អ្វី​ជា​ឥរិយាបថ, អ្វី​ជា​អាកប្បកិរិយា?

 នៅក្នុងវចនានុក្រមថ្មី ពាក្យ attitude គេបកថា ឥរិយាបថផង និងជាអាកប្បកិរិយាផង ដែលមើលតាមទំនង ដូចជាគ្មានការបែងចែក អោយដាច់គ្នាច្បាស់លាស់ រវាងឥរិយាបថ និង អាកប្បកិរិយាសោះឡើយ។ ចំពោះពាក្យ attitude ដដែល ថ្វីដ្បិតតែគេដាក់ថា ជាឥរិយាបថផងដែរ ប៉ុន្តែពេលគេបកប្រែ គេច្រើនជ្រើសរើសយកពាក្យ អាកប្បកិរិយាមកប្រើ, ហើយពេលខ្លះ គេយកពាក្យឥរិយាបថមកប្រើវិញ, ឧទាហរណ៍៖ Attitude of the body, គេបកថា ឥរិយាបថ, ចុះ attitude of the mind or mental attitude គេគិតបកថាម៉េចវិញ?
តាមពិត ការបកប្រែតាមរបៀបនេះ ក៏មិនខុសដែរ ពីព្រោះការយល់ដឹង ផ្នែកចិត្តវិទ្យារបស់ខ្មែរ នៅមានកម្រិត។ នៅមុនពេលយល់ដឹងអំពីចិត្តវិទ្យា ពាក្យ attitude នៅក្នុងភាសាអង់គ្លេស ក៏មាននន័យត្រឹមតែ ផ្លូវឬគន្លងនៃឥរិយា គឺការដើរ, ឈរ, អង្គុយ, ដេក ប៉ុណ្ណោះដែរ ប៉ុន្តែក្រោយមក គឺបន្ថែមនិយាយន័យថ្មីថា ជារបត់គំនិត ឬអារម្មណ៍ ដែលឆ្លុះបញ្ចាំងតាមអាកប្បកិរិយា។
បើយើងប៉ាតយកតាមរបៀបខ្មែរ គឺអាកប្បកិរិយា និងឥរិយាបថ មានន័យប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ប៉ុន្តែមានលំដាប់លំដោយផ្សេងគ្នា។ ឥរិយាបថ គឺសំដៅទៅគម្រូ ឬលំអាន នៃរបត់គំនិត+អារម្មណ៍+កិរិយា, ចំណែកអាកប្បកិរិយា គឺគ្រាន់តែជាអំពើ, កាយវិការ, ឬសកម្មភាព ដែលជំរុញដោយឥរិយាបថ -ឱទាហរណ៍៖ អ្នកដែលមានឥរិយាបថអវិជ្ជមាន (negative attitude) រមែងមានអាកប្បកិរិយា (behavior) មិនល្អ។
ខ្មែរយើងសំបូរពាក្យច្រើនណាស់ ប៉ុន្តែការប្រើប្រាស់ ពុំមានការចំចំណុចបានត្រឹមត្រូវ ហើយការយល់នៅមានកម្រិត ពីព្រោះចំណេះដឹងរបស់យើង ដើរថយក្រោយតាំងពីសម័យប៉ុលពត។ ខ្ញុំលើកឧទាហរណ៍ ជាក់ស្ដែងមួយទៀត គឺពាក្យថាមពល។ តើអ្នកអានប៉ុន្មាននាក់នៅទីនេះ អាចគិតដល់អគ្គិសនី, ឧស្ម័ន, ពន្លឺព្រះអាទិត្យ, កម្លាំងខ្យល់, ខ្ទឹមបារាំង ។ល។ នៅពេលដែលឮពាក្យថាមពល? Energy assistance មានន័យថា ជំនួយ[សម្រាប់បង់ថ្លៃ]ថាមពល ដែលមាន ទឹក, ភ្លើង, ទូរស័ព្ទ, ឧស្ម័ន…។ល។ ប៉ុន្តែបើនៅស្រុកខ្មែរ នៅពេលគេឃើញពាក្យ ជំនួញថាមពល គឺអាចគិតដល់ថ្នាំប៉ូវកម្លាំង ក៏អាចថាបាន, ដូច្នេះ អ្នកបកប្រែ អាចត្រូវបង្កើតពាក្យថ្មី តាមកម្រិតយល់ដឹងរបស់ខ្លួន។
នៅមុនសម័យ ដែលគេមិនទាន់បានរកឃើញ ថាមពលថ្មីទាំងនេះ ពាក្យថា energy ក្នុងភាសាអង់គ្លេស ក៏មានមានន័យត្រឹមតែ កម្លាំងចិត្តនិងកម្លាំងកាយ; កម្លាំងយ៉ាងស្វាហាប់, កម្លាំងដ៏លើសលុបឬដ៏ក្លាខ្លាំង : ថាមពលបរមាណូ, កីឡាអាចញ៉ាំងថាមពលឲ្យកើតមានពេញលេញ (ចម្លងពីវចនានុក្រមខ្មែរ)… ដូចគ្នានឹងពាក្យថាមពល ដែលខ្មែរប្រើដូច្នោះដែរ។ នៅពេលវិទ្យាសាស្ត្រកាន់តែរីកចម្រើន របកគំហើញថ្មីៗ កាន់តែកើនចំនួន, ភាសារបស់គេ ក៏មានការប្រែប្រួលទៅតាមហ្នឹងដែរ, ពោលគឺ គេប្រើពាក្យដដែល ដោយគ្រាន់តែបន្ថែម និយមថ្មីប៉ុណ្ណោះ។ ចំណែកខ្មែរយើង ដែលគ្រាន់តែដើរតាមគេ ក៏ពិបាកអោយតាមទាន់ណាស់ទៅហើយ ជាពិសេសក្នុងរឿងភាសាតែម្ដង ពីព្រោះយើងប្រកាន់ ឥរិយាបថចង្អៀតចង្អល់ សំអាងទៅលើតែក្បួនតម្រាចាស់ៗ។ តួយ៉ាង ការស្រាវជ្រាវ និងកំណែថ្មី នៅក្នុងសម័យសាធរណរដ្ឋ គឺសុខចិត្តបំបាត់ចោល ដើម្បីកុំអោយជាប់ក្លិនរបបនេះ ហើយសុខចិត្តត្រឡប់ទៅដើម ចាប់ផ្ដើមឡើងសាជាថ្មីវិញ។
ដូច្នេះ នៅក្នុងការចម្លងតាម ឬការបកប្រែក្ដី យើងគួរផ្អែកទៅលើពាក្យដើម ហើយបន្ថែមអត្ថន័យថ្មី ជាជាងបង្កើតពាក្យបន្ថែម (ជាពិសេស ក្នុងវិស័យ IT) ដែលនឹងធ្វើអោយកាន់តែស្មុគស្មាញ បន្ថែមទៅលើភាពស្មុគស្មាញ ដ៏”សំបូរបែប” ដែលកំពុងមានស្រាប់។
នេះគ្រាន់តែជាការយល់ឃើញមួយជ្រុង របស់បុត្រាខ្មែរប៉ុណ្ណោះ ហើយមិនចាត់ទុកថា ជាភាពត្រូវដាច់ខាតនៅឡើយទេ។ បុត្រាខ្មែរ សូមស្វាគមន៍ ចំពោះការចូលរួមយោបល់ ដោយមេត្រីភាព។