានសុខ ។
      ព្រះទ័យមេត្ដាសព្វមនុស្សសត្វ                            សោយរាជសម្បត្ដិសម្បើមស្ដុក 
      ព្រះកាយប្រកបគង់ស្រណុក                              ព្រះទ័យវិតក្កជាធម្មតា ។ 
៨០- មួយព្រួយនឹងឱបព្រះនគរ                                ពីរព្រួយនឹងពព្រះសាសនា 
      បីត្រួសលោកសង្ឃកាន់សិក្ខា                             សង្រួមកិរិយាមិនបរិសុទ្ធ ។ 
      នឿយណាស់ព្រះនេត្រព្រះកាណ៌ា                       ព្រះឱស្ឋត្រួតត្រាច្រើនបំផុត 
      ដាស់តឿនបំភ័យពួកកុលបុត្រ                            ឱ្យ​ប្រុងលំអុតសង្រួមកាយ ។ 
      បានចេញប្រកាសដាក់ប្រាកដ                            ប្រគេនគ្រប់វត្ដនោះជិតឆ្ងាយ 
      លោកសង្ឃមិនត្រូវស្រើបសប្បាយ                       អស់ល្បែងទាំងលាយគ្រប់ចំពូក ។
      មិនត្រូវចំពោះស្ដាប់តន្រ្ដី                                   កុំបីមើលរាំវានាំភ្លូក 
      កុំដើរភ្លើៗមើលអុំទូក                                       អ្នកបួសធ្វើលោកមិនត្រូវការ ។ 
      បើមានត្រូវកិច្ចដើរយប់ថ្ងៃ                                  សង្ឃបងនិស្ស័យចាស់វស្សា 
      កុំដើរទឹមស្មាទៅណាៗ                                     អ្នកចេះសិក្ខាគេទាស់ភ្នែក ។ 
៨៥- លោកនេនកុំសុំលុយចិនចាយ                           បិណ្ឌបាតតែបាយម្នាក់១វែក ​
      គ្រឿងម្ហូបចំណីបាសកចែក                               កុំស្ពាយពុនរែកវាថោកឫក ។ 
      របស់បាសកគេប្រគេន                                     ប្រគល់លោកនេនបានលោកភិក្ខុ៍ 
      ចិញ្ចឹមជីវិតនិងបាយទឹក                                   បិណ្ឌបាតតែព្រឹកយប់សូត្ររៀន ។ 
      លោកណាត្រឹមត្រូវមិនសូវខុស                           ស្ងៀមស្ងាត់ទៅចុះកុំអន់អៀន 
      លោកណាមិនចេះកុំវេះវៀន                               ពាក្យប្រៀនប្រដៅឱ្យ​ផ្អើលភ្ញាក់ ។ 
      ពីព្រោះព្រះអង្គបានផ្ដាំផ្ញើ                                  វិន័យស្ថិតលើស្ដេចមហាចក្រ 
      ព្រះមហាចមពង្សទ្រង់ចំពាក់                              ចំពោះធុរៈនឹងសាសនា ។ 
      ពីត្រឹមនោះរៀងដរាបមក                                  ដល់ស្រុកគោកធ្លកមានសាវតារ 
      ប៉ុន្មានរាជ្យហើយមិនដឹងថា                               ដល់មកករុណាយើងសព្វថ្ងៃ ។ 
៩០- ហេតុនេះលោកសង្ឃប្រុងពិនិត្យ                         សៀភៅស្លឹករឹតមានរាល់ដៃ 
      ផ្ទៀងមើលសិបផូកវិនិច្ឆ័យ                                បើនៅសង្ស័យឱ្យ​សិក្សា ។ 
      លោកសង្ឃចាស់ខ្ចីគប្បីស្ដាប់                             ឈ្មោះច្បាប់គន្លងព្រះពុទ្ធដីកា 
      បង្គំថ្វាយដល់ព្រះករុណា                                  សូមទ្រង់មេត្ដាជ្រាបព្រះទ័យ ។ 
      ក្រែងជួបប្រទះពាក្យឆ្គាំឆ្គង                                ពុំត្រូវទំនងក្រិត្យវិន័យ 
      សូមទានសន្ដោសអត់ទោសពៃ                           ក្រួញក្រាបសិរសីក្រោមព្រះបាទ ។ 
      ព្រះសង្ឃទាំងអស់ទោះតូចធំ                              អភ័យទោសខ្ញុំសូមអនុញ្ញាត 
      ពាក្យខ្ញុំមិនមានពោលប្រមាថ                             សង្ឃជាល្អស្អាតខ្ញុំមិនថា ។ 
      ខ្ញុំពោលតែលោកធ្វើអាក្រក់                                បើខ្ញុំកុហកខូចមុសា 
      ហេតុនោះខ្ញុំសូមបវារណា                                 និដ្ឋិតាសង្ខេបតែប៉ុណ្ណោះ ។ 
៩៥- ក្មេងណាប្រាថ្នាបួសធ្វើសង្ឃ                              ឱ្យ​ស្វែងតម្រង់រៀនតម្រិះ 
      ឱ្យ​មើលតម្រាប់លោកអ្នកចេះ                             កុំដេកតែអេះតិះដៀលគ្នា ។ 
      អ្នកម្ដាយឪពុកឱ្យ​ឈ្មោះអ៊ូ                                 ពូជពង្សអម្បូរខ្មែរអ្នកជា 
      អាពុកឈ្មោះ អ៊ុក មានសក្ដិងារ                           ចៅពញាធម្មធារាធ្វើមេស្រុក ។ 
      ក្នុងខែត្រភ្នំពេញឃុំកំបូល                                 ជាប់ផៅត្រកូលម្ចាស់អង្គ ប៉ុក 
      អាពុកអ្នកម្ដាយឈ្មោះពញា ម៉ុក                          គាត់ធ្វើមេស្រុកឃុំស្ពានថ្ម ។ 
      អ្នកម្តាយអាពុកបងប្អូនជិត                                ជីទួតមួយពិតពូជចិត្តល្អ 
      ដូនតាផ្សំផ្គុំជាតំណ                                         បង្កកើតខ្ញុំទូលបង្គំ ។ 
      បង្កើតពីដើមគំនិត                                          ភ័យភិតខ្លាចបាបចង់បានបុណ្យ 
      បានបែកចែងច្បាប់ប្រាប់មហាជន                        បួនច្បាប់ពីមុនជូនរាជការ ។ 
១០០- បោះពុម្ពសៀវភៅចែកសព្វសាយ                      បណ្ណាល័យចាត់ថ្វាយព្រះករុណា 
      មិនបានថ្វាយផ្ទាល់ដល់ហត្ថា                             សូមទ្រង់មេត្ដាប្រោសប្រណី ។ 
      ឱនកាយប្រណម្យសូមអនុញ្ញាត                          ក្រាបក្រោមព្រះបាទព្រះបារមី 
      ចែងច្បាប់បរមត្ថអត្ថបាលី                                 សេចក្ដីចែងចប់ម៉្លេះហើយហោង ។៚